NA’TS WRITTEN IN THE FORM OF GAZEL IN THE DIVAN OF NADİRİ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 19, 63 - 81, 15.01.2020

Esma Polat

Öz

In
classical Turkish literature, the poems written to praise the Prophet Mohammad
are called na’ts. The na’ts, beside in kaside form are written in all poetic
forms of Divan Poetry. Since the gazel is a poetic form in which lyrical
subjects are dealt with, the na’ts written in this form are of a nature that
reflect the poet’s emotion on deeper level than the ones written in other
poetic forms. Nadiri, one of the prominent divan poets of the 17th century,
wrote four na’ts in the form of gazels. These na’ts in the poet's Divan are
very beautiful examples of the na’ts written in the form of gazel. Three of
Nadiri's na't featured gazels were recorded as a part of a na’t which written
in the form of terkib-i bend in some prominent na't mecmua's because in these
three gazels makta couplets, aruz prosodies and the arrangement of the contents
are resembles to each other. Because of these records, we are misleaded about
these na’ts in academic studies on na’ts. In this article, this misinformation
has been corrected and Nadiri's na’ts written in the form of gazel are analyzed
and presented to the attention of researchers.

Anahtar Kelimeler

Divan of Nâdirî, divan poetry, na't, gazel, Prophet Mohammad

NADİRÎ DİVANI'NDA YER ALAN NA'T VASIFLI GAZELLER

Öz

Klasik
Türk edebiyatında, Hz. Muhammed’i övmek üzere yazılan şiirlere na’t adı
verilir. Na’tlar, başta kaside nazım şekli olmak üzere, divan şiirinin bütün
nazım şekillerinde kaleme alınmıştır. Gazel, daha çok lirik konuların işlendiği
bir nazım şekli olması dolayısıyla, gazel nazım şeklinde yazılan na’tlar, diğer
şekillerde yazılanlara göre şairin duygularını daha derinden hissettiren bir
mahiyet taşımaktadır. 17. yüzyıl divan şiirinin önde gelen şairlerinden olan
Ganizade Nadirî, Divanında yer alan na’t türündeki dört adet gazeli ile gazel
nazım şeklinde yazılmış na’tların önemli örneklerini ortaya koymuştur.
Nadirî’nin na’t vasıflı gazellerinden üçü; makta beyitlerinin benzer olması,
aruz vezninin aynı kalıbıyla kaleme alınmış olmaları ve üsluplarındaki
benzerlik gibi nedenlerle bir terkib-i bendin farklı bendleri zannedilmiş; bazı
önemli na’t mecmualarına terkib-i bend olarak kaydedilmiştir. Bu durum, na’tlar
hakkında yapılan ilmî çalışmalarda bu na’tlar hakkında yanlış bilgi verilmesine
neden olmaktadır. Makalemizde, hem bu bilgi yanlışlığı giderilmeye çalışılmakta
hem de hz. Peygamber’i anlatan ve öven şiirleri ile tanınan Nadirî’nin gazel
şeklindeki na’tları tahlil edilerek dikkatlere sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nâdirî Divanı, divan şiiri, na't, gazel, hz. Muhammed

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (1351/1932). Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l- İlbâs amme’ştehera mine’l- Ehâdisi alâ Elsineti’n-nâs I-II. Mektebetü’l-Kudsî, Beyrut.Ak, M. (2014). Na’tların Tasavvufî Temelleri ve Na’t Mecmuaları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.Altun, K. (2000). Hüsn ü Aşk’ta Gece Nûr-ı Siyahtan Aydınlığa, İlmî Araştırmalar, Sayı 10, ss. 9-18.Ayan, H. (1981). Cevri Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni. Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 1-2. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul. Bulut, H. İ. (2016). Nübüvvetin İspatında Mucize. Araştırma Yayınları, Ankara.Cebecioğlu, E. (2017). Tasavvufi Bir ıstılah Olarak Nokta-i Süveydâ. İlahiyat Yayınları, Ankara.Demirci, M. (1997). Hakikat-i Muhammediyye, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 15, ss. 179-180.Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.Döner, N. Tasavvuf Kültüründe Hz. Peygamber Tasavvuru, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.Gültekin, E. (2006). Âşık Edebiyatında Peygamber Kıssaları, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.İbnu’l Mulgın Siracuddin Ebû Hafs Ömer b.Ali b.Ahmed. (1993). Ğâyetu’s-Sûl fi Hasâisu’r-Rasûl, (Thk.) Abdullah Bahruddin Abdullah, Beyrut.Karagöz İ. (2015). Dinî Kavramlar Sözlüğü. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.Kartal, A. (2001). Türkçe Mesnevilerin Tertip Özellikleri, Bilig, Sayı 19, ss. 69-119.Kavalcı, O. (1992). Divan Şiirindeki Na’tlarda Dinî ve Tasavvufî Unsurlar, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.Kemikli, B. (2017). Hikmet geleneğinin Mihveri Hakikat-ı Muhammediyye, I. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, (Ed.) Ahmet Kartal, ss. 239-247, Ahmed Yesevî Üniversitesi Yayınları, Ankara.Koçak, Z. C. (2018). Bulut Motifinin Arkaik Temelleri ve Hz. Peygamber’i Gölgeleyen Bulut Rivayetleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 59/1, ss. 183-202Koçin, A. (2009). Divan Şiirinde Hz. İsa, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 19, ss. 69-104.Köksal, M. A. (1987). İslam Tarihi, C. 12, Şamil Yayıncılık, İstanbul.Kurnaz, C., Çeltik, H. (2013). Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Berikan Yayıncılık, Ankara.Külekçi, N. (1985). Ganizâde Nâdirî Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri Divanı ve Şehnâme’sinin Tenkitli Metni, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.Öğüt, S. (1994). Ebtah, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 10, ss. 82-83.Pala, İ. (1998). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ötüken Yayınları, İstanbul.Süleyman Nahîfî. (2018). Na’t ve Mi’raciye Mecmuası (Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü 1211), (Haz.) Ahmet Tanyıldız, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.Şahin, E. (2017). Klasik Türk Edebiyatı Metinlerinde Nil Nehri, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 19, ss 275-312.Şener, H. İ. (1986). Türk Divan Edebiyatında Na’t ve Bazı Na’t Mecmuaları, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 3, ss. 147-160.Şener, H. İ. (1995). Kaside-i Bürde Kaside-i Bür’e ve Su Kasidesi. İrfan Kültür Eğitim Derneği Yayınları, İzmir. Tirmizî, Muhammed b. İsa. (1981). Es-Sünen I-IV. Çağrı Yayınları, İstanbul.Tunç, S. (2005). Divan Şiirinde Hz. İbrahim ve Ades (Mercimek) Kıssasına Dair, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 17, ss. 123-131.Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Marifet Yayınları, İstanbul.Uzun, M. (1996). Ganizâde Mehmed Nâdirî, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 13, ss. 355-356.Yazıcı, İ. (2005). Kur’an’a Göre Hz. İsa’nın Ref’i ile İlgili Ayetlerin Yorumlarının Tahlili, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 20, Sayı 20-21, ss 69-101.Yeniterzi, E. (1993). Divan Şiirinde Na’t. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. Yeniterzi, E. (2002). Türk Edebiyatında Na’tlara Dair. Türkler, (Ed.) H.C. Güzel, C. 11, ss. 762-767, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler. Enderun Kitabevi, İstanbul.