GAZALİ'NİN İHYA ADLI KİTABINDA YER ALAN ŞARKİ DİNLEME HUSUSUNUN MUKAYESELİ OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 115 - 137, 31.01.2023

Omar Alosman

Öz

İmam Gazzali şarkı dinleme kısmında ilk olarak şarkının anlamı, ikinci olarak hükmünü, üçüncü olarak da kurallarını ele alır.
Şarkı; kalbi harekete geçiren, ona ilham veren, kalpte hiçbir şekilde var olmayan fakat kalpteki manaları harekete geçiren şeydir.
Hükmüne gelince, İmam Gazzali başlangıçta sahabe ve tabiin alimlerinin şarkı dinlemenin mübah oluşu hakkında bir dizi görüşünü, sonra da İmam Şafii’nin şarkı dinlemenin kerahati konusundaki tartışmasını, sonra da şarkı dinlemeyi haram görenlerin görüşünü ve tartışmalarını nakledip tek tek karşılık verir.
Sonra Kadı Beydavi’nin şarkı dinleme mübah oluşu konusundaki görüşünü nakleder. Bu hususta Kur’an, sünnet, sahabe ve tabiin sözleri ve diğer âlimlerin görüşlerinden naklî deliller sunar. Şarkı dinlemenin mübah oluşu konusunda aklî deliller ortaya serer.
Konunun sonunda şarkı dinlerken dikkat edilecek ve mübah olmasını sağlayacak önemli kurallar koyar. Bu kurallardan birinin dahi ihlal edilmesi şarkı dinlemeyi mübahlıktan haram olmaya iter.
Benim bu konudaki vazifem İmam Gazzali’nin şarkı dinlemenin hükmü üzerindeki görüşleri üzerinde çalışma ve araştırma yapmak, bazı ilk dönem alimlerinin ve son dönemden İbnu’l Cevzi, Zebîdi, Karadavi ve çağdaşı Gazzali gibi alimlerin görüşlerini aktarmak olacaktır.
İbnu’l Cevzi ve Zebîdi’nin, Gazzali’nin sözlerine yaptığı bazı yorumları konuya dahil edilmiştir. Araştırmanın sonunda Dr Yusuf El-Karadavi ve çağdaşı Şeyh Muhammed El-Gazzali’nin şarkı dinlemenin hükmü konusundaki görüşüne yer verilmiştir. İkisi de her ne kadar araştırmanın sonuna eklenmiş ayrıntı konularda onunla aykırı görüşlerde de olsa şarkı dinlemenin genel hükümleri hakkında Huccetu’l İslam ile aynı görüştedir.

Anahtar Kelimeler

Müzik dinleme, şarkı, eğlence, müzik aleti, şarap meclisi, eğlence yerleri.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmet b. Muhammed, Musned-i İmam Ahmed b. Hanbel, thk. Şuayb Arnavut, Muessesetu’r-Risâle, bs. 1, 1421H/2001.
• El-Bezzâz, Ebu Bekir Muhammed b. Abdullah b. İbrahim b. Abduveyh el-Bağdadi eş-Şafii, El-Fevaid, Dar İbn Cevzi, bs. 1, Suudi Arabistan/Riyad 1997.
• El-Buhari, Muhammed b. İsmail Ebu Abdullah, El-Câmi’u’l-Müsned es-Sahih el-Muhtasar, Dar Tavk en-Necat, bs.1, 1422H.
• El-Erbîlî, Ebul Abbas Şemsettin Ahmet b. Muhammed b. Halkan Bermeki, Vefiyyat el-Âyan ve Enbau Ebna ez-Zeman, Dar Sadır, bs. 1, Beyrut 1971.
• El-Gazâlî, İhya-u Ulûmi’d-Din, Dar el-Marife, Beyrut.
• El-Gazâlî, Muhammed, es-Sunnetu’n-Nebeviyye beyne ehli’l-fıkhi ve ehli’l-hadîs, Dar eş-Şuruk, bs. 1, 1989.
• El-Irakî (725-806H), İbn Sübki (727-771H), ez-Zebîdî (1145-1205H), Tahricu Ehâdisi İhyai Ulûmi’d-Din, Dar el-Âsima, bs. 1, Riyad 1408H-1987.
• El-Irâkî, Ebu Fadıl Zeynettin Abdurrahim b. Hüseyin, El-Mugni An Hamli el-Esfar Fi’l Esfar Fi Tahrici Ma Fi’l-İhya Min Ahbar, Dar İbn Hazm, bs. 1, Beyrut/ Lübnan 1426H/2005.
• Et-Taberânî, Ebu el-Kasım, El-Mu’cem el-Avsat, Dar el-Harameyin, Kahire.
• Ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed el-Huseyin, İthâfu’s-Sade el-Muttakin Fi Şerhi İhya-u Ulûmi’d-Din, Arap Tarihi Kurumu, Beyrut.
• Ez-Zehebî, Şemsettin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Osman b. Kaymaz, Siyeru Âlam en-Nubela, Muessesetu’r-Risâle, bs. 3, 1405H-1985.
• Ez-Zirikli, Hayrettin b. Mahmut b. Muhammed b. Ali b. Fares ed-Dimaşki, El-Âlam, Dar el-İlim, bs. 15, 2002.
• İbn Ebi Dünya, El-Vera‘, Dar es-Selefiyye, bs. 1, Küveyt 1408H/1988.
• İbn Mâce, Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvini, Sünen İbn Mace, thk. Muhammed Fuat Abdülbaki, Dar İhya el-Kutubi’l-Arabiyya.
• İbnu’l-Cevzî, Cemalettin Ebu Farac Abdurrahman, Telbisu İblis, Dar el-Fikr, bs. 1, Beyrut 1421H/2001.
• İbnu’l-Esîr, Mecdettin Ebu Saadet, Câm‘i’ul-Usul Fi Ahadisi er-Rasul, Mektebetu el-Halvani, bs.1.
• Karadavi, Yusuf, el-Halâlu ve’l-Harâmu fi’l-İslâm, Maktabatu Vahbe, bs. 22, 1997.
• Komisyon, El-Mu’cem el-Vasit, Kahire Arapça Dili Topluluğu, Dar ed-Dava.
• Müslim b. Haccac Ebu Hasan el-Kuşeyri en-Nîsâbûri, El-Musned es-Sahih el-Muhtasar Sahih Müslim, thk.
• Muhammed Fuat Abdülbaki, Dar İhya et-Turas el-Arabi – Beyrut.
• Renhart Petar An Duzi, Tekmilatu el-Maacim el-Arabiyya, Kültür ve Medya Bakanlığı, bs. 1, Irak 1979.