Risale-i Serteraş

Year 2019, Issue: 63, 563 - 591, 27.12.2019

Hüsna Kotan

Abstract

Uygurlara ait
geleneksel meslekleri konu edinen çalışmalar Uygur Türkleri tarafından risale
olarak adlandırılan eserlerde vücut bulmuştur. Sözlü gelenek ve
kaynaklardan beslenen risale yazma geleneği Uygurların kültür ve edebiyatında
önemli bir yer tutmaktadır. Çiftçilik, tüccarlık, çobanlık, çömlekçilik,
dericilik, aşçılık gibi çeşitli meslekler üzerine risale yazan Uygurlar, bu
eserlerde mesleklerin ortaya çıkışını, mesleğin pirlerini, mesleği icra
edenlerin uyması gereken kuralları ve icra sırasında okunması gereken ayet ve
duaları dile getirmektedirler. On sekizinci on dokuzuncu yüzyıllarda yazılan,
geleneksel meslekleri konu edinen ve günümüze kadar ulaşan bu kitaplar dünyada
çeşitli kütüphane ve koleksiyonlarda muhafaza edilmektedir.  Bu eserlerin yer aldığı kütüphanelerden biri
de Almanya Berlin Devlet Kütüphanesi Doğu El Yazmaları Koleksiyonu’dur. Burada “Risāle-i Serterāş” adı ile kayıtlı Uygur
Türkçesi özellikleri taşıyan bir meslek risalesi bulunmaktadır.

 Bu çalışmada “Berberlik Risalesi” anlamına
gelen “Risale-i Serteraş” adlı yazma eserin transkripsiyonu yapılarak Latin
harflerine çevrilmiş ayrıca Uygur dili ile yazılan bu risalenin Türkiye
Türkçesine de aktarımı yapılarak eserin barındırdığı yazım, ses ve şekil
özellikleri metinden hareketle tespit edilmiş ve örnekler eşliğinde dikkatlere
sunulmuştur.

Keywords

Risale, Yeni Uygur Türkçesi

References

• Öger Adem ve Abdureşit Kâşgari, Nuriman. (2016). “Uygurlarda Risalecilik Geleneği ve Rengrizlik Risalesi”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 41, s. 151-183.Caferoğlu, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, İstanbul 1993.Çağbayır, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2002.Eren, Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basımevi, Ankara 1999.Gabaın, A.Von, Eski Türkçenin Grameri, Mehmet Akalın (Çev.), TDK Yayınları, Ankara, 2007.Haydar, Ediskun, Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1988. Kanar, Mehmet, Farsça-Türkçe Sözlük, Deniz Kitabevi, İstanbul 2000.