Elegy (Marthiya) of the Poet For Himself in the Arabic Poetry: The Example of Mālik b. al-Rayb's al-Qaṣīda al-Yāʾiyya

Year 2022, Volume: 63 Issue: 2, 1063 - 1095, 30.11.2022

Muhammed Ali Söylemez Mücahit Küçüksarı

https://doi.org/10.33227/auifd.1119109

Abstract

The elegy is one of the oldest themes of Arabic poetry. Since the period of Jāhiliyya, poets wrote elegies to the beings they loved, felt close to, and valued in their own eyes. Mothers, fathers, spouses, children, Muslim soldiers and commanders, governors, caliphs, even cities, animals, and properties such as vineyards and gardens are of this type. While the poets were naming their elegies, they addressed these beings. Therefore, the mentioned assets constituted the subject of the elegy. However, when some poets realized that they were going to die, they sang the elegy addressed to themselves, and the being subject to the elegy was the poet himself. One of the eulogies that exemplify this genre, which is called the self-elegy, is Mālik b. al-Rayb’s (d. 57/676) al-Qaṣīda al-Yāʾiyya. In this article, the elegies that the poets sang addressed to them were analyzed within the framework of Mālik b. al-Rayb’s al-Qaṣīda al-Yāʾiyya. In this context, the background of this subject is shed light on the couplets that can be an example of self-eulogy in the periods of Jāhiliyyah and Ṣadr al-Islām. At the end of the study, it has been seen that al-Qaṣīda al-Yāʾiyya is different from the classical elegy plan in terms of its content. In addition, thanks to the poet's arts such as allusion, metaphor, compliment and medicine, concreteness for abstract concepts; It has been determined that by giving vitality to inanimate beings, it increases the clarity and reality dimension of the narrative.

Keywords

Arabic Poetry, Mālik b. al-Rayb, Elegy (Marthiya), Elegation of the Self, al-Qaṣīda al-Yāʾiyya

Arap Şiirinde Şairin Kendisine Mers̱iye Söylemesi: Mālik b. er-Rayb’ın el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyye’si Örneği

Abstract

Mers̱iye Arap şiirinin en eski temalarındandır. Cahiliye döneminden itibaren şairler sevdikleri, yakınlık duydukları ve kendileri nazarında değerli saydıkları varlıklara mers̱iyeler kaleme almıştır. Anne, baba, eş, çocuk, Müslüman asker ve komutanlar, valiler, halifeler hatta şehirler, hayvanlar ve bağ bahçe gibi mülkler bu cümledendir. Şairler mers̱iyelerini nazmederken bu varlıkları muhatap almıştır. Dolayısıyla adı geçen varlıklar mers̱iyenin konusunu teşkil etmiştir. Ancak kimi şairler öleceklerini anladıklarında kendilerine hitaben mers̱iye söylemiş, mers̱iyeye konu olan varlık bizzat şairin kendisi olmuştur. Özmersiye olarak da adlandırılabilecek olan bu türe örnek teşkil eden kasidelerden birisi de Mālik b. er-Rayb’ın (ö. 57/676) el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyyesi’dir. Bu makalede şairlerin kendileri hakkında söyledikleri mersiyeler Mālik b. er-Rayb’ın el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyyesi özelinde incelenmiştir. Bu bağlamda Cahiliye ve Ṣadru’l-İslam dönemlerinde, şairlerin kendileri için söyledikleri mers̱iyelere örnek olabilecek beyitler üzerinden bu meselenin mahiyeti anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda, el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyye’nin, muhtevası itibariyle klasik mers̱iye planından farklı olduğu görülmüştür. Ayrıca şairin, kināye, istiʿāre, iltifāt ve ṭıbāḳ gibi sanatlar sayesinde soyut kavramlara somutluk; cansız varlıklara canlılık kazandırarak anlatımın netliğini ve gerçeklik boyutunu artırdığı tespit edilmiştir.

Keywords

Arap Şiiri, Mālik b. er-Rayb, Mers̱iye, Nefs Mersiyesi, el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyye

References

• ʿAbdunnūr, Cebbūr. el-Muʿcemu’l-Edebī. Beyrūt: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1984.
• el-Alūsī, Maḥmūd Şukrī. Bulūġu’l-Ereb fī Maʿrifeti Aḥvāli’l-ʿArab. 2. baskı. 3 c. Ḳāhira: Dāru’l-Kitābi’l-Mıṣrī, t.y.
• ʿAtīḳ, ʿAbdu’l-ʿAzīz. ʿIlmu’l-Beyān. Beyrūt: Dāru’n-Nahḍati’l-ʿArabiyye, 1985.
• el-Baġdādī, ʿAbdu’l-Ḳādir b. ʿUmer. Ḫızānetu’l-Edeb ve Lubbu Lubābi Lisāni’l-ʿArab. 13 c. Ḳāhira: Mektebetu’l-Ḫancī, 1997.
• el-Behbītī, Necīp Muḥammed. Tārīḫu’ş-Şiʿri’l-ʿArabī ḥattā Āḫiri’l-Ḳarni’s̠-S̠ālisi’l-Hicrī. Ḳāhira: Dāru’l-Kutubi’l-Mıṣrıyye, 1950.
• el-Buḫārī, Ebū ʿAbdillah Muḥammed b. İsmāil. el-Cāmiʿu’ṣ-Ṣaḥīḥ. Beyrūt: Dāru İbn Kes̠īr, 2002.
• el-Cārim, ʿAlī, ve Muṣṭafā Emīn. el-Belāġatu’l-Vāḍıḥa fi’l-Beyān ve’l-Meʿānī ve’l-Bedīʿ. Beyrūt: Muessesetu’r-Risāle Nāşirūn, 2018.
• Çetin, Nihad Mazlum. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2019.
• Ḍayf, Şevḳī. er-Ris̠ā. Ḳāhira: Dāru’l-Meʿārif, 1955.
• Ḍayf, Şevḳī. Tārīḫu’l-Edebi’l-ʿArabī el-ʿAṣru’l-ʿAbbāsī. 8. baskı. Ḳāhira: Dāru’l-Meʿārif, t.y.
• Ḍayf, Şevḳī. Tārīḫu’l-Edebi’l-ʿArabī el-ʿAṣru’l-Cāhilī. 11. baskı. Ḳāhira: Dāru’l-Meʿārif, t.y.
• Ḍayf, Şevḳī. Tārīḫu’l-Edebi’l-ʿArabī el-ʿAṣru’l-İslāmī. 7. baskı. Ḳāhira: Dāru’l-Meʿārif, t.y.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Abbasiler Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2021.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Câhiliye Dönemi. Kayseri: Fenomen Yayınları, 2019.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Emeviler Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Sadru’l-İslam Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
• Durmuş, İsmail. “Eski Arap Şiiri.” İslam Öncesi Araplarda Dil ve Edebiyat, ed. Mustafa Çağrıcı, içinde 227-230. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2019.
• Durmuş, İsmail. “Hiciv (Arap Edebiyatı).” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 17:447-449. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Durmuş, İsmail. “İhbâr.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 21:527-528. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Durmuş, İsmail. “İltifât.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22:152-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Durmuş, İsmail. “Kinaye.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26:34-36. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Fidan, İbrahim. Osmanlı Dönemi Arap Şairlerinden İbnu’n-Nakîb el-Huseynî ve Şiirleri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
• Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. Çev. Azmi Yüksel ve Rahmi Er. Ankara: İmaj Yayınları, 1993.
• el-Ḫansā, Ummu ʿAmr Tumāḍır b. ʿAmr b. el-Ḥāris̠ b. eş-Şerīd. Dīvānu’l-Ḫansā. Beyrūt: Dāru’l-Maʿrife, 2004.
• el-Hāşimī, es-Seyyid Aḥmed. Cevāhiru’l-Belāġa fi’l-Meʿānī ve’l-Beyān ve’l-Bedīʿ. Beyrūt: Dāru’l-Fikr, 1998.
• el-Iṣfahānī, Ebu’l-Ferac. Kitābu’l-Eġānī. 25 c. Beyrūt: Dāru Ṣādır, 2008.
• İbn ʿAbd er-Rabbihī, Aḥmed b. Muḥammed. el-ʿIḳdu’l-Ferīd. 9 c. eyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1983.
• İbn Hişām, Ebū Muḥammed Cemālu’d-Dīn. es-Sīratu’n-Nebeviyye. c. Beyrūt: Dāru’l-Kitābi’l-ʿArabī, 1990.
• İbn Ḳuteybe, Ebū Muḥammed ʿAbdullah b. Muslim. eş-Şiʿru ve’ş-Şuʿarāʾ. 2 c. Ḳāhira: Dāru’l-Meʿārif, 1966.
• İbn Ḳuteybe. Kitābu’l-Meʿāni’l-Kebīr fī Ebyāti’l-Meʿānī. Beyrūt: Dāru’n-Nahḍati’l-Ḥadīs̠e, 1953.
• İbn Manẓūr, Ebu’l-Faḍl Cemālu’d-Dīn Muḥammed. Lisānu’l-ʿArab. 15 c. Beyrūt: Dāru Ṣādır, t.y.
• İbn Raşīḳ Ḳayravānī, Ebū ʿAli el-Ḥasen. ʿUmde fī Ṣınāʿati’ş-Şiʿri ve Naḳdih. 2 c. Ḳāhira: Mektebetu’l-Ḫancī, 2000.
• el-İbrāhimī, ʿAbdulkāẓım. "es-Sūratu’s-Saykūlūciyye fī Mersiyeti Mālik b. er-Rayb." Mecelletu Emārāt fi'l-Luġati ve'l-Edeb, 5:1 (2021): 150-167.
• el-Ḳālī, Ebū ʿAlī. Ẕeylu’l-Emālī ve’n-Nevādir. Ḳāhira: el-Heyetu’l-Mıṣrıyye li’l-Kuttāb, 1976.
• el-Ḳaranī, Fevziyye Muḥammed. el-Uslūbiyye: Yāʾiyyetu İbn Rayb Unmūzecen. Ḳāhira: Cāmiʿatu’l-Ezher Kulliyyeti’d-Dirāsāti’l-İslāmiyye, 2019.
• el-Ḳays, Nūrī Ḥammūdī. “Dīvānu Mālik b. er-Rayb Ḥayātuhū ve Şiʿruhu.” Mecelletu Maʿhedi’l-Maḫṭūṭāti’l-ʿArabiyye 15:1 (1969): 49-114.
• Ḳudāme b. Caʿfer, Ebu’l-Ferac Naḳdu’ş-Şiʿr. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, t.y.
• Kurt, Hasan. “Saîd b. Osman b. Affân.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35:572-573. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• el-Melūḥī, ʿAbdu’l-Muʿīn. eş-Şuʿarā Elleẕīne Ras̠ev Enfusehum Ḳable’l-Mevt. Beyrūt: Dāru’l-Ḥaḍārati’l-Cedīde, 1992.
• Muḥammed, Sirācuddīn. el-Medīḥ fi’ş-Şiʿri’l-ʿArabī. 1. baskı. Beyrūt: Dāru’r-Rātibi’l-Cāmiʿıyye, t.y.
• Muḥammed, Sirācuddīn. er-Risā fi’ş-Şiʿri’l-ʿArabī. Beyrūt: Dāru’r-Rātib el-Cāmiʿıyye, t.y.
• Muḥammed b. Yaḥyā. "Simātu’l-Uslūb fī Mersiyyeti Mālik b. er-Rayb." Yüksek Lisans Tezi, Cāmiʿatu'l-Biskra, Sekra, 2009.
• Muslim, Ebu’l-Ḥusayn Muslim b. el-Ḥaccāc b. Muslim el-Ḳuşeyrī. el-Cāmiʿu’ṣ-Ṣaḥīḥ. Riyāḍ: Beytu’l-Efkāri’d-Duveliyye, 1998.
• en-Nuveyrī, Şihābu’d-Dīn Aḥmed b. ʿAbdu’l-Vehhāb. Nihāyetu’l-Erab fī Funūni’l-Edeb. 33 c. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2004.
• er-Rāfiʿī, Muṣṭafā Ṣādıḳ. Tārīḫu Ādābi’l-ʿArab. 2 c. Ḳāhira: Mektebetu’l-Īmān, t.y.
• Raḥīm, Miḳtāt. Ris̠āu’n-Nefs fi’ş-Şiʿri’l-Endelusī. ʿAmmān: Dāru Cuheyne, 2012.
• es-Sendūbī, Ḥasen, ve Usāme Ṣalāḥu’d-Dīn Muneymine. Şerḥu Dīvāni İmriʾi’l-Ḳays. Beyrūt: Dāru İḥyāi’l-ʿUlūm, 1990.
• Şen, Ahmet. Lübnanlı Corcî Şâhîn ʿAtiyye ve Şiirleri. Ankara: Grafiker Yayınları, 2022.
• eş-Şentemerī, Ebu’l-Ḥaccāc Yūsuf b. Suleymān b. ʿĪsā el-Aʿlem. Dīvānu Ṭarafe b. el-ʿAbd Şerḥu’l-Aʿlem eş-Şentemerī. Beyrūt: el-Muessetu’l-ʿArabiyye li’d-Dirāsāt ve’n-Neşr, 2000.
• Ṭarafe b. el-ʿAbd, Dīvānu Ṭarafe b. el-ʿAbd. Beyrūt: Dārul-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2002.
• Ṭarīfī, Muḥammed Nebīl. Dīvānu’l-Luṣūṣ fi’l-ʿAṣreyni’l-Cāhilī ve’l-İslāmī. 2 c. Beyrūt: Dārul-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2004.
• Toprak, Faruk. Endülüs Şiirinde Mersiye. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Toprak, Faruk. “Mersiye.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29:215-217. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Tuleymat, Ġāzī, ve ʿIrfān el-Eşḳar. Tārīḫu’l-Edebi’l-ʿArabī el-Edebu’l-Cāhilī. Ḥumuṣ: Dāru’l-İrşād, 1992.
• Üstün, Mahmut. “Klasik Arap Şiirinde Mersiye.” Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8:15 (2021): 393-417.
• Vehbe, Mecdī ve Kāmil Muhendis. Muʿcemu’l-Muṣṭalaḥāti’l-ʿArabiyye fi’l-Luġati ve’l-Edeb. Beyrūt: Mektebetu Lubnān, 1984.
• Zeydān, Corci. Tārīḫu Ādābi’l-Luġati’l-ʿArabiyye. 3 c. Dāru’l-Hilāl, t.y.