A CONCEPTUAL EVALUATION ON THE WORKING LIFE OF DISABLED PEOPLE

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 31, 77 - 90, 29.01.2024

Nihal Arda Akyıldız

Öz

The concept of work, which is one of the needs such as nutrition and shelter, continues to exist today with the meanings of earning income and gaining status. It is seen that social policy strategies, which offer important opportunities for the disabled to participate in socio-cultural life, focus on supporting the disabled economically, but the disabled are subjected to many discrimination at stages such as employment, promotion, wage determination/increase, contract processes and termination of the job. At this point, the acceptance of 'positive discrimination' as a principle in the employment of the disabled has made the issues of discrimination and social exclusion more visible for the disabled. In this context, unless all discrimination, which is universally accepted, is prevented in labour markets, it will appear with much greater corrosive effects. The introduction of new policies in line with equality of opportunity by making forward-looking plans for the disabled in the economic sense will make it possible for the disabled to integrate with the society and to realise themselves. In this sense, the provision of some measures to ensure the employment of disabled people in workplaces and to support the sustainability of this employment will also make social benefit and welfare policies possible. In this sense, the study focuses on the policies carried out in the employment of the disabled in this sense, and focuses on solutions that will make it possible for the disabled to produce with equal opportunity in employment, to realise themselves independently and to have a say in social terms.

Anahtar Kelimeler

Disabled, Disability, Disability Rights, Employment of Disabled, Working Life of Disabled.

ENGELLİLERİN ÇALIŞMA YAŞAMI ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Beslenme, barınma gibi gereksinimlerden biri olan çalışma kavramı, günümüzde gelir elde etme ve statü kazanma anlamlarıyla da varlığını sürdüre gelmektedir. Engellinin sosyo-kültürel yaşama katılımına önemli fırsatlar sunan sosyal politika stratejilerinin, engelliyi ekonomik yönden desteklemeye odaklandığı ancak işe girme, terfi alma, ücret tespiti/artışı, sözleşme süreçleri ve işin sonlaması gibi aşamalarda engellilerin birçok ayrımcılığa maruz bırakıldığı görülmektedir. Gelinen noktada engelli istihdamında ‘pozitif ayrımcılığın’ bir ilke olarak kabul edilmesi, engelli açısından ayrımcılık ve sosyal dışlanma konularını daha görünür kılmıştır. Bu bağlamda evrensel ölçüleriyle kabul edilen tüm ayrımcılıklar iş piyasalarında önlenmedikçe, çok daha büyük yıpratıcı etkilerle karşımıza çıkacaktır. Ekonomik anlamda engelliler için ileriye yönelik planlamalar yapılarak fırsat eşitliği doğrultusunda yeni politikaların yürürlüğe girmesi, engellilerin toplumla kaynaştırılmasını ve kendini gerçekleştirmesini mümkün kılacaktır. Bu anlamda işyerlerinde engelli istihdamını sağlamak ve bu istihdamın sürdürülebilirliğini desteklemek üzere bazı tedbirlerin sağlanması sosyal fayda ve refah politikalarını da mümkün kılacaktır. Çalışma bu anlamda engelli istihdamında yürütülen politikalara odaklanarak, istihdamda engelliye fırsat eşitliği ile üretme imkânı tanımayı, kendini bağımsız olarak gerçekleştirmeyi ve sosyal anlamda söz sahibi olmayı mümkün kılacak çözümlere odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engelli, Engellilik, Engelli Hakları, Engelli İstihdamı, Engelli Çalışma Yaşamı.

Kaynakça

• AKYILDIZ, N. A. (2017a). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Engelli Politikaları. Grafiker Publishing.
• AKYILDIZ, N. A. (2017b). Avrupa Birliği’nde Engelli Politikası. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 13(13), 48-59.
• AKYILDIZ, N. A. and OLGUN, T. N. (2020). Geleneksel Yapılarda Yaşlı ve Engelli Erişilebilirliğinin İrdelenmesi: Malatya-Balaban Geleneksel Evleri Örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Erişebilirlik Özel Sayısı-Cilt 1, 31-48.
• ALCOCK, P., MAY, M. and ROWLİNGSON, K. (2011). Sosyal Politika Kuramlar ve Uygulamalar. Siyasal Publishing.
• ALTAN, Ö. Z. (2004). Sosyal Politika Dersleri. No. 1592. Anadolu University Publishing.
• ARCA, M. and SAKA, G. (2019). Engellilerin Temel Hizmetlere Ulaşılabilirliği ve Beklenti Durumları. Eurasian Journal of Family Medicine, 8(2), 69-77.
• ASLAN, H. and KARAALP ORHAN, H. S. (2021). Türkiye İşgücü Piyasasında Engelli İstihdamına Yönelik Ayrımcılık: Talep Yönlü Bir Analiz. Journal of Labor Relations, 12(1), 24-54.
• ASPB (2015). Kamuda Engelli İstihdamının Analizi. ASPB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Publishing.
• ASPB (2023). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni, Temmuz 2023. Web: https://www.aile.gov.tr/media/140662/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz_23.pdf (Access Date: 26.11.2023).
• ASPB (2023). Korumalı İşyerleri. Web:https://www.aile.gov.tr/sss/engelli-ve-yasli-hizmetleri-genel- mudurlugu/korumali-isyerleri/# (Access Date: 10.12.2023).
• AVRUPA BİRLİĞİ TÜRKİYE DELEGASYONU (2018). Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi. Web: https://www.avrupa.info.tr/tr/avrupa-birligi-temel-haklar-bildirgesi-708 (Access Date: 07.12.2023).
• BİLİR, N. and YILDIZ, A. N. (2013). İş sağlığı ve güvenliği. (2. Baskı). Hacettepe Üniversity Publishing
• BURCHARDT, T. (2001). Moving in, Staying in, Falling out: Employment Transition of Disabled People. Manuscript prepared for 2001 Conference, 5-7 July Colchester, Essex.
• BURCU, E. (2011). Türkiye’deki Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği. Journal of Hacettepe University Faculty of Literature, 28(1), 37-54.
• CONSTITUTION NO. 2709 OF THE REPUBLIC OF TURKEY (1982). Web: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf (Access Date: 08.12.2023).
• ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI (2023). 2014-2023 Ulusal İstihdam Stratejisi. W eb: http://www.uis.gov.tr/media/1437/uis2014-2023.pdf (Access Date: 16.11.2023).
• ÇEVİK, C. and ÖZKUL, B. (2022). Çalışma Yaşamında Dezavantajlı Gruplar ve Eşitsizlikler. Izmir Kâtip Çelebi University Journal of Faculty of Health Sciences, 7(3), 611-618.
• DEMİR, M. (2011). İş Yaşamında Ayrımcılık: Turizm Sektörü Örneği. International Journal of Human Sciences, 8(1), 760-784.
• DOERİNG, B, P. (1969). Programs to Employ the Disadvantaged: A Labour Market Perspective. Englewood Cliffs, Printice Hall: NJ.
• GENÇ, Y. and ÇAT, G. (2013). Engellilerin İstihdamı ve Sosyal İçerme İlişkisi. Journal of Academic Studies, 8(1), 363-393.
• GÜNERİ, H. (2014). Türkiye’de Engelli İstihdamı: 4857 Sayılı İş Kanunu’nda Yer Alan Engellilere İlişkin Kota Uygulaması. Ministry of Labor and Social Security Expertise Thesis, ÇSGB Publications.
• ICF (2013). How to use the ICF: A practical manual for using the International Classification of Functioning, Disability and Health-ICF. International Classification of Functioning, Disability and Health. In Exposure draft for comment. Geneva: WHO. Web: http://www.who.int/ (Access Date: 17.11.2023).
• ICF (2021). A new landmark resolution on disability adopted at the 74th World Health Assembly. International Classification of Functioning, Disability and Health. In Disability and Health-ICF. Web: https://www.who.int/news/item/27-05-2021-a-new-landmark-resolution-on-disability-adopted-at-the-74th- world-health-assembly (Access Date: 17.11.2023).
• ILO (1983). V ocational Rehabilitation and Employment (Disabled Persons) Convention C159. W eb: https://www.ilo.org/dyn/normlex/fr/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUM ENT,P55_NODE:CON,en,C159,/Document (Access Date: 22.11.2023).
• ILO (1984a). Adaption of Jobs and Employment of Disabled. Genevo: Switzerland.
• ILO (1984b). Employment of Disabled Persons Manual and Selective Placement. Genevo: Switzerland.
• KAYACI, E. (2007). Özürlüler İçin Verimli Bir İstihdam Politikası Oluşturulması. Ministry of Labor and Social Security Expertise Thesis, CSGB Publications.
• KAYHAN KUZGUN, İ. (2008). Türkiye’de Ücret Karşılığı Özürlü Kadın İşgücü İstihdamının Belirleyici Değişkenleri. Journal of Community and Social Work, 19(2), 57-66.
• KOÇ, O. (2018). Topluma Tam Katılım: Engelli Bireyler Çalışarak Topluma Katılıyor. TİSK Employer Journal, 56(6), 13-16.
• KUZGUN, İ. (2009). Türkiye’de Özürlülerin Ücret Karşılığı İstihdamını Belirleyen Değişkenler ve Öneriler. Yasar University Journal, 15, 2451-2466.
• LABOR LAW NO. 4857 (2003). Web: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf (Access Date: 09.12.2023).
• LAW NO. 5378 ON PERSONS WITH DISABILITIES (2005). Web: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5378.pdf (Access Date: 16.11.2023).
• OECD (2003). Transforming Disability into Ability, OECD: Paris.
• OECD (2010). Sickness, Disability and Work: Breaking the Barriers. In A Synthesis of Findings Across, OECD: Paris.
• ÖZBUCAK ALBAR, B. (2019). Engellilerin Çalışma Hayatındaki ve İşyerindeki Sorunları. KARATAHTA Journal of Business Writing, 14, 125-134.
• ÖZTÜRK, K. (2014). Dezavantajlı Gruplara Yönelik Ayrımcılık: Engellilerin Çalışma Hayatında Karşılaştıkları Ayrımcılık ve Çözüm Önerileri. Ministry of Labor and Social Security Expertise Thesis, ÇSGB Publications.
• REGULATION NO. 27210 ON DOMESTIC JOB PLACEMENT (2009). Web: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/04/20090425-3.htm (Access Date: 16. 11.2023).
• SAPANCALI, F. (2005). Avrupa Birliği’nde Sosyal Dışlanma Sorunu ve Mücadele Yöntemleri. Journal of Labor and Society, 3, 51-105.
• SEYYAR, A. (2008). Sosyal Siyaset Ekseninde Yerel Özürlüler Politikası. Journal of Local Politics, 27, 80-85.
• TUİK (2002). Sağlık, Sosyal ve Koruma. Türkiye Engelliler Araştırması. Web: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=saglik-ve-sosyal-koruma-101&dil=1 (Access Date: 23.11.2023).
• UNITED NA TIONS (1975). UN Declaration on the Rights of Disabled Persons. W eb: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/declaration-rights-disabled-persons (Access Date: 22.11.2023).
• URL-1. Engellilerin Kamu ve Özel Sektörde İstihdam ve Mesleki Rehabilitasyon Hakları. Web:https://www.engelsizkariyer.com/Yazi.aspx (Access Date: 16.11.2023).
• URL-2. Avrupa Konseyi Ayrımcılık Yasağı. Web:https://www.echr.coe.int/home (Access Date:10.12.2023).
• URL-3. Engelli İstihdamı. Web:https://www.iskur.gov.tr/isveren/engelli-istihdami/ (Access Date:16.11.2023).
• UZUN, M. (2018). Engelli İstihdamı. TİSK Employer Journal, 56(6), 33-35.
• WHO (2001). International Classification of Functioning, Disability and Healty ICF 2001. Web: https://www.who.int/standards/classifications/international-classification-of-functioning-disability-and- health#20disability (Access Date: 08.12.2023).
• WORLD HEALTH ORGANIZATION (2022). In Disability, including prevention, management and Rehabilitation- WHA58.23. Web: https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/EB118/B118_12-en.pdf (Access Date: 22.11.2023).
• YILDIRIM, F., DÖKMEN, Z., MAMATOĞLU, N. et al. (2011). İşgücü Piyasasının Özürlüler Açısından Analizi. ASPB Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Publishing.
• YOUNG, L. ve KLEİNER, B. H. (1992). Work And Family: Issues For The 1990s. Women In Management Review, 7(5), 24-28.