DÜNYA İLETİŞİMİNDE LATİN ALFABESİNİN KAZAK HALKINA SOSYO- KÜLTÜREL AÇIDAN ETKİSİ VE ROLÜ

Yıl 2018, Sayı: 87, 63 - 67, 27.02.2018

Halil Çetin

Öz

Her halkın yaşamında değişim süreçleri vardır. Bu süreçlerden bir tanesi de alfabe değişikliğidir. Alfabe bir milletin sadece dil özelliklerinin yansıması ve ifadesi değil aynı zamanda da o halkın kültürel yaşamının izleri ve yansımasıdır. Yaşanılan siyasi ve coğrafi değişiklikler bazen halkın yaşamında da değişikliklere yol açmaktadır. 1920’li yıllarda Sovyet Rusya’nın egemenliği altında yaşayan Türkler arasında başlayan Latin alfabesi esaslı “Yeni Türk Alfabesi”ne geçiş tartışmaları, 1930’da hemen hemen bütün Türklerin “Birleştirilmiş Yeni Türk Alfabesi”ni kabul etmesi ve kullanması kararı ile sonuçlanmıştır. Bu sonuçlar, sosyo-kültürel değişikler ortaya çıkarmıştır. Bu makalede Kazak halkının yaşamında Latin alfabesinin sosyo-kültürel açıdan nasıl tesir ettiği ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alfabe, Kültür, Dünya İletişimi, Edebi Etki

ӘЛЕМДІК БАЙЛАНЫСТА ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ ӨТУДІҢ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-МӘДЕНИ ЖАҒЫНА ӘСЕРІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ

Öz

Әр адамның өз өмірінде өзгерістер процесі бар. Бұл процестердің бірі әліпбидің өзгеруі. Әліпби – тек ұлттың тілдік сипаттамаларының көрінісі ғана емес, сонымен бірге осы адамдардың мәдени өмірінің іздері. Саяси және географиялық өзгерістер кейде адамдардың өміріне де өзгерістер әкеледі. Кеңестік Ресейдің қол астында өмір сүрген түркі халықтарының арасында 1920 жылдары басталған латын әліпбиіне негізделген «Жаңа әліпбиге» көшу туралы пікірталас 1930 жылы барлық түркі халықтарын «Бірыңғай жаңа алфавит» қолдануға шешім қабылдады. Бұл нәтижелер әлеуметтік-мәдени өзгерістерге жол ашты. Бұл мақалада латын алфавитінің қазақ халқының әлеуметтік-мәдени аспектілеріне әсері туралы сөз болады.

Anahtar Kelimeler

Алфавит, Мәдениет, Әлемдік коммуникация, Әдеби әсер

IMPACT AND ROLE OF THE LATIN ALPHABET TO KAZAKH PEOPLE IN TERMS OF SOCIO-CULTURE IN GLOBAL COMMUNICATION

Öz

There are change processes in every public life. One of these processes is the change of the alphabet. The alphabet is not only the reflection and expression of the language characteristics of a nation, but also the traces and reflections of those people's cultural life. The political and geographical changes that have been experienced sometimes lead to changes in people's lives. In 1920s, the debates which started among Turks living under the domination of Soviet Russia on transition to the Latin alphabet “The New Turkish Alphabet” resulted in the decision of almost all of the Turks’ use and acceptance of the new Turkish alphabet in 1930. These results have revealed socio-cultural changes. This article will discuss how the Latin alphabet influences the socio-cultural aspects of Kazakh people's lives.

Anahtar Kelimeler

Alphabet, Culture, Global Communication, Literary Impact

ЗНАЧЕНИЕ И СОЦИАЛЬНО-КУЛЬТУРНОЕ ВЛИЯНИЕ ЛАТИНСКОГО АЛФАВИТА НА КАЗАХСКИЙ НАРОД В УСЛОВИЯХ МИРОВОЙ КОММУНИКАЦИИ

Öz

В жизни любого человека проходит процесс изменений. Один из них – замена алфавита. Алфавит – это не только отображение языкового характера нации, но и следы культурной жизни этих людей. Политические и географические изменения тоже вносят некоторые коррективы в человеческие жизни. В 1920 г. среди представителей тюркских народов, находящихся под гнетом Советской России, шли активные дебаты по переходу на новый латинский алфавит, а в 1930 г. было принято решение принять и использовать «Единый новый алфавит», что открыло дорогу для различных социально-культурных изменений. В статье рассматриваются влияние латинского алфавита на социально-культурные аспекты казахского народа.

Anahtar Kelimeler

Алфавит, Культура, Мировая коммуникация, Литературное влияние

Kaynakça

• ARSLAN, Betül. (2009). “Sovyet Rusya Hâkimiyetinde Yaşayan Türklerin Ortak ‘Birleştirilmiş Türk Alfabesi’nden ‘Rus Kiril’ Alfabesine Geçirilmesi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 16. S. 40. s. 357-374.
• ÖZKAN, İsa. (2007). “Bağımsızlıklarının 15. Yılında Türk Cumhuriyetlerinde Eğitim ve Sosyal Değişme”, ATO-Türk Ocağı Yayınları, s. 93-94.
• “Nazarbayev, Kazakistan’ın Latin Alfabesine Geçişini İlan Etti”, Kırım Haber Ajansı, 12 Nisan 2017. (http://insamer.com/tr/turk-cumhuriyetlerinin-alfabe-mucadelesi-ve-kazakistanin-harf-devrimi-karari_652.html). (Erişim: 23.05.2018).
• TİLEŞOV, E.E. (2017). Әліпби таңдау: тіл табиғатын сақтау, түркілік тұтастық және әлемдік ақпараттық кеңістік, Тамыры терең әліпби: жалпы түркілік бірегейліктің мызғымас негізі, халықаралық ғылыми-практикалық конференция, s.23-27.