SOĞUK SAVAŞIN YUMUŞAK GÜCÜ: USIA VE TÜRKİYE’DEKİ FAALİYETLERİ (1953-1972)

Yıl 2025, Sayı: 64, 203 - 227, 30.06.2025

Murat Özata

Öz

Soğuk Savaş dönemi, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Sovyetler Birliği arasında silahlanmadan uzay yarışına kadar geniş bir yelpazede yoğun rekabetin yaşandığı bir süreci ifade etmektedir. Bu iki kutuplu düzenin süper güçleri, etki alanlarını genişletmek adına askeri ve ekonomik iş birliği politikalarının yanı sıra “yumuşak güç” olarak tanımlanan propaganda faaliyetlerine de önem atfetmiştir. Bu çerçevede, 1953 yılında ABD hükümeti tarafından kurulan Amerika Birleşik Devletleri Enformasyon Ajansı (United States Information Agency - USIA), ABD’nin kamu diplomasisi aracılığıyla dış politikasını tanıtması, Amerikan değerlerini ve kültürünü yayması ve yabancı kamuoyunu etkileyerek çıkarlarını koruması amacıyla faaliyete geçmiştir.
Türkiye, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği’ne coğrafi yakınlığı ve NATO üyesi olarak Batı bloğundaki stratejik konumu nedeniyle ABD’nin kamu diplomasisi açısından kritik bir ülke olmuştur. Bu çalışma, 1953-1972 yılları arasında USIA’nın Türkiye’de yürüttüğü kamu diplomasisi faaliyetlerini incelemektedir. USIA’nın Türkiye’deki faaliyetlerini ve stratejik amaçlarını ortaya çıkarmak için Amerikan Ulusal Arşivi’nde yer alan belgeler esas alınmıştır. USIA’nın Türkiye saha ofisi niteliğindeki Amerika Birleşik Devletleri Enformasyon Servisi (United States Information Service-USIS) ile Washington DC’deki USIA merkezi arasında gerçekleşen yazışmalar, bu dönemde Türkiye’de yürütülen faaliyetlere dair önemli bilgiler sunmaktadır.
İncelenen belgelere göre, USIA, Türkiye’de eğitim ve kültürel değişim programları düzenlemiş, ABD kütüphaneleri açmış, çeviri eserler yayımlamış ve radyo yayınları aracılığıyla ABD’nin politikalarını ve değerlerini tanıtmıştır. Ayrıca, sinema, basılı yayınlar ve sergiler gibi araçlarla Türk kamuoyunda Amerikan kültürüne yönelik olumlu bir algı oluşturmayı hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Soğuk Savaş , Yumuşak Güç , USIA , Propaganda , Kamu Diplomasisi

THE SOFT POWER OF THE COLD WAR: USIA AND ITS ACTIVITIES IN TURKEY (1953-1972)

Öz

The Cold War era represents a period of intense competition between the United States and the Soviet Union, spanning a wide range of areas from arms race to space race. The superpowers of this bipolar order prioritized not only military and economic cooperation policies to expand their spheres of influence but also propaganda activities, defined as “soft power.” In this context, the United States Information Agency (USIA), established by the U.S. government in 1953, was launched to promote U.S. foreign policy through public diplomacy, disseminate American values and culture, and influence foreign public opinion to safeguard U.S. interests.
During the Cold War, Turkey became a critical country for U.S. public diplomacy due to its geographical proximity to the Soviet Union and its strategic position as a NATO member within the Western bloc. This study examines the public diplomacy activities of USIA in Turkey between 1953 and 1972. The documents from the U.S. National Archives have been used to reveal USIA’s activities and strategic objectives in Turkey. Correspondence between the United States Information Service (USIS), which served as the field office in Turkey, and the USIA headquarters in Washington, D.C., provides important data about the activities conducted in Turkey during this period.
According to the examined documents, USIA organized educational and cultural exchange programs in Turkey, established American libraries, published translated works, and promoted U.S. policies and values through radio broadcasts. Additionally, USIA aimed to create a positive perception of American culture among the Turkish public through tools such as cinema, printed publications, and exhibits.

Anahtar Kelimeler

Cold War , Soft Power , USIA , Propaganda , Public Diplomacy

Kaynakça

• National Archives and Records Administration (NARA), Record Group (RG) 306, Country Files For Turkey 1953-1972, Box1.
• National Archives and Records Administration (NARA), Record Group (RG) 306, Country Files For Turkey 1953-1972, Box2.
• Foreign Relations of the United States, 1952–1954, Eastern Europe; Soviet Union; Eastern Mediterranean, Volume VIII.” Foreign Relations of the United States, U.S. Government Printing Office, 1988.
• Aydınlı, Erkan, “United States Information Agency’nin (USIA) Amerikan Kamu Diplomasisindeki Önemi,” SDE Akademi Dergisi, Cilt 1, Sayı 3, 2021, ss.136-177.
• Cull, Nicholas J., The Cold War and the United States Information Agency: American Propaganda and Public Diplomacy, 1945-1989, Cambridge University Press, 2008.
• Erbaş, İlknur, “Son Çağ Dergisindeki Kültür ve Sanat Yazıları.” Igdir University Journal of Social Sciences / Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, no. 22, Apr. 2020, ss. 257-282.
• Feyzullahoğlu, Burcu, Ufuk: How The U.S. Information Agency Molded Turkish Elite Opinion, 1960- 1980, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.
• Koppes, Clayton R., and Gregory D. Black. “What to Show the World: The Office of War Information and Hollywood, 1942-1945.” The Journal of American History, vol. 64, no. 1, 1977, pp. 87-105, JSTOR, https://doi.org/10.2307/1888275. Erişim: 11 Şubat 2025.
• Nye, Joseph S. “Public Diplomacy and Soft Power.” The Annals of the American Academy of Political and Social Science, vol. 616, 2008, pp. 94-109. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/25097996. Erişim: 10 Şubat 2025.
• Osgood, Kenneth A. “Hearts and Minds: The Unconventional Cold War.” Journal of Cold War Studies, vol. 4, no. 2, 2002, pp. 85-107. JSTOR, https://www.jstor.org/stable/26925184. Erişim: 10 Şubat 2025.