ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE GÖRE OKUL MÜDÜRLERİNİN TOKSİK LİDERLİK DAVRANIŞ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Year 2023, Volume: 10 Issue: 3, 37 - 48, 01.08.2023

Erdal Kesgin , Soner Yılmaz , Şerife Canıberk

Abstract

Araştırma ile öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranış düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Öğretmen görüşlerinin demografik özelliklere (cinsiyet, medeni durum, çalıştığı kurum türü ve mesleki kıdeme) göre farklılık gösterip göstermediğinin incelenmesi araştırmanın alt amaçları olarak belirlenerek, öğretmen görüşleri yukarıda belirtilen demografik özelliklere göre değerlendirilmeye ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın örneklemini orantısız küme örnekleme metoduyla belirlenen 339 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler “Toksik Liderlik Ölçeği” (TLÖ) ile toplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler yöneticilerinin toksik liderlik düzeylerine ilişkin “kısmen katılıyorum” düzeyinde algıya sahiptirler. Boyutlar bazında sonuçlar incelendiğinde öğretmenlerin toksik liderlik algılarının en yüksek “bencilcilik” ve “olumsuz ruhsal durum”, en düşük değer “değer bilmezlik” boyutunda olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonucunda öğretmenlerin toksik liderlik algılarının hem alt boyutlarda hem de tüm ölçekte cinsiyet, medeni durum ve mesleki kıdem değişkenlerine göre istatistiksel olarak farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin toksik liderlik algılarının çalıştıkları okul türüne göre “değer bilmezlik” boyutunda ve tüm ölçekte istatistiksel olarak farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre ortaokul öğretmenlerinin “değer bilmezlik” boyutunda ve tüm ölçekte ilkokul öğretmenlerine kıyasla algılarının daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords

örgüt, lider, okul, toksik liderlik

References

• Akan, D. ve Yarım, M. A. (2019). İlkokul öğrencilerinin okul ve okul müdürü kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 223-233.
• Akca, İ. ve Tuzcuoğlu, F. (2020). Toksik liderliğin üretkenlik karşıtı iş davranışları ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir model önerisi. Journal of Life Economics. 7. 257-268.
• Arlı, Ö. (2019). Öz kendilik değerlendirmesinin, sinizm, iş tatmini ve tükenmişliğe etkisinde toksik liderliğin rolü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ayık, A. ve Şayir, G. (2014). Okul müdürlerin öǧretimsel liderlik davranışları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 253-279.
• Bahadır, E. ve Kahveci, G. (2020). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin liderlik davranışları arasındakiş ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 858-879.
• Bakır, M. (2022). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranış düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel mutlulukları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Başar, U., Sığrı, Ü. ve Basım, N. (2016). İş Yerinde Karanlık Liderlik. İş ve İnsan Dergisi, 3(2), 65-76.
• Bozkurt, S., Çoban, Ö. ve Çolakoğlu, M. H. (2020). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlik davranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 704-719.
• Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
• Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversite, Denizli.
• Çetinkaya, H. ve Ordu, A. (2018). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-27.
• Demir, B. (2019). Toksik liderlik algısının örgütsel sessizlik, duygusal bağlılık ile görev performansı arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil ilçesi örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Dobbs, J. M. (2014). The relationship between perceived toxic leadership styles, leader effectiveness and organizational cynicism. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of San Diego, San Diego, USA.
• Eğinli, A. ve Bitirim, S. (2013). Kurumsal başarının önündeki engel: zehirli ( toksik) iletişim. Selçuk İletişim, 5(3), 124-140.
• Erçetin, Ş. (1998). Lider sarmalında vizyon. Ankara: Önder Matbaacılık.
• Eren, E. (2020). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (17. Baskı). İstanbul: Beta Basım Dağıtım.
• Fayganoğlu, P., Can Yalçın, R. ve Begenirbaş, M. (2022). Toksik liderlik örgütsel esneklik ve iş biçimlendirmeyi etkiler mi?: Hizmet sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 260-285.
• Güney, S. (2007). Yönetim ve organizasyon. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Günsel, M. (2017). Toksik ve yıkıcı liderliğin çalışan performansı üzerindeki etkileri. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürsel, M. (2003). Okul yönetimi. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Georgia Southern University, 18-33.
• Kahveci, G., Bahadır, E. ve Kandemir, İ. (2019). Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(1), 225-249.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kesgin, E. (2020). Okul yöneticilerinin güç kullanma biçimleri ile öğretmenlerin muhalefet etme durumları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Koçel, Y. K. (2003). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları.
• Lipman-Blumen, J. (2005a). The allure of toxic leaders: Why we follow destructive bosses and corrupt politicians-and how we can survive them. USA: Oxford University Press.
• O'Donnell, R. J. and White G. P. (2005). Within the accountability era: Principals' instructional leadership behaviors and student achievement. NASSP Bulletin, 89(645), 56-71.
• Reed, G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 84(4), 67-71.
• Şişman, M. (2018). Öğretim liderliği, (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tosun, K. (1982). İşletme yönetimi genel esaslar. Ankara: Savaş Yayınları.
• Ünal, S. ve Ada, S. (1999). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Yavaş, A. (2016). Sectoral differences ın the perception of toxic leadership. Social and Behavioral Sciences, 229(5), 267 – 276.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport: Quorum Books.