DİNÎ TERİMLERİN GEREKLİLİĞİ

Yıl 2019, Sayı: 96, 9 - 18, 27.08.2019

N.b. Mansurov

Öz

Bu makalede Kazak dilinde kullanılan dinî terimlerin anlamsal özellikleri temelinde kalıplaşan malzemeler araştırılmıştır. Çalışmanın temelini oluşturan malzemeler sözlükler ile konuşma dilinden temin edilmiştir. Araştırmada alıntı sözlerin terim olarak yer alıp anlamsal olarak kullanılması ve dilimizde yüklendiği görevler üzerinde durulmuştur. Sosyal hayatta gerçekleşen olayların dile ve söz varlığına etkisinden söz edilmiştir. Söz varlığında diğer dillerle olan ilişkilerin önemli olduğu vurgulanmıştır.
Makalede dilin alıntı sözlerle zenginleştiği ve kullanım sahasının genişlediği üzerinde özellikle durulmuştur. Başka dillerden alınan sözlerin konumu, kullanım alanı, anlamsal değişmelere uğrama yollarını, bununla birlikte alıntı sözlerin sözlük, gramer ve fonetik olarak çeşitlenip dış yapısını değiştirdiği de belirtilmiştir. Çünkü hangi dilde olursa olsun alıntı kelimeler dilde anlamsal olarak değişikliğe uğramaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alıntı söz, Dinî terimler, Terim anlamı, Söz varlığı

ДІНИ ТЕРМИНДЕРДІҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ

Öz

Мақалада тілімізде қолданылатын діни терминдердің мағыналық сыр-сипаты қалыптасқан материалдар бойынша қарастырылған. Негізге алынған тілдік талдаулар сөздіктер мен ауызекі сөйлеудегі мағыналық ұғымдар бойынша сараланған. Талдау барысында кірме сөздердің термин ретінде орнығып, мағыналық тұрғыда қолданылуы және тілімізде орын алған ұғымы мен атқаратын қызметтері қарастырылады. Автор қоғамның сан қилы өмір саласында болып өткен түрлі құбылыстардың тілге, оның ішінде сөздік қорға тигізетін әсерін сөз етеді. Онда кез келген халықтың тұрмыс-тіршілігі, мәдени және рухани болмысы негізінде өзінің сөздік қорының элементтерінде өзге тілдермен болған ауыс-түйістің орын алғандығын келтіреді. Сондай-ақ мақалада тілдің кірме сөздер арқылы кемелденіп, оның қолданылу аясы кеңіп, сөздік қоры байып отыратыны да ерекше атап өтіледі. Бұл өз кезегінде өзге тілден енген сөздердің тілден алатын орнын, қолданылу саласын, мағыналық өзгерістерге ұшырау жолдарын, сонымен қатар кірме сөздердің лексикалық, грамматикалық және фонетикалық тұрғыда түрленіп, сыртқы формасын өзгертіп жіберетінін де көрсетеді. Өйткені қандай сөз болмасын ол өзге тілге енген кезде мағыналық тұрғыда өзгеріске түсіп, сол тілде қолданушылардың қабылдау ерекшеліктері негізінде айналымға енетіні көрініс табады.

Anahtar Kelimeler

Кірме сөз, Діни терминдер, Терминдік мағына, Сөздік қор

REQUIREMENT IN RELIGIOUS TERMS

Öz

The article discusses the semantic nuances of religious terms functioning in the language. The linguistic analysis taken as a basis is made on the example of lexical concepts selected from dictionaries and spoken language. During the analysis, the features of the functioning of borrowed words in the role of terms, their role and functions in the language are revealed. The author concludes that any borrowed word changes its meaning in the process of borrowing and is used due to the peculiarities of perception of native speakers of that language.
It also emphasizes that the language is rich in vocabulary, the scope of its use and its vocabulary is rich. This, in turn, illustrates the linguistic location of the words that come from other languages, the sphere of application, the way to meaningful changes, as well as lexical, grammatical, and phonetic changes in the word, and changes its outward form. Whatever it is, it is reflected in the fact that when it comes to a different language, it is transformed into a meaningful way and is based on the peculiarities of users' perceptions in that language.

Anahtar Kelimeler

Word Access, Religious Terms, Value of Term, Dictionary Fund

ПОТРЕБНОСТЬ В РЕЛИГИОЗНЫХ ТЕРМИНАХ

Öz

В статье рассматриваются смысловые оттенки религиозных терминов, функционирующие в языке. Взятый за основу лингвистический анализ выполнен на примере лексических понятий, выбранных из словарей и разговорного языка. В процессе анализа выявлены особенности функционирования заимствованных слов в роли терминов, их роль и функции в языке. Автор приходит к выводу, что любое заимствованное слово меняет свое значение в процессе заимствования и используется благодаря особенностям восприятия носителей того языка. В статье также подчеркивается важность улучшения языка с точки зрения словарного запаса, сферы его использования. Это, в свою очередь, также предполагает, что язык, используемый на другом языке, подвергается воздействию языка, области применения, способов, которыми он влияет на значимые изменения.

Anahtar Kelimeler

Заимствованные слова, Религиозные термины, Значение термина, Словарный фонд

Kaynakça

• 1. Шүленбаев Н.Қ. Дінтану терминдері мен атауларын дұрыс саралап жүрміз бе? https://termincom.kz
• 2. Реформатский А. А. Введение в языковедение/Под ред. В.А. Виноградова. – М.: Аспект Пресс, 1996. – 536 с.
• 3. Барлыбаев Р. Расширение и сужение значений слов в казакском языке. Автор.дисс.кан.фил.наук. Алма-Ата, 1963. -с. 16.
• 4. Рустемов Л.З. Қазіргі қазақ тіліндегі араб-парсы сөздері. Алматы: Ғылым, 1982. –160 б.
• 5. Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді. – Алматы: Санат, 1994. – 191 б.
• 6. Айтбайұлы Ө. Қазақ сөзі (Қазақ терминологиясының негіздері). – Алматы: Рауан, 1997. – 240 б.
• 7. Арабско-руский словарь. Т. І. Ташкент: «Камалак», 1994. – 456 с.