POLITICAL, DIPLOMATIC AND MILITARY ASPECTS OF TURKEY-ABYSSINIA RELATIONS FROM PAST TO PRESENT

Year 2023, Volume: 10 Issue: 4, 1182 - 1199, 18.10.2023

Aydın Özkan

Abstract

Turkey relations with Ethiopia, which is considered as one of the most important countries in Africa in Turkish foreign policy, are based on deep-rooted histories. Although the relations with the Abyssinian Empire, which were initially shaped within the framework of the Ottoman Empire's struggle against the Portuguese in the Red Sea, were based on distrust, the relations established in the modern period have turned into mutual cooperation. In this sense, Sultan II. Abdulhamid and Emperor II. Menelik, which established by the relations between Turkey and Abyssinia, have been maintained on a high level for many years. Especially in the relations that gained momentum over the Cyprus issue, some breaks occurred from time to time due to political and ideological reasons during the Cold War years. But we can say that relations settled on a new ground after the collapse of the Soviet Union. As a matter of fact, as a result of Turkey’s orientation to the continent after the said dates, multilateral relations with Ethiopia developed. Today, Turkey-Ethiopia relations continue to increase strategically considering the historical background. In this study, the political, diplomatic and military relations between Turkey and Ethiopia (Ethiopia) from the Ottoman Empire to the present will be discussed.

Keywords

Ottoman Empire, Abyssinia Empire, Turkey, Ethiopia, Relations

OSMANLIDAN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE-HABEŞİSTAN İLİŞKİLERİNİN TARİHİ, SİYASİ, DİPLOMATİK VE ASKERÎ YÖNÜ

Abstract

Türk dış politikasında Afrika özelinde en önemli ülkelerden biri olarak değerlendirilen Etiyopya ile ilişkilerimiz çok köklü tarihlere dayanmaktadır. Başlangıçta Osmanlı Devleti’nin Kızıldeniz’de Portekizlilere karşı mücadelesi çerçevesinde şekillenen Habeşistan İmparatorluğu ile güvensizliğe dayansa da modern dönemde tesis edilen ilişkiler zaman içerisinde gelişme kaydettiği gibi karşılıklı iş birliğine dönüşmüştür. Bu doğrultuda Sultan II. Abdülhamid ile İmparator II. Menelik’in temellerini attığı Türkiye-Habeşistan ilişkileri uzun yıllar düzeyli bir şekilde devam ettirilmiştir. Özellikle Kıbrıs meselesi üzerinden hız kazanan ilişkilerde Soğuk Savaş yıllarında siyasi ve ideolojik sebeplerle zaman zaman bazı kırılmalar da meydana gelmiştir. Ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ilişkilerin yeni bir zemine oturduğunu ifade edebiliriz. Nitekim söz konusu tarihlerden sonra Türkiye’nin yeniden kıtaya yönelmeye başlaması sonucunda Etiyopya ile de çok yönlü ilişkiler ciddi anlamda geliştirilmiştir. Günümüzde ise Türkiye-Etiyopya ilişkileri tarihî arka plan da göz önünde bulundurulduğunda stratejik bir şekilde artarak devam etmektedir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nden günümüze Türkiye ile Habeşistan (Etiyopya) arasındaki siyasi, diplomatik ve askerî ilişkiler ele alınacaktır.

Keywords

Osmanlı, Habeşistan, Türkiye, Etiyopya, İlişkiler

References

• Abdırahman, K. (2020). Afrika Boynuzu’nda Siyasal İktisat: Türkiye’nin Afrika, Etiyopya ve Somali’de İzlediği Politikaların Vaka İncelemesi. T. Anar (Ed.), Uluslararası Öğrenciler Akademisi: Uluslararası Öğrenci Makaleleri içinde (Cilt. 2, s. 13-29). İstanbul: İstanbul Bilimler Akademisi Vakfı.
• Agstner, R., Altan, C. & Çolak, R. A. (2010). Turkey, relations with, U. Siegbert & B. Alessandro (Ed.), Encyclopaedia Aethopica, (Cilt. 4, s. 1006-1007). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Aktaş, T. ve Abdalla, M. A. (2017, 22 Şubat). Kral Necaşi Türbesi’nin restorasyonunda sona yaklaşıldı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kral-necasi-turbesinin-restorasyonunda-sona-yaklasildi/755689
• Aktaş, T. (2016, 14 Aralık). Etiyopya’daki 100 yıllık Osmanlı konsolosluğu binası yenilendi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/etiyopyadaki-100-yillik-osmanli-konsoloslugu-binasi-yenilendi/706003
• Aktaş, T. (2018, 03 Mayıs). İslam’ın dördüncü kutsal şehri: Harar. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/islam-in-dorduncu-kutsal-sehri-harar-/1134062
• Alçı, G. (2016). Zeyla’da Kaybolan Osmanlı Mimarisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ali, M. Ab. (2012). Etiyopya-Türkiye İlişkileri: Karşılıklı Şüphe ve Anlaşmazlıktan Karşılıklı Anlayış ve İşbirliğine. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Allahverdi, Ş. R. (2013). Kızıldeniz’de Osmanlı Hâkimiyeti: Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Habeşistan Beylerbeyliği (1561-1567). Studies of the Ottoman Domain, 3(5), 35-48.
• Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü (30.10.0.0, No. 106.693.28, Ek. 92A.). BCA.
• Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü (30.10.0.0, No. 266.798.11, Ek. 439). BCA.
• Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü (30.10.0.0, No. 266.798.6, Ek. 439). BCA.
• Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2, No. 13.53.8, Ek. 107-54). BCA.
• Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2, No. 14.69.8). BCA.
• Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2, No. 33.9.13, Ek. 109-76). BCA.
• Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2, No. 33.10.6). BCA.
• Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2, No. 379.238.4, Ek. 115-25). BCA.
• Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2, No. 932.155.9). BCA.
• Bostan, İ. (2008). Sâdık el-Müeyyed Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 35, s. 399-400). İstanbul: TDV Yayınları.
• Can, F. Ö. (2022). Bir Osmanlı Aydını ve Bürokratı: Azmzade Sadık El-Müeyyed Paşa’nın Hayatı ve Faaliyetleri (1860-1910). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Delelegn, Z. ve Tegegn, E. (2006). Ethio-Turkish Relations. N. Koltuk (Ed.), Uluslararası Türk Arşivleri Sempozyumu (17-19 Kasım 2005) içinde (s. 224-227). İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Demirtaş, K. (2020). AK Parti Dönemi Afrika Politikası: Politika Yapım Süreci ve Misyon Kuruluşlar. (Yayınlanmamış Lisans Tezi). Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dikme, Y. (2019, 31 Mayıs). Osmanlı’nın asırlık konsolosluğu TİKA ile hayat buldu. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/osmanlinin-asirlik-konsoloslugu-tika-ile-hayat-buldu-/1493928
• Doğan, S. (2017). Osmanlı-Etiyopya İlişkileri Araştırmalarında Birincil Kaynakların Önemi. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2(2), 121-139.
• Geyik, K. (2021, 15 Mayıs). Habeş Kralı’nın türbesine Türkler sahip çıkıyor. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/habes-kralinin-turbesine-turkler-sahip-cikiyor/368192
• Hiçyılmaz, Ş. (2017). Türkiye-Afrika Ekonomik İlişkileri: Nijerya, Etiyopya, Sudan ve Angola Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• İlgazi, A. ve Bıyıklı, M. (2012) Mehmet Vehip (Kaçi) Paşa’nın Çanakkale Muharebelerindeki Yeri ve Önemi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 28(82), 97-128.
• Jima, N. (2021). Turkey and Ethiopia Relations: Historical Perspective (1920’s to 1991). Cedrus, 9(24), 473-483.
• Kabakcı, F. (2021, 18 Ağustos). Etiyopya Başbakanı Ahmed: Türkiye uluslararası anlamda etkili ve aynı zamanda küresel ilişkilere şekil veren bir ülke. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/politika/etiyopya-basbakani-ahmed-turkiye-uluslararasi-anlamda-etkili-ve-ayni-zamanda-kuresel-iliskilere-sekil-veren-bir-ulke/2339309
• Karagül, S. ve Arslan, İ. (2013). Türkiye’nin Afrika Açılım Politikası: Tarihsel Arka Plan, Stratejik Ortaklık ve Geleceği. Uluslararası Hukuk ve Politika, 9(35), 21-55.
• Kavas, A. (2001). Doğu Afrika Sahilinde Osmanlı Hâkimiyeti: Kuzey Somali’de Zeyla İskelesinin Konumu (1265-1334/1849-1916). İslâm Araştırmaları Dergisi, 5, 109-134.
• Kavas, A. (1997). Harar. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 16 s. 107-109). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kavas, A. (2001). Osmanlı Devleti’nin Müslüman Harar Emirliğiyle Münasebetleri ve Hıristiyan Habeşistan (Etiyopya) İmparatorluğu ile Yakınlaşma Etkisi. K. Çiçek (Ed.), Pax Ottomana Studies in Memoriam: Prof. Dr. Nejat Göyünç içinde (s. 443-464). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Kavas, A. (2013). Zeyla. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 44, s. 350-352). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kavas, A. (2013). Osmanlı-Afrika İlişkileri (2.Baskı). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kılıç, M. (2022). Filipinler ve Habeşistan’da İlk Daimî Osmanlı Temsilcisi: Manila ve Harar Başşehbenderi Necib Hac Bey (1871-1913). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 345-354.
• Kılıçoğlu, G. ve Yılmaz, N. A. (2017). Bir Kamu Diplomasisi Kurumu Olarak TİKA’nın AK Parti Döneminde Kullanılması. Türk Dünyası Araştırmaları, 116(229), 171-182.
• Koca, M. (2022). Türkiye’nin Afrika Ülkeleriyle İlişkilerinin Gelişmesinde Kıbrıs Meselesi ve İyi Niyet Heyetlerinin Rolü. Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 4(2), 101-109.
• Muradoğlu, A. (2007, 30 Ocak). Habeşistan neresi, hatırlayan var mı?. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/abdullah-muradoglu/habeistan-neresi-hatirlayan-var-mi-3610
• Nizamoğlu, Y. (2011). İtalya-Habeşistan Savaşı, Vehip Paşa ve Türkiye. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 270-289.
• Nizamoğlu, Y. (2013). Vehip Paşa. İzmir: Yitik Hazine Yayınları.
• Orhonlu, C. ve Küçük, C. (1996). Habeş Eyaleti. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 14, s. 363-367). İstanbul: TDV Yayınları.
• Orhonlu, C. (1996). Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özel, F. (2019). Afrika Açılım Eylem Planının Türkiye-Afrika Ekonomik İlişkilerine Etkisinin Analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özkan, A. (2021). Afrika Coğrafyası ve Sömürgecilik Hareketleri Kaşifler ve Seyyahlar. Ankara: Son Çağ yay.
• Öztuna, Y. (2007, 2 Şubat). Erdoğan Etyopya’da, Türkiye. https://www.turkiyegazetesi.com.tr/kose-yazilari/yilmaz-oztuna/erdogan-etyopyada-317439
• Pankhurst, R. (1967). An Introduction to the History of the Ethiopian Army. Addis Ababa: Imperial Ethiopian Air Force.
• Perk, K. (1940). 1935-1936 İtalya-Habeş Harbi. İstanbul: Askeri Matbaa.
• Sâdık el-Müeyyed. (1999). Habeş Seyahatnamesi. M. Baydemir (Haz.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Sarınay, Y. (2001). Ottoman Archives and Ethio-Ottoman Relations. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Sebesebe, H. M. (2015). Ethiopia and the Rising Powers: A Case Study on the Post-Cold War Era Ethio-Turkish Relation. Journal of the Academic Elegance, 2(3), 83-98.
• Sebesebe, H. M. (2018). Diversification of Ethiopia’s Foreign Policy and Post-Cold War Ethio-Turkish Relations (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Steer, L. G. (1936). Caesar in Abyssinia. Londra: Hodder&Stoutghon.
• Şimşir, N. B. (2001). Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşir, N. B. (2006). Cumhuriyetin İlk Çeyrek Yüzyılında Türk Diplomatik Temsilcilikleri ve Temsilcileri (1920-1950). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22(64-65-66), 15-90.
• Tarhan, M. ve Çetinkaya, B. (2021, 15 Şubat). Etiyopya'nın Ankara'daki yeni Büyükelçilik binasının açılışı yapıldı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/etiyopyanin-ankaradaki-yeni-buyukelcilik-binasinin- acilisi-yapildi/2145413
• Tepedelen, K. (2007). Birinci Dünya Savaşı’nın Unutulmuş Bir Diplomatik Cephesi: Etyopya. Belleten, 71(261), 745-756.
• Uyar, M. (2022, 31 Ağustos). Bir fotoğrafın hatırlattıkları: Osmanlı İmparatorluğu’nun gölgesi. Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/547451/türki̇yeden-sesler/bir-fotoğrafın-hatırlattıkları-osmanlı-i̇mparatorluğunun-gölgesi
• Yıldız, F. (2018, 01 Kasım). Geçmişten Günümüze Türkiye-Etiyopya İlişkileri. AFAM. https://afam.org.tr/gecmisten-gunumuze-turkiye-etiyopya-iliskileri/
• Yıldız, F. (2021). The Ottoman Empire as an External Actor and its Effect on Politics in Ethiopia From Emperor Tewodros to King Iyasu V. Africania: İnönü Üniversitesi Uluslararası Afrika Araştımaları Dergisi, 1(1), 173-192.
• Yıldız, F. (2018). The Diplomatic Relationships Between the Republic of Turkey and Ethiopia (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Addis Ababa Addis Ababa Üniversitesi, Afrika ve Doğu Araştırmaları Çalışmaları Merkezi, Addis Ababa.
• Yılmaz, O.T. (2021), Teşkilât-ı Mahsûsa’nın Doğu Afrika Faaliyetleri: Birinci Dünya Savaşı’nda Sudan, Habeşistan, Somali. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yimer, A. N. ve Chekole, B. B. (2022). Ethiopia’s Relation with the Ottomans: From Hostility to Understanding. Kadim, 3, 53-76.
• Yurdakul, İ. (2007). II. Abdülhamid ile Habeşistan İmparatorunun Hediyeleri. E. Gürsoy ve A. Koç (Ed.). Hediye Kitabı içinde (s. 83-94). İstanbul: Kitabevi.
• Yücel, K. O. (2021, 25 Ağustos). Afrika’nın gerçek ortağı Türkiye: Etiyopya örneği. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/dusunce-gunlugu/afrikanin-gercek-ortagi-turkiye-etiyopya-ornegi-3689230