ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNDE DUYGUSAL ZEKÂNIN GÖSTERİŞÇİ TÜKETİM DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 238 - 259, 30.04.2023

Özkan Yetkin , Seda Levent Yetkin

Öz

2022-2023 Eğitim Öğretim yılında Erzurum ilinde farklı türde ortaöğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin, duygusal zekâ boyutlarının gösterişçi tüketim davranışı üzerindeki etkisini belirlemek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli ve nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği ile yürütülen bu çalışmada araştırmanın evreni Erzurum ili Yakutiye ilçesi olarak seçilmiştir. Bu evren içerisinden tabakalı örnekleme yöntemi ile 318 kız öğrenci ve 313 erkek öğrenci toplamda 631 öğrenci örneklem seçilmiştir. Araştırmada 8 soruluk anket formu, 9 soruluk yarı yapılandırılmış görüşme formu, bireylerin duygusal zekâlarını ölçmek için Wong ve Law tarafından geliştirilen Duygusal Zekâ Ölçeği ve Şahin(2018) tarafından kullanılan Gösterişçi Tüketim Ölçeği kullanılmıştır. Sonuç olarak farklı ortaöğretim türlerinde öğrenim gören öğrencilerin okul türlerine, yaş ve sınıf seviyelerine, aylık kişisel harcamalarına göre duygusal zekâ ve gösterişçi tüketim davranışlarında anlamlı farklılaşma tespit edilmiştir. Aylık gelirlere göre duygusal zekâda anlamlı farklılık meydana gelirken, gösterişçi tüketimde anlamlı farklılaşma meydana gelmemiştir. Duygusal zekânın alt boyutu başkalarının duygularını değerlendirme ile gösterişçi tüketim arasında negatif yönlü bir ilişki ortaya çıkarken duyguların kullanılması arasında pozitif yönlü bir ilişki ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Zekâ, Gösteriş, Tüketim, Ortaöğretim, Hedonik

Kaynakça

• Akkoç, F., Koç D. ve Akkoç, F. (2012). Uşak Üniversitesi öğrencilerinin spor ayakkabı marka sadakatlerini değerlendirmeye yönelik bir uygulama. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 197-213.
• Chaudhuri, H., Mazumdar, S. ve Ghoshal, A. (2011). Conspicuous consumption orientation: Conceptualisation, Scale Development and Validation. Journal of Consumer Behaviour, 10(4), 216-224.
• Çetin, Ş.(2021), Ortaöğretim öğrencilerinde farkındalık düzeyi ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide duygusal zekâ ile sosyal karşılaştırmanın aracı rolü, (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Ergün, O. (2016). Ergenlerde duygusal zekâ özellikleri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi).İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Göçet, E.(2006), Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları arasındaki ilişki, (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya
• Goleman, D. (2001). “Emotional Intelligence : Issues in Paradigm Building”. The Emotionally Intelligent Workplace, 1-13
• Goleman, D. (1995), Emotional Intelligence, New York, NY: Bantam.
• İşler, D. B. ve Atilla, G. (2013). Duygusal zekâ ve dürtüsel satın alma. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 26, 180-206.
• Karasar, N. (2011). Araştırmalarda Rapor Hazırlama. Ankara: Nobel Yayınları.
• Köksal, A. & İşmen Gazioğlu, A. (2012). ergenlerde duygusal zeka ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki. HAYEF Journal of Education , 4 (1) , 133-146 .
• Köse, E. (2020). Ergenlerde anne baba tutumlarının duygusal zeka ve karar verme stilleri üzerine etkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Özden, B. (2015). Yönetim bilimi açısında üstün yetenekli çocukların duygusal zeka düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Özdenk, S. (2015). Bireysel ve takım sporları ile uğraşan sporcular ile spor yapmayanların duygusal zeka ve liderliklerinin incelenmesi. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Pehlivan, Ş.(2015), Duygusal Zekânın (eı) satış elemanlarının algıladıkları satış performansına etkisi, (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Pektaş, S. (2013). Güzel sanatlar ve spor lisesi müzik bölümü öğrencileri ile diğer lise öğrencilerinin duygusal zekâ düzeylerinin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi).İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Salovey, P. ve Mayer, J. D. (1990). Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and 78 Personality, 9(3), 185-211.
• Seven, E.(2016), Duygusal zekâ ve duygusal zekânın tüketicilerin hedonik satın alma davranışına etkisi, (Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Soykan, H. (2015). Psikoloji bölümü ve mühendislik-mimarlık bölümlerinde okuyan öğrencilerin duygusal zeka düzeylerinin karşılaştırılması. (Yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Wilcox, K. Kim, H. M. ve Sen, S. (2009). Why Do Consumers Buy Counterfeit Luxury Brands Journal of Marketing Research, 46(2), 247-259.
• Torlak, Ö.(2000). Tüketim. Bireysel Eylemin Toplumsal Dönüşümü. İstanbul: İnkılab Yayınları.
• Wong, C.S. ve Law, K.S. (2002) The effects of leader and follower emotional intelligence on performance and attitude: An exploratory study. The Leadership Quarterly, 13(3), 243– 27
• Yılmaz, M. (2019). Ergenlerin (15-18 yaş) anksiyete düzeyleriyle duygusal zeka ve sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi).Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Yelkikalan N. (2006). 21. Yüzyılda girişimcinin yeni özelliği: duygusal zekâ. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi İbrahim Bodur Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(44), 39-5