YİTİK VATANIN FERYADI: YILMAZ GÜRBÜZ’ÜN BALKAN ACISI ROMANINDA TÜRKÇÜLÜK FİKRİ

Yıl 2021, Sayı: 107, 57 - 74, 30.09.2021

Kamil Parın

Öz

93 Harbi olarak da bilinen 1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı ile Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlarda gücünü yitirmeye ve akabinde toprak kaybetmeye başlamıştır. Ardından Trablusgarp ve Balkan Savaşları ile Rumeli neredeyse tamamen elden çıkmış, Balkan milletleri bağımsızlıklarını ilan etmiştir. Balkan Savaşları sırasında Türkler, deyim yerindeyse millî felaket ve buhran yaşamış, yoğun baskı ve zulme maruz kalmıştır. Bu olumsuzluklar Türk milletinin hafızasında derin yaralar açmış, travmaya sebep olmuştur. Söz konusu acılar, birçok edebî esere de konu edilmiştir. Bu eserlerden biri de Balkan Acısı romanıdır. Romanda, Balkanların acı kaybının yarattığı buhran, felaketin izleri, maruz kalınan zulümler açık bir şekilde kendine yer bulmuştur. Bununla birlikte Osmanlı’yı düştüğü durumdan kurtarmak, eski günlerine geri döndürmek için modernleşmenin yanında ortaya çıkan Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük fikir akımları -bilhassa Türkçülük- romana yansımıştır. Balkan Acısı’nda da bu fikir akımlarının Osmanlı’daki seyrine benzer bir yol izlenmiş, Osmanlıcılık ve İslamcılık başarısız olunca Türkçülüğün tek çare olduğu vurgulanmıştır. Bu çalışmada yukarıda bahsi geçen konular ele alınmış, romanın düşünce zeminin oluşturan Türkçülüğe dair yansımalar ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyati, Yilmaz Gürbüz, Roman, Balkanlar, Türkçülük.

The Cry of the Lost Homeland: The Idea of Turkism in Yılmaz Gürbüz's Novel of Balkan Acısı

Öz

With the Ottoman-Russian War of 1877–1878, also known as the 93 War, the Ottoman Empire began to lose its power in the Balkans and subsequently to lose territory. Then, with the Tripoli and Balkan Wars, Rumelia was almost completely lost, and the Balkan nations declared their independence. During the Balkan Wars, the Turks, so to speak, experienced national debacle and depression, and were exposed to intense oppression and persecution. These negativities left deep wounds in the memory of the Turkish nation and caused trauma. The suffering in question has also been the subject of many literary works. One of these works is the novel of Balkan Acısı (Balkan Misery). In the novel, the depression caused by the painful loss of the Balkans, the traces of the debacle and the persecutions which were suffered have clearly found their place. However, the ideas of Ottomanism, Islamism, Turkism - especially Turkism - that emerged alongside modernization in order to save the Ottoman Empire from its situation and return it to its old days, were reflected in the novel. In the novel of Balkan Acısı, a way similar to the course of these currents of thought in the Ottoman Empire was followed, and it was emphasized that Turkism was the only solution when Ottomanism and Islamism failed. In this study, the above-mentioned issues are discussed and reflections on Turkism, which constitutes the thought ground of the novel, are revealed.

Anahtar Kelimeler

Turkish Literature, Yilmaz Gürbüz, Novel, Balkans, Turkism

Крик о потерянной Родине: Идея тюркизма в романе Йылмаза Гюрбюза Балканское Горе

Öz

С Османско-российской войной 1877–1878 годов, также известной как война 93-го года, Османская империя начала терять свою власть на Балканах и впоследствии терять территорию. Затем, с войнами в Триполи и на Балканах, Румелия была почти полностью потеряна, и балканские народы провозгласили свою независимость. Во время Балканских войн турки, так сказать, пережили национальный разгром и депрессию, подверглись жестокому угнетению и преследованиям. Эти негативные явления оставили глубокие раны в памяти турецкой народа и причинили травму. Страдания, о которых идет речь, также были предметом многих литературных произведений. Одним из таких произведений является роман Балканское горе. В романе явно нашли свое мместо депрессия, вызванная болезненной потерей Балкан, следы разгрома и перенесенные преследования. Однако идеи османизма, исламизма, тюркизма - особенно тюркизма - которые возникли наряду с модернизацией, чтобы спасти Османскую империю из ее положения и вернуть ее к прежним временам, нашли отражение в романе. В романе Балканское горе был прослежен путь, аналогичный ходу этих течений мысли в Османской империи, и подчеркивалось, что тюркизм был единственным решением, когда османизм и исламизм потерпели неудачу. В данном исследовании обсуждаются вышеупомянутые вопросы и раскрываются размышления о тюркизме, который составляет основу мысли романа.

Anahtar Kelimeler

Йылмаз Гюрбюз, турецкая литература, роман, Балканы, тюркизм.

Жоғалған отанды жоқтау: Йылмаз Гүрбүздің «Балқан қайғысы» романындағы түрікшілдік пікірі

Öz

1877¬–1878 жылы Осман Империясы 93-соғыс деген атпен белгілі Ресеймен болған соғыста Балқандағы күшінен және нәтижесінде жерінен айрыла бастады. Артынша Траблусгарп және Балқан соғыстарының нәтижесінде Румелінен толықтай айрылып, Балқан халықтары тәуелсіздіктерін жариялады. Балқандағы соғыс кезінде түріктер ұлт ретінде апатқа ұшырап, өте ауыр қысым мен зұлымдыққа тап болды. Мұншалықты ауыр нәубет түрік халқының санасында терең із қалдырды, жарақат қалуына себеп болды. Сөзімізге тиек болып отырған нәубет көптеген әдеби шығармаларға да өзек болды. Осындай шығармалардың бірі – «Балқан қайғысы» романы. Бұл романда Балқандағы нәубеттің салдарынан болған күйзелістер, қасіреттің жаралар, қатігездікке толы зұлымдықтар ашық түрде бейнеленген. Сонымен бірге романда Осман империясын қиын жағдайдан құтқару, бұрынғы күндерін қайтару үшін заманға лайық модернизациялаумен қоса енді ғана пайда бола бастаған османшылдық, исламшылдық, түрікшілдік идеялары, әсіресе түрікшілдік идеясы көрініс тапты. «Балқан қайғысы» романында бұл идеялар османдықтардың түсінігіне сай бейнеленген. Османшылдық пен исламшылдық сәтсіздікке ұшырағандықтан бұл жолдан шығудың жалғыз жолы түрікшілдік екені баса айтылады. Сондай-ақ мақалада жоғарыда аталған тақырыптар қолға алынып, романның негізгі өзегі болған түрікшілдікке байланысты көріністер туралы баяндалады.

Anahtar Kelimeler

Йылмаз Гүрбүз, түрік әдебиеті, роман, Балқан, түрікшілдік

Kaynakça

• 1. Atabay, M. İmparatorluktan Ulus Devletlere Türkiye ve Balkanlar. Ankara: Paradigma Akademi Yayınları. 2013.
• 2. Canım, R. “Yirmibirinci Asrın Başında Balkanlarda Yaşayan ve Türkçe Yazan Şairler”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S. 16. 2001. s. 81-85.
• 3. Sarınay, Y. Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları. 3. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2005.
• 4. Taştan, Y. K. Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2017.
• 5. Çalen, M. K. Modern Türk Düşüncesine Bir Derkenar Yusuf Akçura ve Ziya Gökalp. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2018.
• 6. Çalen, M. K. Osmanlıcılık ve İslamcılık Karşısında Türkçülük. 2. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2017.
• 7. Duymaz, R. Üç Tarz-ı Siyaset ve Düşünce Akımları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. 2004.
• 8. Ziya Gökalp. Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. Ankara: Alter Yayıncılık. 2010.
• 9. Ahmad, F. Modern Türkiye’nin Oluşumu. 19. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları. 2019.
• 10. Gürbüz, Y. Balkan Acısı. 3. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2014.
• 11. Şengül, A. “Edebiyatta Ötekilik Meselesi ve Türk Edebiyatında Öteki”. Karadeniz Araştırmaları. S. 15. 2007. ss. 97-116.
• 12. Şenel A. “Tarihî Romanın Usta ve Tecrübeli Kalemi Yılmaz Gürbüz: Türksüz; Doğu, Orta Doğu ve Avrupa Tarihi Yazılamaz”. Türk Yurdu. S. 349. 2016. ss. 66-71.