Türkiye’de 2003-2020 Yılları Arasında Basınç Yaralanmasına İlişkin Yapılan Hemşirelik Araştırmalarının İncelenmesi: Sistematik Derleme

Year 2021, Volume: 10 Issue: 2, 106 - 119, 31.12.2021

Kübra Ata , Esmanur Üstünkaya Melike Başalan Dönmez Özge Marhan , Burcu Demircan

https://doi.org/10.46971/ausbid.1003094

Abstract

Amaç: Bu çalışma basınç yaralanmasına ilişkin yapılan hemşirelik araştırmalarının incelenmesi amacıyla gerçekleştirildi.
Gereç-yöntem: Sistematik inceleme metoduyla yapılan bu çalışma 06.01.2021-22.02.2021 tarihleri arasında YÖK Ulusal Tez Merkezi (n=44), Google Scholar (n=2320) ve PubMed (n=772) veri tabanlarında 2003-2020 yılları arasında yayınlanan, basınç yarasına ilişkin yapılan hemşirelik araştırmaları (n=3136) incelenerek gerçekleştirildi. Dışlanma kriterleri uygulandıktan sonra (tekrarlı yayınlar, hemşirelik dışı araştırmalar, orjinal araştırma niteliği taşımayan yayınlar) elde edilen araştırmalar (n=113) çalışmanın örneklemini oluşturdu. Çalışmadan elde edilen veriler SPSS 25 programı kullanılarak analiz edildi ve elde edilen bulgular yüzde ve sayı ifadeleri ile tablo ve grafikler şeklinde sunuldu. Çalışma raporunun yazılmasında PRISMA protokolü kullanıldı.
Bulgular: Örneklemden elde veriler doğrultusunda çalışmaların %23 oran ile en fazla 2019 yılında gerçekleştirildiği ve %58.4’ünün araştırma çalışması olduğu, araştırmacıların %85.8’inin Devlet Üniversitelerine bağlı olduğu, çalışmaların %69’unda tanımlayıcı tip araştırma tasarımının kullanıldığı ve %61.9’unda örneklem grubunun hastalardan oluştuğu, çalışmaların bağlı bulunduğu Anabilim Dallarının %41.6’sını Hemşirelik Anabilim Dalı’nın oluşturduğu, çalışmaların %66.4’ünde bir ölçek kullanıldığı ve kullanılan ölçekler içerisinde %43.4 oran ile en fazla Braden Risk Değerlendirme Ölçeği’nin yer aldığı sonucuna varıldı.
Sonuç: Örneklem verilerine göre ülkemizde basınç yarasına ilişkin yapılan hemşirelik araştırmalarının sayısı giderek artmasına rağmen bu çalışmaların çoğunluğunun tanımlayıcı nitelikte olduğu, hemşirelik bakımına katkı sağlayacak deneysel çalışmalarda henüz istenilen düzeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bu nedenle basınç yaralanmasının önlenmesine yönelik kanıt temelli hemşirelik uygulamalarına yön verecek hemşirelik araştırmalarının yapılması desteklenmelidir.

Keywords

Basınç yarası, dekübit ülseri, hemşirelik, yatak yarası

References

• Adıbelli, S. & Korkmaz, F. (2019). Pressure injury risk assessment in intensive care units: Comparison of the reliability and predictive validity of the Braden and Jackson/Cubbin scales. Journal of Clinical Nursing, 28(23-24), 4595-4605. https://doi.org/10.1111/jocn.15054
• Aslan, A. & Van Giersbergen, M. Y. (2016). Nurses' attitudes towards pressure ulcer prevention in Turkey. Journal of Tissue Viability, 25(1), 66-73. https://doi.org/10.1016/j.jtv.2015.10.001
• Avşar, P. (2012). Hemşirelerin braden ve waterlow basınç ülseri risk değerlendirme ölçekleri’ne ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Avşar, P., Patton, D., O’Connor, T. & Moore, Z. (2019). Do we still need to assess nurses’ attitudes towards pressure ulcer prevention? A systematic review. Journal of Wound Care, 28(12), 795-806. https://doi.org/10.12968/jowc.2019.28.12.795
• Aydın, G. (2012). Rehabilitasyon ve bakım merkezinde bakım alan bireylerin günlük yaşam aktivitelerinin basınç yarası risk durumuna etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Aydoğmuş Ünlü, A. (2020). Cerrahi hemşirelerinin basınç yarası, risk faktörleri ve önlemeye ilişkin bilgilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Karabük.
• Bakanoğlu, E. (2010). Braden ölçeği ile basınç yarası riski belirlenen hastalarda risk faktörleri ile basınç yarası arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Barış, N. (2017). Basınç ülseri risk değerlendirme araçlarının kullanılması: bir meta-analizi çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Barış, N., Karabacak, B. G. & Alpar, S. E. (2015). The use of the Braden scale in assessing pressure ulcers in Turkey: a systematic review. Advances in Skin & Wound Care, 28(8), 349-357. https://doi.org/10.1097/01.asw.0000465299.99194.e6
• Çelik, S., Dirimeşe, E., Taşdemir, N., Aşık, Ş., Demircan, S., Eyican, S. & Güven, B. (2017). Hemşirelerin bası yarasını önleme ve yönetme bilgisi. Medical Journal of Bakırköy, 13(3). https://doi.org/10.5350/btdmjb201713305
• Çınar, F., Şahin, S. K. & Aslan, F. E. (2018). Yoğun bakım ünitesi’nde basınç yarasının önlenmeye yönelik Türkiye’de yapılmış çalışmaların incelenmesi; sistematik derleme. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 42-50. https://dx.doi.org/10.5505/bsbd.2018.60251
• Dalvand, S., Ebadi, A. & Gheshlagh, R. G. (2018). Nurses’ knowledge on pressure injury prevention: a systematic review and meta-analysis based on the Pressure Ulcer Knowledge Assessment Tool. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology, 11, 613. https://dx.doi.org/10.2147%2FCCID.S186381
• Doğu, Ö. (2015). Yoğun bakım hemşirelerinin bası yarası, bakımı ve bakım ürünleri kullanımına ilişkin bilgi ve uygulamalarının değerlendirilmesi. Journal of Human Rhythm, 1(3), 95-1.
• Ebi, W. E., Hirko, G. F., & Mijena, D. A. (2019). Nurses’ knowledge to pressure ulcer prevention in public hospitals in Wollega: a cross-sectional study design. BMC nursing, 18(1), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12912-019-0346-y
• Fırat Kılıç, H. & Sucudağ, G. (2017). Basınç yarası değerlendirilmesinde sık kullanılan ölçekler. Journal of Academic Research in Nursing, 3(1), 49-54. https://jag.journalagent.com/jaren/pdfs/JAREN_3_1_49_54.pdf.
• Galvão, N. S., Serique, M. A. B., Santos, V. L. C. D. G., & Nogueira, P. C. (2017). Knowledge of the nursing team on pressure ulcer prevention. Revista Brasileira de Enfermagem, 70(2), 294-300. https://doi.org/10.1590/0034-7167-2016-0063
• Pancorbo‐Hidalgo, P. L., Garcia‐Fernandez, F. P., Lopez‐Medina, I. M., & Alvarez‐Nieto, C. (2006). Risk assessment scales for pressure ulcer prevention: a systematic review. Journal of Advanced Nursing, 54(1), 94-110. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2006.03794.x
• Ingwu, J. A., Nwaordu, A. H., Opara, H., Israel, O. E., & Ogbogu, C. (2019). Caregivers' knowledge and practice toward pressure ulcer prevention in national orthopedic hospital, Enugu, Nigeria. Nigerian Journal of Clinical Cractice, 22(7), 1014-1021. https://europepmc.org/abstract/MED/31293270.
• Karadağ Aydın, A. & Karadağ, A. (2017). Assessment of nurses' knowledge and practice in prevention and management of deep tissue ınjury and stage ı pressure ulcer. Journal of Wound, Ostomy and Continence Nursing, 37(5), 487- 94. https://journals.lww.com/jwocnonline/Abstract/2010/09000/Assessment_of_Nurses__Knowledge_and_Practice_in.8.aspx.
• Katran, H. B. (2008). Bir cerrahi yoğun bakım ünitesinde bası yarası görülme sıklığı ve bası yarası gelişimini etkileyen risk faktörlerinin irdelenmesi. JAREN/Hemşirelik Akademik Araştırma Dergisi, 1(1), 8-14. https://jag.journalagent.com/jaren/pdfs/JAREN_1_1_8_14.pdf
• Keser, E. (2019). Cerrahi hemşirelerinin basınç yaralarını önlemeye yönelik bilgi durumları ve tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Kıraner, E., Terzi, B., Ekinci, A. U. &Tunalı, B. (2016). Yoğun bakım ünitemizdeki basınç yarası insidansı ve risk faktörlerinin belirlenmesi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 20(2), 78-83.
• Kopuz, E. (2017). Hemşirelerin basınç ülserlerinde risk izleme ve önleme girişimlerine yönelik bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi, İstanbul.
• Kottner, J. & Dassen, T. (2010). Pressure ulcer risk assessment in critical care: Inter rater reliability and validity studies of the Braden and Waterlow scales and subject iveratings in two intensive care units. International Journal of Nursing Studies, 47, 671-7. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2009.11.005
• Lotfi, M., Aghazadeh, A. M., Asgarpour, H. & Nobakht, A. (2019). Iranian nurses' knowledge, attitude and behaviour on skin care, prevention and management of pressure injury: A descriptive cross‐sectional study. Nursing Open, 6(4), 1600-1605. https://doi.org/10.1002/nop2.365
• Magnan, M. A. & Maklebust, J. (2009). Braden Scale risk assessments and pressure ulcer prevention planning: what's the connection?. Journal of Wound Ostomy & Continence Nursing, 36(6), 622-634. https://doi.org/10.1097/won.0b013e3181bd812c
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G., & Prisma Group. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS Medicine, 6(7), e1000097. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1000097
• National Pressure Ulcer Advisory Panel (2016). NPUAP Pressure Injury Stages. https://cdn.ymaws.com/npiap.com/resource/resmgr/npuap_pressure_injury_stages.pdf
• Pachá, H. H. P., Faria, J. I. L., Oliveira, K. A. D. & Beccaria, L. M. (2018). Pressure ulcer in ıntensive care units: a case-control study. Revista Brasileira de Enfermagem, 71(6), 3027-3034. http://dx.doi.org/10.1590/0034-7167-2017-0950
• Sürme, Y. & Akbuğa, G. A. (2021). Investigation of the nursing theses related to wound care in turkey: a systematic review. Erciyes Medical Journal/Erciyes Tip Dergisi, 43(3). https://publons.com/publon/48059418/
• Şen, B. (2019). Yoğun bakım hemşirelerinde öğrenme motivasyonu ve bilgi düzeylerinin basınç yaralarını önlemeye yönelik tutuma etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Şengul, T. & Karadağ, A. (2020). Determination of nurses' level of knowledge on the prevention of pressure ulcers: The case of Turkey. Journal of tissue viability, 29(4), 337-341. https://doi.org/10.1016/j.jtv.2020.06.005
• Tan, A. (2015). Cerrahi yoğun bakım hastalarında basınç yarası gelişme riski. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Tanrıkulu, F. & Dikmen, Y. (2017). Yoğun bakım hastalarında basınç yaraları: risk faktörleri ve önlemler. Journal of Human Rhythm, 3(4), 177-182.
• Torun, S. (2003). Çukurova üniversitesi tıp fakültesi balcalı hastanesi’nde çalışan hemşirelerin basınç yarası oluşumunu önleyici ve tedavi edici hemşirelik girişimlerine ilişkin bilgi ve uygulamalarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Vanderwee, K., Clark, M., Dealey, C., Gunningberg, L. & Defloor, T. (2007). Pressure ulcer prevalence in Europe: a pilot study. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 13(2):227–235. https://doi.org/10.1111/j.1365-2753.2006.00684.x
• Yaşar, H. E. (2019). Yoğun bakım hastalarında braden basınç yarası risk değerlendirme ölçeği ile perfüzyon indeksi ölçümlerinin karşılaştırılması. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Yılmazer, T., Tüzer, H., & Tarla, A. (2019). Basınç yarasının önlenmesinde hemşirelerin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Sağlık Akademisi Kastamonu, 4(3), 211-224. https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.25279/sak.467374