ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ ЖӘНЕ ЖЫРАУЛАР ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ ЕЛ БІРЛІГІНІҢ ЖЫРЛАНУЫ

Yıl 2014, Sayı: 68, 51 - 59, 19.12.2014

K. Mambetov

Öz

Мақалада Қазақ хандығы тұсында елдің тұтастығы мен бірлігін, мемлекеттілігін жыр жолдары арқылы танытқан Ақтамберді, Тәтіқара, Үмбетей, Бұқар жырау, Көтеш, Шал ақындардың шығармаларына шолу жасалған. Алғаш қазақ хандығы құрылған жылдардан бастап, жалпыхалықтық руханияттың табиғи дамуына негіз қаланды. Халық рухының ұшқыны жыраулардың, ақындардың, сазгерлер мен айтқыш абыздардың жүрегінде тұтанып, жалындай бастады. Хандық дәуірдегі ұлттың шығармашылығында шынайы қазақ руханияты қалыптасып дамыды. Қазақ хандығы дәуіріндегі жыраулар поэзиясы – қазақтың төл әдебиетіндегі дидактикалық дәстүрдің көркем арнасы.
Елге ұйытқы, ер-азаматқа ақылгөй болған жыраулар қазақ поэзиясының болашақта ұмтылар бағыт-бағдарын, идеялық тұғыры мен көркемдік биігін де айқындап кетті. Қазақ хандығы дәуіріндегі сырт жауларға қарсы күрес, ерлік мотиві Ақтамберді, Тәтіқара, Үмбетей, ал қазақ даласында болған кейбір өзгерістер негізінен Бұқар жырау шығармашылығынан өз көріністерін тапқан.

Anahtar Kelimeler

Бірлік, Жырау, Қазақ хандығы, Жыраулар поэзиясы, Ел бірлігі

KAZAKH KHANATE AND THE POETRY Of ZHYRAUS UNITY OF THE COUNTRY

Öz

The article analyzes the work poets Aktamberdy, Tatikara, Umbetov, Boucard zhyrau Kotesh Shala and the unity of the country during the Kazakh Khanate. The basis of national unity had been mortgaged to the time of formation of the Kazakh Khanate. The germs of spiritual unity of the people were picked up poets, musicians, Abyz and others. In the period of the Kazakh Khanate spiritual unity is reflected in the national works. Poetry zhyraus period Kazakh Khanate is didactic tradition of Kazakh literature. Zhyrauy identified areas of Kazakh poetry in the future, the foundations of ideas and artistic heights. In the works Aktamberdy, Tatikara, Umbeteya main motive is to fight against external enemies and courage of defenders, and in the work Buhar zhyrau - changes in society.

Anahtar Kelimeler

Unity, Zhyrau, Kazan Khanate, Poetry of zhyraus, Unity of the country

Kaynakça

• Бес ғасыр жырлайды (1989) 2 томдық / Құрастыр.: М.Мағауин, М.Байділдаев. –Алматы: Жазушы, –Т.1,
• Егеубаев А. (2001), Құлабыз. Алматы: Жазушы,–216 б.
• Кляшторный С.Г. Сұлтанов Т.И. (1992) Казахстан – летопись трех тысячилети. Алма-Ата. С. 251-2058.
• Қирабаев С. (2001) Тәуелсіздік және әдебиет. Алматы, «Ғылым» ғылыми баспа орталығы, –448 б.; Мұхаммед Хайдар-мырза. Тарих Рашиди. П 46 а, 51 а, 51 б.; МИКХ, 195, 198-бб.
• Мағауин М. (1992) Ғасырлар бедері. Алматы: Жазушы,–432 б.
• Назарбаев Н. (1999) Тарих толқынында. –Алматы, Атамұра, –296 б.
• Назарбаев Н. (2014) Қазақ мемлекеттілігі 1465 жылдан басталады // Қазақ үні. № 42, 28 қазан. 1-б.