«МАХАББАТНАМА» ДАСТАНЫНЫҢ ҚҰПИЯЛАРЫ

Yıl 2015, Sayı: 73, 35 - 46, 26.10.2015

T. Ensegenulı

Öz

Мақалада көне түркілердің «Махаббатнама» дастанын өткен ғасырдың екінші жартысында бірнеше түрколог ғалымдар арнайы зерттегені, кейбір ғалымдар осы дастанды таза өзбек мұрасы деген ұшқарылау пікір білдіргені айтылған. Қысқасы осы сала мамандары сол дастанның қыр-сырын тұтастай ашып, ғылыми қорытынды жасауға онша бармады. Осы құнды мұраны тасада қалдырмас үшін бұл мақалада «Махаббатнама» дастанының құрылысы, ақынның сол туындыны жасауда «гәзел», «мәснәви» сөздерін пайдалануының мәні, содан кейін барып «Махаббатнама» дастанын он бір хат етіп жасауы, Хорезмидің мына ғашықтық туралы жырды жазудағы мақсаты, ақынның жігіт хаттарына сұлу қыздың жауап қайтартпай қалдырудағы ниеті, шығарма концепциясы, дастандағы образды сөздер, көркемдік өрнектер, бойжеткеннің сөзбен жасалған портреттік бейнесі, жігіттің психологиялық тебіренісі, оның махаббат алдында тізе бүгіп, мәңгі ғашық болып қалу сыры – бәрі, бәрі осы шағын зерттеу еңбекте сығымдала жинақталып беріліп, ғылыми түйіндеу жасалынған.

Anahtar Kelimeler

Көне мұрадағы махаббат жыры, Халықтық эстетика, Образды сөздер, Портреттік бейне, Түркілік дәстүр

SECRETS OF EPOS ”MAHABBATNAMA”

Öz

The article deals with investigation of ancient Turkic epic Mahabbatnama by scientists in the second half of the last century, some scientists had suggested that the epic is heritage of Uzbek culture. Experts of this field entirely revealed the originality of the epic, but didn’t provide any scientific conclusion. In order not to leave this valuable heritage in the shadow, the article describes the structure of the epic, enters values of using the words "gәzel", "mәsnәvi" at creating the work, then the creation of the epic "Mahabbatnama" consisting eleven letters by the writer. The aim at writing this love epic is poet's intention to leave unanswered the letters of the young man. The article considers The concept of the work, the usage of figure words in the epos, art examples, the portrait of young lady given by words, psychological mood of fellow, his falling in love with the girl, the secrets of being in love and scientific conclusion to the epos are presented in the article.

Anahtar Kelimeler

Love epos of the ancient heritage, National esthetics, Figure words, Portrait image, Turkic tradition

Kaynakça

• 1. Щербак А.М. Огуз-наме. Мухаббат-наме. М: Вост.лит. 1959.
• 2. Огуз-наме. Мухаббат-наме. Алматы: Ғылым. 1986.
• 3. Хорезми. Махаббатнама. Алматы: Жалын. 1985.