Privilege Missives in the Seventh Term Turkish Grand National Assembly (1943-1946)

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 16, 329 - 347, 30.08.2018

Mehmet Serkan Şahin

Öz

Grand National
Assembly of Turkey has largely completed between 1920-1927 year process of
institutionalization. Parliament adopts the principle of "Sovereignty
unconditionally belongs to the nation" in the leadership of Mustafa Kemal
Atatürk and achieved independence of the country by concluding the National
Struggle with victory. Revolutionary laws were made in the leadership of
Atatürk and the regime was reinforced. The basic rights and powers of deputies
representing the nation were regulated in the Constitution. In 1927, the
bylaws, which determine the functioning and working method of the parliament,
were adopted. The
bylaws also included arrangements for the lifting of the legislative immunities
of the deputies.This study examines the seventh-term deputies and it focuses on
accusations directed against deputies. Thus, it will be attempted to understand
in which situations the members of the parliament abused their duties.The main
source of the work is the parliamentary official report. Parliamentary official
reports provide detailed information about submission of official missives to
the parliament, review process in the commissions, and discussion at the
general meeting. 39
missives were prepared for 32 deputies during the period under examination.
It appears
that most of the missives claims to have abused the duty of the deputy. Missives was
prepared for accusations such as insult and assault. To be insulted
through the press has been another matter of investigation. Extraordinary
acts of contravention in the ongoing the Second World War conditions are among
the charges. When
all the missives prepared during the semester are examined, it seems that they
are not deputies who are removed from the immunity. The commissions
did not respond positively to the missives submitted to them, by referring to
the constitution and bylaws. The legal process for all of the deputies was left
at the end of the term.

Anahtar Kelimeler

Turkish Grand National Assembly, Seventh Term (1943-1946), Privilege Missives, Hüseyin Cahit Yalçın

Yedinci Dönem TBMM’de Dokunulmazlık Tezkereleri (1943-1946)

Öz

Türkiye Büyük
Millet Meclisi kurumsallaşma sürecini büyük oranda 1920-1927 yılları arasında
tamamladı. Meclis, Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesini benimsedi ve Milli Mücadele’yi zaferle sonuçlandırarak
ülkenin bağımsızlığını sağladı. Atatürk öncülüğünde hayata geçirilen inkılâp
kanunları ile birlikte rejimin pekiştirilmesi sağlandı. Milletin temsilcileri
olan milletvekillerinin temel hak ve yetkileri anayasada düzenlendi.
Parlamentonun işleyiş ve çalışma yöntemini belirleyen içtüzük ise 1927 yılında
kabul edildi. İçtüzükte milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının
kaldırılmasına ilişkin düzenlemeler de yer aldı. Bu çalışmada haklarında
dokunulmazlık tezkereleri hazırlanan yedinci dönem (1943-1946) milletvekilleri
incelenmekte ve söz konusu milletvekillerine yöneltilen suçlamalar üzerinde
durulmaktadır. Böylece dönem parlamenterlerinin yetkilerini hangi durumlarda
suiistimal ettikleri anlaşılmaya çalışılacaktır. Çalışmanın ana kaynağını TBMM
zabıt cerideleri/tutanak dergileri oluşturmaktadır. Söz konusu kaynaklardan
dokunulmazlık tezkerelerinin meclise sunulması, komisyonlarda geçirdiği
inceleme süreci ve genel kurulda görüşülmesi hakkında detaylı bilgilere
ulaşılmaktadır. İncelemeye konu olan dönem boyunca 32 milletvekili hakkında 39
tezkere hazırlanmıştır. Tezkerelerin çoğunluğunun ilgili vekilin görevini
suiistimal ettiği iddiasını taşıdığı görülmektedir. Hakaret, darp vb suçlamalar
nedeniyle de tezkereler hazırlandığı dikkat çekmektedir. Yine basın yolu ile
hakarette bulunmak ithamı da tezkerelere yansıyan bir diğer soruşturma konusu
olmuştur. Devam eden İkinci Dünya Savaşı koşulları ve bu koşullarda çıkarılan
olağanüstü yasalara aykırı davranışlar da tezkerelere yansıyan suçlamalar
arasında yer almaktadır. Dönem boyunca hazırlanan tüm tezkereler incelendiğinde
dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili olmadığı görülmektedir. Komisyonlar
kendilerine havale edilen dokunulmazlık tezkerelerine anayasa ve içtüzüğü
referans göstererek olumlu yanıt vermemişlerdir. Söz konusu milletvekillerinin
tamamı için hukuki süreç dönem sonuna bırakılmıştır.

Anahtar Kelimeler

TBMM, Yedinci Dönem (1943-1946), Dokunulmazlık tezkereleri, Hüseyin Cahit Yalçın, Mesut Çankaya

свидетельства о неприкосновенности великого национального собрания турции седьмого созыва (1943-1946)

Öz

Великое национальное собрание
Турции (ВНСТ) почти полностью завершило свое формирование в 1920-1927 годах. Во
главе с Мустафой Кемалем Ататюрком своим основным принципом оно приняло лозунг
«суверенитет безусловно и безоговорочно принадлежит нации», завершило
победой национальную борьбу и обеспечило стране независимость. Воплощенные в
жизнь законы революции обусловили дальнейший режим, в конституции были
обозначены основные права и полномочия представителей народа – народных
депутатов. В 1927 году был принят устав, определяющий режим и направление
работы Парламента. В нем также нашли отражение меры о ликвидации жизненной неприкосновенности
депутатов.Данная статья направлена на изучение депутатов седьмого созыва
(1943-1946), в отношении которых было принято решение о неприкосновенности, а
также обвинений, с которыми они столкнулись. Таким образом, станет понятно, в
каких случаях парламентарии злоупотребляли данной им властью.  Основным источником исследования послужили журналы
с протоколами\записями ВНСТ. В них дается детальная информация о представлении собранию
свидетельств о неприкосновенности, их рассмотрение комиссией, обсуждение на
общем собрании и т.д.  В исследуемый
период в отношении 32 депутатов было открыто 39 досье, в большинстве которых
было представлено обвинение в злоупотреблении данных им полномочий. Среди них
есть также обвинения в оскорблении, нападении, оскорблении через органы
массовой информации и т.д. Поведение, противоречащее условиям продолжающейся
Второй мировой войны и законам, принятым в данных условиях, также было среди
причин расследований. После тщательного исследования всех досье видно, что в исследуемый
период ни одна неприкосновенность не была ликвидирована. Комиссии, ссылаясь на
конституцию и устав, не подтвердили ни одно попавшее им в руки обвинение.         

Anahtar Kelimeler

ВНСТ, седьмой созыв (1943-1946), свидетельство о неприкосновенности, Гусейн Джахит Ялчын, Месут Чанкая

Kaynakça

• AKTAŞ, K., (2006). “Yasama Dokunulmazlığı Kurumu’nun Türkiye’deki Gelişimi”, Yasama Dergisi, S. 3, Ankara, s. 85-114. ALPKAYA, F., (1998). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923-1924), İletişim Yayınları, İstanbul. BAKIRCI, F., (2000). TBMM’nin Çalışma Yöntemi, İmge Kitabevi, Ankara. BAŞGİL, A. F., (1941). “Teşriî Masuniyet Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 7, S. 1, İstanbul, s. 3-39. BİNARK, İ., (2009). Türk Parlamento Tarihi TBMM VII. Dönem (8 Mart 1943-5 Ağustos 1946), C. I, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara. İBA, Ş., (2009). Parlamento İçtüzük Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. KİLİ, S.- GÖZÜBÜYÜK, A. Ş., (2006). Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. TEKELİ, İ.- İLKİN, S., (2014). İktisadî Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul. TURGUT, H., (2012). Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.