Kız ve Erkek Öğrencilerin Çevreye Yönelik Tutumlarının Farklılaşmasının Nedenleri: Öğretmen ve Veli Görüşleri

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 131 - 145, 25.12.2019

Nazlı Gökçe , Serdar Sarıyar

Öz

Çevre
eğitimi, çevrenin korunması için tutumların, değer yargılarının, bilgi ve
becerilerinin geliştirilmesi, çevreci davranışlarının gösterilmesi ve bunların
sonuçlarının görülmesi sürecidir. Tutumlar davranışları ortaya koymadan önceki
niyetleri ifade etmekte, olumlu ya da olumsuz duygu derecesini göstermektedir.
Bu nedenle çevreye yönelik tutumların belirlenmesi, birçok çalışmada
araştırmaya değer bulunmuştur. Araştırmalarda, çevreye yönelik tutumların
cinsiyete göre değiştiği ve kadın öğrenciler lehine anlamlı bir farklılık
gösterdiği tespit edilmiştir. Ancak bunun nedenlerinin çok fazla araştırma
konusu yapılmadığı görülmektedir.

Bu araştırma, çevreye
yönelik tutumların kadın öğrenciler lehine farklılaşmasının nedenlerini
derinlemesine betimlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımı
benimsenmiş, veriler araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış
görüşme formu ile toplanmıştır. Kütahya Altıntaş ilçesindeki kadın ve erkek
çocuğu olan 5 veli ve 5 sosyal bilgiler öğretmeni ile görüşmeler yapılmıştır.
Veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Güvenirlik çalışması
araştırmacı dışında bir uzman ile birlikte gerçekleştirilmiş ve uzlaşma yüzdesi
%96 olarak hesaplanmıştır. Araştırma sonunda, kadın öğrencilerin çevreye
yönelik tutumlarının erkek öğrencilerden yüksek olma nedenlerinin; toplumsal
cinsiyet rolleri, duygusal ve fizyolojik özellikler, gelenekler, aile, çevresel
etkenler gibi farklılaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevreye Yönelik Tutumlar, Toplumsal Cinsiyet

Kaynakça

• Alım, M. (2006), Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi, Kastamonu Eğitim Dergisi ,14(2), 599-616.
• Altınöz, N (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Araz, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları üzerine bir araştırma: Nevşehir örneği . Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Nevşehir.
• Aslan, O. Sağır, U. Ş. ve Cansaran, A. (2008). Çevre tutum ölçeği uyarlaması ve ilköğretim öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, 283 -295.
• Atasoy, E. (2005). Çevre içi eğitim: ilköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
• Aydın, O. (2002a). Davranış üzerine sosyal etkiler. E. Özkalp (Ed.). Davranış bilimlerine giriş içinde (s. 261-278). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Aydın, O. (2002b). Tutumlar. E. Özkalp (Ed.). Davranış bilimlerine giriş içinde (s. 279-295). Eskişehir:Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Aydın, R (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri ve çevresel tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kütahya.
• Beutel, A. ve Marini, M. (1995). Gender and Values, American Sociological Review,60 (3), Washington, 436-448. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/2096423
• Bozkurt, M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre kavramları ile ilgili algılamalarının değerlendirilmesi ve bu algılamaların çevreye yönelik tutumları ile tutarlılığının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana.
• Bradley, J. C., Waliczek, T. M., ve Zajicek, J. M. (1999). Relationship between environmental knowledge and environmental attitude of high school students. Journal of Environmental Education, 30, 17-21. Doi: 10.1080/00958969909601873
• Cüceloğlu, D. (2016). Geliştiren anne-baba. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Davis E., Greenberger E., Charles S., Chen C., Zhao L. ve Dong Q. (2012). Emotion experience and regulation in China and the United States: How do culture and gender shape emotion responding? Int J Psychol. 47(3):230-239. Doi: 10.1080/00207594.2011.626043.
• Değerli, M.A. (2018). Üniversite öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul
• Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet Ayrımcılığının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi, Finans Politik &Ekonomik Yorumlar, S. 44 (511), s. 12-27.
• Deng L.F. ve Zheng R.C. (2004) Affect variables and mental health in college students. Chinese Mental Health of Journal 18:58-60.
• Doğan, M. (2007). Orta öğretimde çevre eğitimi içinde: “çevre eğitimi”. Türkiye Çevre Vakfı Yayını, No: 178, 59-68.
• Ehrlich, Paul R. (2008). Key issues for attention from ecological economists, Environment and Development Economics, 13(1), 1-20. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/44378980
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:19 No:2, 209-230.
• Erten,S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı, Sayı 65/66, 2006/25, Ankara.
• Eser, A (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin insani değerler düzeyleri ile çevresel tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Esmer, Y. (2012). Türkiye değerler atlası. Erişim adresi: https://www.academia.edu/9620697/T%C3%BCrkiye_De%C4%9Ferler_Atlas%C4%B1_2012-
• Gana, A. J. ve Toba, A. P. (2015). Environmental pollution and sustainability, Journal of Research in Environmental Science and Toxicology, 4 (1), 1-9. Erişim adresi: https://www.interesjournals.org/articles/environmental-pollution-and-sustainability.pdf.
• Gander, M.J. ve Gardiner, H.W. (2010). Çocuk ve ergen gelişimi. (Çeviren: A, Dönmez, N, Çelen ve B, Onur). Ankara: İmge Kitabevi.
• Gedik, K (2015). Meslek lisesi öğrencilerinin çevresel tutumlarının incelenmesi (Kartal ilçesi örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Gökçe, N., Kaya, E., Aktay, S. ve Özden, M. (2007). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları. İlköğretim Online, 6 (3), 452-468.
• Gökmen, S.İ. (2008). Probleme dayalı öğrenme modelinin, yerel ve genel çevresel problemler aracılığı ile, öğrencilerin çevresel tutumuna etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Gross J.J. ve John O.P. (2003) Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. J Pers SocPsychol 85:348–62. Doi: 10.1037/0022-3514.85.2.348.
• Güler, T. (2009). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim. Cilt 34, Sayı 151, s 39-51.
• Haga S., Kraft P. ve Corby E. (2009) Emotion regulation: antecedents and well-being outcomes of cognitive reappraisal and expressive suppression in cross-cultural samples. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Forum on Subjective Well-Being, 10(3), 271-291. Doi: 10.1007/s10902-007-9080-3.
• Hesselbart, S. (1981). An evaluation of sex role theories: the clash between idealism and reality, in NA - Advances in Consumer Research, (Eds. Kent B. Monroe and Ann Abor) MI: Association for Consumer Research, Volume 08, Pages, 570-575.
• Jang Hsu, S. (2004). The effects of an environmental education program on responsible environmental behavior and associated environmental literacy variables in taiwanese college students. The Journal of Environmental Education, 35(2), 37-48. Doi: 10.3200/JOEE.35.2.37-48.
• Kalburan, F.N.C. (2009). Çocuklar için çevresel tutum ölçeği ile yeni ekolojik paradigma ölçeği’nin geçerlik güvenirlik çalışması ve çevre eğitim programının etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Keleş, R. ve Hamamcı, C. (1998). Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kring A.M., Smith D.A. ve Neale J.M. (1994) Individual differences in dispositional expressiveness: development and validation of the emotional expressivity scale. Journal of Personality and Social Psychology 66(5), 934-949. Doi: 10.1037//0022-3514.66.5.934.
• Kring A.M. ve Gordon A.H. (1998) Sex differences in emotion: Expression, experience and physiology. J Pers Soc Psychol 74:686-703. Doi: 10.1037/0022-3514.74.3.686.
• Koçyiğit, Ş. (2002). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler dersinin hedeflerine ulaşma derecesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Niğde.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev.: Osman Akınhay ve Derya Kömürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mercan, E. (2013). İlköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book. Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Moir, A. ve Jessel, D. (2002). Beyin ve cinsiyet,(Çev..Tarık Demirkan). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Oakley, A. (1972). Sex, Gender, Society. London: Temple Smith.
• Özden, D.Ö. (2011). İlköğretim okullarında çevresel vatandaşlık eğitimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Özmete, E., Zubaroğlu, M. ve Yanardağ, M. Z. (2016). Erkeklerin bakış açısıyla toplumsal cinsiyet rolleri: kadın ve erkek olmanın değeri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(1), 91-107.
• Paraskevopoulos, S., Korfiatis, K. J. ve Pantis, J. D. (2003). Social exclusion as constraint for the development of environmentally friendly attitudes. Society and Natural Resources, 16, 759-774. Doi: 10.1080/08941920309165
• Rothbaum, F., Pott, M., Azuma, H., Miyake, K. ve Weisz, J. (2000). The development of close relationships in Japan and the United States: Path of symbiotic har-mony and generative tension. Child Development, 71(5), 1121-1142. Erişim adresi: https://scholar.harvard.edu/files/jweisz/files/2000b.pdf
• Sayan, B. (2013). Hemşirelik öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Saygılıgil, F. (2015). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Şanlı, D. ve Öztürk, C. (2015). Anne babaların çocuk yetiştirme tutumları ve tutumlar üzerine kültürün etkisi. DEUHFED,8 (4), 240-246.
• Tunay Akan, Ş. ve Barışkın, E. (2017). Kültür ve cinsiyet bağlamında berkeley duygu ifadesi ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik ölçütleri, Türk Psikiyatri Dergisi, 28(1):43-50.
• Tungaç, A.S. (2015). Fen bilgisi öğretmenlerinin okul dışı (Doğa deneyimine bağlı) çevre eğitimine yönelik özyeterlik algıları, çevresel tutumları ve çevre bilgilerinin incelenmesi: Mersin ili örneği.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Mersin.
• Uyanık, N. (2017). Uygulamalı çevre etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin çevresel tutum, çevresel davranış ve çevre sorunlarına ilişkin görüşlerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
• Ünal, C. (1991). Cinsiyete bağlı psikolojik farklar ve türk çocukları üzerinde bir karşılaştırma,aile yazıları, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, 40-48, Ankara.
• Ünlü, H. (1995). Yerel yönetim ve çevre. İstanbul: IULA Çevre Kitapları Serisi.
• Wilson, R. A. (1996). Starting early: environmental education during the early childhood years. columbus, clearinghouse for science, mathematics and environmental education, Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED402147.pdf
• Yavuzer, H. (2005). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.