EBEVEYNLERİN VİRÜS SALGININA İLİŞKİN DUYGU DURUMLARI VE ÇOCUKLARA ETKİLERİ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 9, 128 - 142, 30.09.2020

Hatice Yalçın , Hilal Dai , Emine Erkoç

Öz

Tüm dünyayı etkisi altına alan ve pandemi haline gelen virüs salgını, her yaş grubu bireyde kaygı oluşturmuştur. Bu araştırma, ebeveynlerin virüs salgınına ilişkin duygu durumları ve 8-11 yaş çocukların stres düzeyine etkisinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma, ebeveynlerin pozitif ve negatif duygulanımları ile çocuklarının stres düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla tarama modelinde yapılmıştır. Araştırmanın veri toplama aşamasında, sosyal izolasyon yaşanması nedeniyle yüzyüze görüşmeler yerine katılımcılara elektronik ortamda görüşme formu uygulanmıştır. Ebeveynlerin duygularının belirlenmesi amacıyla “Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği”, çocukların stres durumlarının belirlenmesi amacıyla ise “Çocuklarda Algılanan Stres Ölçeği” uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde ebeveynlerin negatif ve pozitif duygulanımı ve çocukların algıladığı stres arasındaki ilişkiyi belirlemek için regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmada ebeveynlerin negatif duygulanımının yüksek olduğu (48,7; max 48, min 37) ve ebeveynlerin negatif duygularının çocukların algıladıkları stres düzeyini artırdığı ortaya koymuştur. Ebeveynlerin yaşına göre pozitif ve negatif duygulanım değişkenlerindeki farklılaşma durumu incelendiğinde anlamlı bir fark bulunmamıştır. Elde edilen veriler, ebeveynlerin negatif duygularının yoğunluğunu göstermiştir. Aynı zamanda ebeveynlerin pozitif-negatif duygu düzeylerinin çocukların stresle başetme düzeylerini de etkilediği saptanmıştır. Araştırmanın literatüre uygunluğu tartışılmış, araştırmacılara ve ebeveyn çocuk etkileşimini içeren hizmet veren meslek elemanlarına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pozitif ve negatif duygular, çocukların stres düzeyi, stres oluşturan nedenler, Covid-19 virüs salgını

Kaynakça

• Ajuwon, P., Brown, I. (2012). Family quality of life in Nigeria. Journal of Intellectual Disability Research, 56, 61-70. doi:10.1111/j.1365-2788.2011.01487.x
• Aydın, F., Coşkun, M., Kaya, H., Erdönmez, İ. (2011). Gifted students’ attitudes towards environment: A case study from Turkey. African Journal of Agricultural Research , 6 (7), 1876-1883
• Aydoğdu, F. (2018). Dijital Oyun Oynayan Çocukların Dijital Oyun Bağımlılıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ulakbilge, 6 (31), s.1-18.
• Ayhan Bostancı, G. (2020). 9-12 yaş arasındaki özel yetenekli çocukların bilgisayar bağımlılıkları ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişki. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji ABD Yüksek Lisans Tezi. Mersin.
• Başaran, M., Aksoy, A.B. (2020), Anne babaların korona virüs (covid-19) salgını sürecinde aile yaşantılarına ilişkin görüşleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (71), 667-681.
• Çakın Memik, N., Ağaoğlu, B., Coşkun, A., Karakaya, I. (2008). Çocuklar için yaşam kalitesi ölçeğinin 8-12 yaş çocuk formunun geçerlik ve güvenirliği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 15 (2), 87-96.
• Çaykuş, E.T., Mutlu Çaykuş, T. (2020). Covid-19 pandemi sürecinde çocukların psikolojik dayanıklılığını güçlendirme yolları: ailelere, öğretmenlere ve ruh sağlığı uzmanlarına öneriler, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (5), 95-113.
• Demir Öztürk, E., Kuru, G., Demir Yıldız, C. (2020), Covıd-19 pandemi günlerinde anneler ne düşünür çocuklar ne ister? Anne ve çocuklarının pandemi algısı, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (5), 204-220.
• Eiser, C., Morse, R. (2001). Quality-of-life measures in chronic diseases of childhood. Health Technology Assessment, 5 (1), 156 88.
• Eiser, C., Jenney, M.M. (1996). Measuring symptomatic benefit and quality of life in paediatric oncology. British Journal of Cancer. 73, 1313–1316.
• Fidaner, H., Elbi, H., Fidaner, C. (1999) Yaşam kalitesinin ölçülmesi, WHOQOL-100 ve WHOQOL-BREF. 3P Dergisi, 7, 5-13.
• Jirojanakul, P., Skevington, S.M., Hudson, J. (2003). Predicting young children's quality of life. Soc Sci Med, 57, 1277-1288.
• Hu, X., Wang, M., Fei, X. (2012). Family quality of life of Chinese families of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 56, 30-44. doi:10.1111/j.1365- 2788.2011.01391.x
• Işık, I., Ergün, G. (2018). Determining the relation between turkish middleschool students’ ınternet addiction and perceived social support from family. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 5(3), 527‒542. http://dx.doi. org/10.15805/addicta.2018.5.3.0003
• Kaya, A.B. (2013). Çevrimiçi Oyun Bağımlılığı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ölçme ve Değerlendirme Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Tokat.
• Koçoğlu, D., Akın, B. (2009). Sosyoekonomik eşitsizliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi ile ilişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(4), 145-154.
• Kurnaz, A., Tepe, A. (2019). Examining internet addiction in gifted and talented students through different variables. Turkish Green Crescent Society. 6 (3), 663‒687. DOI. 10.15805/addicta.2019.6.3.0025T
• Landgraf, J.M., Rich, M., Rappaport, L. (2002). Measuring quality of life in children with attention-deficit/ hyperactivity disorder and their families: development and evaluation of a new tool. Arch Pediatr Adolesc Med, 156, 384–91.
• Last, C.G., Francis, G., Hersen, M., Kazdin, A.E., Strauss, C.C. (1987). Separation anxiety and school phobia: a comparison using DSM-III criteria. Am J Psychiatry, 114, 653-657.
• Morawska, A., Sanders, M. R. (2008). Parenting gifted and talented children: what are the key child behaviour and parenting issues. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 42 (9), 819-827.
• Neikrug, S., Roth, D., Judes, J. (2011). Lives of quality in the face of challenge in Israel. Journal of Intellectual Disability Research, 55, 1176-1184. doi:10.1111/j.1365-2788.2011.01475.x
• Ogel, K. (2012). İnternet Bağımlılığı İnternetin Psikolojisini Anlamak ve Bağımlılıkla Başa Çıkma. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Patalay, P., Fitzsimons, E. (2016). Correlates of mental illness and wellbeing in children: Are they the same? Results from the Millennium Cohort Study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 55 (9). 1-12.
• Rapee, R.M. (2012), Family factors in the development and management of anxiety disorders. Clin Child Family Psychol Rev, 15 (1):69-80. PMID: 22116624; doi: 10.1007/s10567-011-0106-3.
• Rebok, G., Riley, A., Forrest, C., et al. (2001). Elementary school-aged children’s reports of their health: a cognitive interviewing study. Qual Life Res, 10, 59–70.
• Report of UNICEF, ILO, UN WOMEN (2020), Covıd-19 bağlamında aile dostu politikalar ve diğer iyi işyeri uygulamaları, Erişim tarihi: 22.07.2020 https://www.weps.org/sites/default/files/2020-06/Family%20Friendly%20Policies%20COVID19_Turkish_Final.pdf
• Roccella, M. (2020), Children and coronavirus ınfection (covid-19): what to tell children to avoid post-traumatic stress disorder, The Open Pediatric Medicine Journal, 10, 1-2. DOI: 10.2174/1874309902010010001
• Sak, U. (2012). Üstün zekalılar özellikleri tanılanmaları eğitimleri. İstanbul: Maya Akademi Yayıncılık
• Starfield, B., Riley, A., Witt, W.(2002). Social class gradients in health during adolescence. Journal of Epidemiological Community Health, 56, 354-361.
• Steel, R., Poppe, L., Vandevelde, S., Van Hove, G., Claes, C. (2011). Family quality of life in 25 Belgian families: Quantitative and qualitative exploration of social and professional support domains. Journal of Intellectual Disability Research, 55, 1123-1135. doi:10.1111/j.1365-2788.2011.01433.x
• Szabo, T.G., Richling, S., Embry, D.D., Biglan, A., Wilson, K.G. (2020). From helpless to hero: Promoting values-based behavior and positive family interaction in the midst of Covid-19. Behavior Analysis in Practice, 1-9. DOI:10.1007/s40617-020-00431-0
• Tippey, J. G., Burnham, J. J. (2009). Examining the fears of gifted children. Journal for the Education of the Gifted, 32 (3), 321-339.
• Top, M. Ş., Özden, S. Y., Sevim, M. E. (2003). Psikiyatride yaşam kalitesi, Düşünen Adam, 16 (1), 18-23.
• TÜİK. (2019). Hanehalkı bilişim teknolojileri (bt) kullanım araştırması. http://www.tuik.gov.tr/OncekiHBArama.do. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020
• UNICEF (2020). COVID-19 Ebeveyni Olmak, Sakin Olun ve Stresle Başa Çıkın. https://868b1700-4f92-4143-a9e1-d615770397f.filesusr.com/ugd/d13cc0_dc15c5cb09534f5c856329b2473b7ffd.pdf
• United Nation (2020), Policy Brief: The Impact of COVID-19 on children. 15 April 2020. https://unsdg.un.org/sites/default/files/2020-04/160420_Covid_Children_Policy_Brief.pdf
• Usta, A. (2016). Üstün Zekalı ve Yetenekli Öğrencilerde İnternet Bağımlılığının Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Üneri, Ö., Çakın Memik, N. (2007). Çocuklarda yaşam kalitesi kavramı ve yaşam kalitesi ölçeklerinin gözden geçirilmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 14, 48-56.
• Varni, J.W., Seid, M., Rode, C.A. (1999). The PedsQL: measurement model for the Pediatric Quality of Life Inventory. Med Care, 37, 126-139.
• Varni, J.W., Seid, M., Knight, T.S. (2002). PedsQLTM 4.0 generic core scales: sensitivity, responsiveness and impact on clinical decision-making. J Behav Med, 25, 175-93.
• Wallander, J.L., Koot, H.M. (2016). Quality of life in children: a critical examination of concepts, approaches, issues, and future directions. Clin Psychol Rev, 45, 131–43.
• Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C.S.,Ho, R.C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729.
• WHO (2013). Health and development through physical activity and sport, Erişim tarihi: 7 Haziran 2020, http://whqlibdoc.who.int/hq/2003/WHO_NMH_NPH_PAH_03.2.pdf
• WHOQOL Group (1998). The World Health Organization quality of life assessment (WHOQOL): Development and general psychometric properties and results of international field trial. Social Science Medicine, 46, 1569-1585.
• Yavuz, O. (2018). Özel yetenekli öğrencilerde internet ve oyun bağımlılığı ile algılanan sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(4), 281-296
• Yıldız., S., Altay, N., Kılıcarslan-Toruner E. (2017). Health, care and family problems in gifted children: A literature review. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 5 (3), 15-24. DOI: http://dx.doi.org/10.17478/JEGYS.2017.62
• Yılmaz, E . (2018). Erken çocukluk döneminde üstün yetenekliler ile ilgili türkiye’de yapılan çalışmaların incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 3 (1), 1-16. http://ijeces.hku.edu.tr/tr/issue/35756/353014
• Yuvacı, Z., Dağlıoğlu, H. E. (2016). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocukların yaratıcılıklarını desteklemede öğretmene düşen görevler ve etkinlik örnekleri. International Journal of Early Childhood Special Education, 8(1). 39 – 61. DOI: 10.20489/intjecse.239575
• Zhang, T., Cui, X., Zhao, X., Wang, J., Zheng, J., Zheng, G., et al. (2020), Detectable SARS-CoV2 viral RNA in feces of three children during recovery period of COVID-19 Pneumonia. March 2020. J Med Virol. 92 (7), 909-914. Doi: 10.1002/jmv.25795.
• Zuna, N., Brown, I., & Brown, R. (2014). Family quality of life in intellectual and developmental disabilities: A support-based framework to enhance quality of life in other families. International Public Health Journal, (suppl Special Issue: Quality of life and intellectual disability), 6 (2), 161-184