EKONOMİK KALKINMADA BEŞERİ SERMAYENİN ROLÜ VE TÜRKİYE

Yıl 2011, Cilt: 25 Sayı: 3-4, 125 - 153, 14.10.2011

Abdullah Keskin

Öz

Bireysel özgürlükler ve demokrasi hızla tüm ülkelere
yayılmaktadır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak hükümetler, vatandaşlarının
refahını artırmaya yönelik çalışmalara ağırlık vermektedirler. Toplumun refah
artışı ise ekonomik kalkınmayı gerektirmektedir. Ancak ekonomik kalkınma,
popülist politikalarla değil, ekonomik kalkınmanın temelinde yatan dinamiklerin
harekete geçirilmesiyle mümkün olabilmektedir. Bu temel dinamiklerden birisi
ise teknolojik gelişmedir. Teknolojinin üretim sürecinde kullanılması, ekonomik
kalkınmayı sağlayan faktör verimliliğinin yükselmesine yol açmaktadır.
Teknoloji üretimi, teknolojinin üretim sürecinde kullanımı ise beşeri sermayeyle
mümkün olmaktadır.
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmasını
gerçekleştirebilmesi, öncelikle beşeri sermayelerini geliştirmelerine bağlıdır.
Türkiye’de beşeri sermayenin kalitesi artırılamadığı sürece AR-GE
faaliyetlerine kaynak ayrılmasının da bir anlamı olmayacaktır. Dolayısıyla,
beşeri sermayenin kalitesinin artırılabilmesi için kaynak ayrılacak öncelikli alan
eğitim olmalıdır. Eğitimin ise daha geniş bir kesime, daha kaliteli verilmesi
gerekmektedir. Üniversite eğitiminin daha geniş kitlelere ulaştırılması,
kapasitelerinin artırılması, yeni üniversitelerin kurulması; işsizlerin vasıflarının
ülkenin ihtiyaç duyulan işgücü vasıflarıyla örtüştürülmesi; sürekli eğitim
programlarıyla, çalışan kesimlerin meslek içi eğitim faaliyetleriyle vasıflarının
iyileştirilmesi; kadınların meslek edindirme kurslarıyla işgücüne katılımlarının
sağlanması amaçlanmalıdır. Kısacası, beşeri sermaye günümüz içsel büyüme
modellerinin temelini oluşturduğundan, Türkiye, yaşam boyu öğrenme
kültürünü her alanda ve toplumun tüm bireylerini kapsayacak biçimde hayata
geçirmeyi hedeflemelidir.
Çalışmanın amacı, beşeri sermaye kavramını, beşeri sermaye ile
ekonomik kalkınma ilişkisini, Türkiye’nin kalkınma sorununu ve beşeri
sermaye açısından durumunu diğer ülkelerle karşılaştırarak incelemektir.
Çalışmada, daha önce konu ile ilgili yapılmış olan teorik çalışmalara ve ampirik
çalışmaların bulgularına yer verilmekte, daha sonra ekonometrik bir model
çerçevesinde, 177 Birleşmiş Milletler üyesi ülke verileri kullanılarak, beşeri
sermaye ve ekonomik kalkınma ilişkisi çoklu doğrusal regresyon modeli
kullanılarak bir kesit çalışmasıyla test edilmektedir. Çalışma, ekonomik
kalkınma için beşeri sermayenin önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Beşeri Sermaye, Ekonomik Kalkınma, Beşeri Kalkınma Endeksi, Türkiye

Kaynakça

• Abromowitz, M. (1986); “Catching Up, Forging Ahead and Falling Behind”, The Journal of Economic History, 46, pp.385-406.
• Aghion, P. ve P. Howitt (1992); “A Model of Growth Through Creative Destruction”, Econometrica, Vol.60, No.2, pp. 323-351.
• Aghion, P. ve P. Howitt (1994); “Endogenous Technical Change: The Schumpeterian Perspective”, In: Economic Growth and the Structure of Long-Term Development, Pasinetti, L.L. and R.M. Solow (Eds.), Martin’s Press, New York.
• Aghion, P. ve P. Howitt (1998); Endogenous Growth Theory, MIT Press, Cambridge, MA.
• Aktan, C.C. ve M. Tunç (1998); “Bilgi Toplumu ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 20, Cilt: 1, ss. 118-134, Ankara.
• Arrow, K.J. (1962); “The Economic Implications of Learning By Doing”, Review of Economic Studies, 29 (June), pp. 155-173.
• Azariadis, C. ve A. Drazen (1990); “Threshold Externalities in Economic Development”, Quarterly Journal of Economics, 90, pp. 501-526.
• Barro, R.J. (1990); “Government Spending in a Simple Model of Endogenous Growth”, Journal of Political Economy, 98, pp. 103-125.
• Barro, R.J. (1991); “Economic Growth in a Cross-Section of Countries”, Quarterly Journal of Economics, May, 106(2), pp. 407-443.
• Barro, R.J. ve X. Sala-i-Martin (1992); “Convergence”, Journal of Political Economy, 100(2), pp. 223-252.
• Barro, R. J. ve J.W. Lee (1993); “International Comparisons of Educational Attainment”, NBER Working Paper, WP No: 4349.
• Becker, G.S. (1993); “Human Capital, A Theoretical and Empirical Analysis with Special Reference to Education”, National Bureau of Economic Research (NBER), The University of Chicago Pres, Chicago.
• Becker, G.S., K.M. Murphy ve R. Tamura (1990); “Human Capital, Fertility and Economic Growth”, Journal of Political Economy, 98 (5), October, pp. 12-37.
• Callois, J. ve F. Aubert (2005); Tords Indicators of Social Capital for Reagional Development Issues, Fransa Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı Tarafından Desteklenen Bir Proje.
• Cass, D. (1965); “Optimum Growth in an Aggregative Model of Capital Accumulation”, Review of Economic Studies, 32(3), July, pp.233-240.
• Denison, E.F., (1962); The Sources of Economic Growth in The U.S.A. and Alternatives Before Us, Committe for Economic Development, New York.
• Doğan, S ve H.Y. Bozkurt (2003); “Eğitim ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin Kointegrasyon Analizi”, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 17-18 Mayıs, Derbent-İzmit, Kongre Bildiriler Kitabı içinde ss.1-9.
• Dura, C., H. Atik ve O. Türker (2002); “Beşeri Sermaye Açısından Türkiye’nin Avrupa Birliği Karşısındaki Kalkınma Seviyesi”, Kongre Bildirisi,
• http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/01-02.pdf(20.10.2007)
• Ercan, N.Y. (2000); “İçsel Büyüme Teorisi: Genel Bir Bakış”, DPT,
• http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/ercanny.pdf (12.11.2007)
• Freire-Serén, M.J. (2001); “Human Capital Accumulation and Economic Growth”, Investigaciones Economicas, Vol. XXV (3), 585-602.
• http://ideas.repec.org/a/iec/inveco/v25y2001i3p585-602.html(20.10.2007)
• Fukuyama, F. (1995); “Social Capital and the Global Economy”, Foreign Affairs, No:5, September-October.
• Fukuyama, F. (2000); Güven, Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması, Türkiye İşbankası Yayınları.
• Fukuyama, F. (2001); “Social Capital, Civil Society and Development”, Third World Quarterly, 22(1).
• Grossman G.M. ve E. Helpman (1989); “Product Development and International Trade”, The Journal of Political Economy, Vol.97(6), pp.1261-1283.
• Grossman G.M. ve E. Helpman (1990); “Quality Ladders in the Theory of Growth”, Review of Economic Studies, Vol.58, pp.43-61.
• Grossman G.M. ve E. Helpman (1991); “Trade, Knowledge Spillowers and Growth”, European Economic Review, Vol.35, pp.517-526.
• Han, E. ve A.A. Kaya (2006); Kalkınma Ekonomisi - Teori ve Politika, 5. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Husz, M. (1998); Human Capital, Endogenous Growth, and Government Policy, Peter Lang Pub. Inc., Frankfurt am Main, New York.
• Kar, M. ve H. Ağır (2006), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Eşbütünleşme Yaklaşımı ile Nedensellik Testi, 1926-1994 ”, Selçuk Üniversitesi, İİBF, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), ss. 51-68.
• Kar, M. ve Taban, S. (2003); “Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 58, No: 3, ss. 146-169.
• Karagül, M. (2002): Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü ve Türkiye Boyutu, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayın No: 37, Afyon.
• Karagül, M. ve S. Dündar, (2006); “Sosyal Sermaye ve Belirleyicileri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi (12), ss. 61
• Kibritçioğlu, A. (1998); “İktisadi Büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 53, No: 1-4, ss. 207-230.
• Kibritcioglu, A. ve S. Dibooglu (2001); “Long-Run Economic Growth: An Interdisciplinary Approach”, University of Illinois at Urbana- Champaign, College of Commerce and Business Administration, Office of Research, Working Paper No: 01-0121.
• http://129.3.20.41/eps/mac/papers/0107/0107004.pdf(25.10.2007)
• Koopmans, T.C. (1965); “On the Concept of Optimal Economic Growth”, in the Econometric Approach to Development Planning, Amsterdam, North Holland.
• Lau, L.J., D.T. Jamison, S. Liu ve S. Rivkin (1993); “Education and Economic GrowthSome Cross-Sectional Evidence from Brazil”, Journal of Development Economics, Vol.: 41.
• Lucas, R. (1988); “On the Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, 22 (1), pp. 3-42.
• Mankiw, N.G., D. Romer ve D.N. Weil (1992); “A Contribution to the Emprics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, 107(2), pp.407-437.
• Mızrak, N.Y. (1997); “Yeni Büyüme Teorileri Çerçevesinde ‘İyi’ Bir İktisadi Büyüme Tanımı Nasıl Yapılabilir? Türkiye Açısından Teorik ve Uygulamalı Bir Çalışma”, İktisat, İşletme, Finans, 12(141), ss. 25-39.
• Mulligan ve Sala-i-Martin (1992); “Transitional Dynamics in Two-Sector Models of Endogenous Growth”, http://www.nber.org/ wwphelp.html(15.11.2007).
• Nelson, R. ve E. Phelps (1966); “Investment in Humans, Technological Diffusion, and Economic Growth”, American Economic Review, 56, pp. 69-75.
• Pagano, M. (1993); “Financial Markets and Growth: An Overview”, European Economic Review, 37, pp. 613-622.
• Pamuk, Ş. (2007); “Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Büyüme”, Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, Yıl:1, Sayı:2, ss.3-26.
• Parasız, İ. (2003); Ekonomik Büyüme Teorileri, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Prichett, L., (1997); “Divergence, Big Time”, Journal of Economic Perspectives, 11, pp.3-17.
• Ramsey, F.P. (1928); “A Mathematical Theory of Saving”, Economic Journal, Vol.38, No.152, pp.543-559.
• Rebelo, S. (1991); “Long-Run Policy Analysis and Long-Run Growth”, Journal of Political Economy, Vol.99, pp.500-521.
• Rivera-Batiz, L.A. ve P.M. Romer (1991); “Economic Integration and Endogenous Growth”, Quarterly Journal of Economics, 6/2, pp. 531
• Romer, P.M. (1986); “Increasing Returns and Long Run Growth”, Journal of Political Economy, 94(5), 1003-1037.
• Romer, P.M. (1989); “Human Capital and Growth: Theory and Evidence”, NBER Working Paper Series, WP No:3173, http://www.nber.org/papers/w3173.v5.pdf(13.09.2007).
• Romer, P.M. (1990); “Endogenous Technological Change”, Journal of Political Economy, 98(5), pp. 71-102.
• Romer, P.M. (1994); “The Origins of Endogenous Growth”, The Journal of Economic Perspectives, 8(1), January, pp. 3-22.
• Sala-i-Martin, X. (1990); Lecture Notes on Economic Growth (I): Introduction to the Literature and Neo-Classical Models, NBER Working Paper, No: 3563.
• Saltı, A. (2005); “Sosyal Sermaye”, Şehir ve Pendik Dergisi, Yerel Kalkınma İçin Sosyal Sermaye, Kasım http://www.pendik.bel.tr/tr/Tab.aspx?TablD=542(29.08.2007).
• Schultz, P.T. (1992); “The Role of Education and Human Capital in Economic Development: An Emprical Assessment”, Dünya Ekonomisinde Ekonomik Büyüme üzerine konferansta sunulan makale, Institut für Weltwirtschaft, Kiel.
• Solow, R.M. (1956); “A Contribution to the Theory of Economic Growth”, The Quarterly Journal of Economics, Vol.70, No.1, February, pp.65-94.
• Stokey, N.L. (1988); “Learning by Doing and the Introduction of New Goods”, Journal of Political Economy, Vol.96, pp.701-717.
• Stokey, N.L. (1991); “Human Capital, Product Quality, and Growth”, The Quarterly Journal of Economics, Vol.106(2), pp.587-616.
• Swan, T. (1956); “Economic Growth and Capital Accumulation”, Economic Record, vol.32, pp.334-361.
• Todaro, M.P. (1994); Economic Development, Fifth Edition, Longman: New York&London.
• United Nations Human Development Report 1996.
• United Nations Human Development Report 1998.
• United Nations Human Development Report 2003.
• United Nations Human Development Report 2004.
• United Nations Human Development Report 2005.
• United Nations Human Development Report 2006.
• United Nations Human Development Report 2007/2008.
• United Nations Human Development Report 2009.
• Yülek, M.A. (1997); “İçsel Büyüme Teorileri, Gelişmekte Olan Ülkeler ve Kamu Politikaları Üzerine”, Hazine Dergisi, Sayı: 6, ss. 89-105, Nisan.
• Yardımcı, P. (2006); İçsel Büyüme ve Türkiye’de İçsel Büyümeyi Etkileyen Faktörlerin Ampirik Analizi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi S.B.E., Konya.
• Yayla, A. (1993); Liberal Bakışlar, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Yıldırım, K. ve D. Karaman (1999); Makroekonomi, E.S.B.A.Ç. Vakfı Yayın No:145, Eskişehir.
• Young, A. (1991); “Learning by Doing and the Dynamic Effects of International Trade”, Quarterly Journal of Economics, Vol.106, pp.369-406.
• Welch, F. (1970); “Education in Production”, Journal of Political Economy, 78, pp. 35-59.