Sınıf Öğretmenlerinin Matematiksel Etkinlikleri Hazırlama Yeterliklerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2192 - 2222

Sibel Yılmaz Elçelik , Berna Tataroğlu Taşdan

https://doi.org/10.51460/baebd.1506635

Öz

Bu çalışma, sınıf öğretmenlerinin matematiksel etkinlikleri hazırlama yeterliklerinin incelenmesi ve matematiksel etkinlik hazırlama yeterliklerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma genel tarama modeline dayalı ve karma desenli bir çalışmadır. Araştırmada veriler “Kişisel Bilgi Formu”, “Sınıf Öğretmenlerinin Matematik Dersi Etkinlikleri Hazırlama Yeterliklerini Belirlemeye Yönelik Ölçek” ve “Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” ile toplanmıştır. Verilerin analizinden elde edilen nicel bulgulara göre, mesleki kıdem ve hizmet içi eğitim alma durumu değişkenlerinde ölçek alt boyutlarında anlamlı bir farklılaşma görülmüştür. Yapılan nitel analizler ile matematiksel etkinlik hazırlama sürecinde kendini yeterli gören sınıf öğretmenlerinin etkinliklerini tasarladığı veya hazır etkinliklerden faydalandığı sonucuna ulaşılmıştır. Sınıf öğretmenlerinin matematiksel etkinliği tasarlarken “öğrencinin ilgisini ve dikkatini çekmesi, öğrenciye yarar sağlaması, öğrenci seviyesine uygunluk, somutlaştırmaya yardımcı olması, anlaşılırlık” gibi kriterleri gözettikleri görülmüştür. Öğretmenlerin etkinlikler aracılığıyla öğrencilere kazandırmayı hedeflediklerinde ağırlıklı olarak “kazanımı gerçekleştirme, arkadaşlık ilişkilerini geliştirme, fiziksel katılım” ifadelerine ulaşılmıştır. Öğretmenlerin etkinlik uygulama sürecinde en çok “soru-cevap” yöntemine başvurdukları belirlenmiştir. Etkinlik tasarlama ve uygulama sürecinde öğretmenler teknolojiden yararlandıklarını ifade etmişlerdir. Bu süreçlerde özellikle “zaman ayırma” konusunda zorluk yaşadıklarını ve ağırlıklı olarak zorlukları “düşünmeye zaman ayırarak” aşabileceklerini ifade etmişlerdir. Kendini geliştirmelerine ilişkin görüşleri “eğitimlere katılma gerekliliği” ifadesinde yoğunlaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Etkinlik, matematiksel etkinlik, öğretmen yeterlikleri, sınıf öğretmenleri.

Kaynakça

• Açıl, E. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin etkinlik algısı ve uygulanışına ilişkin görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Akçamete, A. G. (2005, 1-3 Mart). Açılış konuşması: Öğretmen yetiştirmede kalite sorunları çalıştayı (s:8). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. Ankara: Tekışık Eğitim Araştırma Geliştirme Vakfı
• Aslan, B. (2010). Matematiksel etkinliklerin uygulanması sırasında ortaya çıkan öğretmen ve öğrenci rolleri [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi]. International Journal of Social Science and Religion (IJSSR). https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijssresearch/issue/33399/371641
• Avcı, Z. (2022). Matematiksel etkinliklerin tasarım ve adaptasyon boyutlarına dair akademisyen ve öğretmen görüşlerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Avşar Tuncay, A. (2019). Etkinlik temelli öğretim yaklaşımının ilkokul birinci sınıf öğrencilerinin matematiksel kavramları öğrenme düzeylerine etkisi (The effect of activity-based teaching approach on students’ learning mathematical concepts). Turkish Journal of Primary Education. 4(1), 1-14.
• Baki, A. ve Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1-21.
• Balcı, A. (2021). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi. 15. Baskı
• Bilgili, S. ve Çiltaş, A. (2022). Matematik öğretmeni adaylarının matematiksel modelleme etkinliği oluşturma süreçleri ve öğretim deneyimlerine yansımaları. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(34), 559-585. https://doi.org/10.35675/befdergi.8971000
• Boz, İ. ve Özerbaş, M. A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin matematik dersinde teknoloji kullanımlarına ilişkin görüşleri. Bilim Eğitim Sanat ve Teknoloji Dergisi, 4(2) , 56-66.
• Bozkurt, A. (2012). Matematik öğretmenlerinin matematiksel etkinlik kavramına dair algıları. Eğitim ve Bilim, 37(166), 101-115.
• Bozkurt, A. ve Kuran K. (2016). Öğretmenlerin matematik ders kitaplarındaki etkinlikleri uygulama ve etkinlik tasarlama deneyim ve görüşlerinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 377-398. https://doi.org/10.12984/egeefd.280750
• Bozkurt, A., Özmantar, M. F., Agaç, G. ve Güzel, M. (2022). Matematik öğretiminde etkinlik tasarımı ve uygulamaları. Pegem Akademi.
• Bulut, İ. (2008). Yeni ilköğretim programlarında öngörülen öğrenci merkezli uygulamalara ilişkin öğretmen görüşleri (Diyarbakır ili örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 56(56), 521-546.
• Canbazoğlu, H. B. ve Tarım, K. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının matematik okuryazarlığı problemi kurma becerileri ve matematik etkinliği geliştirme süreçleri. Milli Eğitim Dergisi, 50(231), 147-172. https://doi.org/10.37669/milliegitim.743434
• Clarke, D. ve Roche, A. (2018). Using contextualized tasks to engage students in meaningful and worthwhile mathematics learning. The Journal of Mathematical Behavior, 51, 95-108. https://doi.org/10.1016/j.jmathb.2017.11.006
• Cresswell J. W. (2021). Karma Yöntem Araştırmalarına Giriş. (Çev. Ed. M. Sözbilir). Pegem Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi 2014).
• Çenberci, S. ve Özgen, K. (2021). Matematik öğretmen adaylarının etkinlik tasarımında günlük yaşamla iİlişkilendirmeyi yansıtma becerileri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 70-95. https://doi.org/10.51460/baebd.838118
• Deniz, D. ve Akgün, L. (2016). Ortaöğretim matematik öğretmenlerinin model oluşturma etkinliği tasarım prensiplerine uygun etkinlik tasarlayabilme yeterlikleri. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-14.
• Doyle, W. (1988). Work in mathematics classes: The context of students' thinking during instruction. Educational psychologist, 23(2), 167-180.
• Ekeke, B. (2018). Matematik eğitiminde dinamik geometri yazılımı ile öğrenme etkinliklerinin geliştirilmesi ve etkinlikler hakkında öğretmen görüşlerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Eliküçük, H. (2006). Öğretmenlerin öğretme-öğrenme süreçlerinde teknoloji kullanma yeterlilikleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Eraslan, A. (2011). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının model oluşturma etkinlikleri ve bunların matematik öğrenimine etkisi hakkındaki görüşleri. İlköğretim Online, 10(1), 365-377.
• Feldman, Z., Thanheiser, E., Welder, R., Tobias, J., Hillen, A., & Olanof, D. (2016). When is a mathematical task a good task? In L. Hart, S. Oesterle, S. Auslander, & A. Kajander (Eds.), The Mathematics education of elementary teachers: Issues and strategies for content courses (pp. 9–24). Charlotte: Information Age Publishing.
• Gültekin, M. (2020). Değişen toplumda eğitim ve öğretmen nitelikleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 654-700. https://doi.org/10.18039/ajesi.682130
• Güneş, F. (2017). Alıştırmalardan etkinliklere: eğitimdeki gelişmeler. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 103-210.
• Hacıömeroğlu, G. (2018). Emoji Nesline Öğretmek: Öğretmen adaylarının bir matematik etkinliği geliştirmesine yönelik yansıtıcı görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Educational Studies in Mathematics, 5(1), 11-22.
• Halsey, W. D. (1988). Macmillan Contemporary Dictionary (1. Basım). ABC Tanıtım Basımevi. İstanbul. Hammer, S., & Ufer, S. (2023). Professional competence of mathematics teachers in dealing with tasks in lesson planning. Teaching and Teacher Education, 132. https://doi.org/10.1016/j.tate.2023.104246
• Herbst, P. (2008). The teacher and the task. In O. Figueras, J. L. Cortina, S. Alatorre, T. Rojano, & A. Sepulveda (Eds.), Proceedings of the 32nd Conference of the International Group for the Psychology of Mathematics Education (Vol. I, pp. 125–131). Morelia: PME
• Johnson, E. (2013). Teachers’ mathematical activity in inquiry-oriented instruction. The Journal of Mathematical Behavior, 32(4), 761-775. https://doi.org/10.1016/j.jmathb.2013.03.002
• Kale Özkan, G. (2013). Matematiksel etkinlik tasarımı üzerine hazırlanan bir mesleki gelişim programının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Karadağ, E., Deniz, S., Korkmaz, T. ve Deniz, G. (2008). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı: sınıf öğretmenleri görüşleri kapsamında bir araştırma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 383-402.
• Karakuş, M. ve Yeşilpınar, M. (2013). İlköğretim altıncı sınıf matematik dersinde uygulanan etkinliklerin ve ölçme-değerlendirme sürecinin incelenmesi: bir durum çalışması. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(1) , 35-54.
• Koç, M. H. (2019). Sınıf öğretmenlerinin etkinliği hazırlama ve uygulama önerisinin değerlendirilmesi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 33(1), 69-84. https://doi.org/10.33308/26674874.201933193
• Kösterelioğlu, İ., Bayar, A. ve Kösterelioğlu, M. A. (2014). Öğretmen eğitiminde etkinlik temelli öğrenme süreci: bir durum araştırması. Turkish Studies (International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic). 9(2), 1035-1047. http://doi.org/10.7827/TurkishStudies.6406
• Liljedahl, P. (2015). Numeracy task design: a case of changing mathematics teaching practice. ZDM Mathematics Education 47, 625–637. https://doi.org/10.1007/s11858-015-0703-6
• Mert Cüce, A. P. (2012). Etkinlik temelli matematik öğretimi yapılan sınıf ortamından yansımalar: aksiyon araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2009). İlköğretim matematik dersi 1-5 sınıflar öğretim programı. Ankara: MEB.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2015). İlkokul matematik dersi (1, 2, 3 ve 4. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• National Council of Teachers of Mathematics. (2000). Principles and standards for school mathematics. Reston, VA: Author.
• Öcal, H. (2012). Etkinlik temelli öğretimin uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Özgen, K. (2017). Matematiksel öğrenme etkinliği türlerine yönelik kuramsal bir çalışma: fonksiyon kavramı örneklemesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1437-1464. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338839
• Özgen K. ve Alkan H. (2011). Matematik öğretmeni adaylarının öğrenme tarzına göre etkinliklere yönelik tercih ve düşüncenin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2011(41), 325 – 338.
• Özmantar, M. F., ve Bingölbali, E. (2009). Sınıf öğretmenleri ve matematiksel zorlukları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 8(2).
• Özmantar, M. F., Bozkurt, A., Demir, S., Bingölbali, E. ve Açıl, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin etkinlik kavramına ilişkin algıları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 379-398.
• Öztürk, F. ve Işık, A. (2018). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının etkinlik hazırlama süreçlerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(26), 513-545.
• Öztürk, F. ve Işık, A. (2020). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının etkinlik kavramına yönelik algılarının incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 47-63. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.522307
• Öztürk, B. ve Öztürk, F. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının etkinlik kavramına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(5), 2009-2018.
• Polat, D. ve Dede, Y. (2020). Matematik öğretmenlerinin matematiksel görev oluşturma durumlarının incelenmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 210-239.
• Ratnayake I., Thomas M., ve Kensington-Miller B. (2020). Professional development for digital technology task design by secondary mathematics teachers. ZDM, 52, 1423–1437. https://doi.org/10.1007/s11858-020-01180-8
• Sagıroğlu, D. ve Karataş, İ. (2018). Matematik öğretmenlerinin matematiksel modelleme yöntemine yönelik etkinlik oluşturma ve uygulama süreçlerinin incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen Ve Matematik Eğitimi Dergisi, 12(2), 102-135. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.506423
• Santos, L., Oliveira, H., da Ponte, J. P., & Henriques, A. (2019, February). Pre-service teachers’ experiences in selecting and proposing challenging tasks in secondary classrooms. In Eleventh Congress of the European Society for Research in Mathematics Education (No. 30). Freudenthal Group; Freudenthal Institute; ERME.
• Sarpkaya Aktaş, G. (2020). Etkili matematik öğretimi ile oluşturulan beceriler. M. Ünlü (Ed.), Uygulama örnekleriyle matematik öğretiminde yeni yaklaşımlar içinde (s. 67-90). Pegem Akademi.
• Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen yeterlikleri ve mesleki gelişim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 58(1), 40-45.
• Stein, M. K., & Lane, S. (1996). Instructional tasks and the development of student capacity to think and reason: An analysis of the relationship between teaching and learning in a reform mathematics project. Educational Research and Evaluation, 2(1), 50-80.
• Stein, M. K. & Smith, M. S. (1998). Mathematical tasks as a framework for reflection: From research to practice. Mathematics teaching in the middle school, 3(4), 268-275. https://doi.org/10.5951/MTMS.3.4.0268
• Stein, M. K., Grover, B. W. ve Henningsen, M. (1996). Building student capacity for mathematical thinking and reasoning: An analysis of mathematical tasks used in reform classrooms. American educational research journal, 33(2), 455-488. https://doi.org/10.3102/00028312033002455
• Su Özenir, Ö., Avcı, E. ve Çoşkuntuncel, O. (2018). Sınıf öğretmenlerinin matematik dersi etkinlikleri hazırlama yeterliklerini belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 155-165.
• Sullivan, P., Clarke, D., & Clarke, B. (2009). Converting mathematics tasks to learning opportunities: an important aspect of knowledge for mathematics teaching. Mathematics Education Research Journal, 21(1), 85–105.
• Süleymangil, M. (2013). Sınıf içi öğretim etkinliği geliştirme ve kullanma çalışmalarının sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişimleri üzerindeki rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Şenses, S ve Aldan Karademir, Ç. (2022). Sınıf öğretmenlerinin matematik öğretimi yeterliklerinin ve etkinlik hazırlama deneyimlerinin incelenmesi. Uluslararası Eğitimde Mükemmellik Arayışı Dergisi (UEMAD), 1(2), 43-55.
• Tabachnik, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. (sixth ed.). Pearson, Boston.
• Taylan, R. D. (2020). Etkinliklerin sınıf içinde uygulanması. Y. Dede, M. F. Doğan, F. Aslan-Tutak (Ed.), Matematik eğitiminde etkinlikler ve uygulamaları içinde (s. 189-208). Pegem Akademi.
• Tekin Dede, A. ve Bukova Güzel, E. (2013). Matematik öğretmenlerinin model oluşturma etkinliği tasarım süreçlerinin incelenmesi: obezite problemi. İlköğretim Online, 12(4), 1100-1119.
• Thanheiser, E., Olanoff, D., Hillen, A., Feldman, Z., Tobias, J. M., & Welder, R. M. (2016). Reflective analysis as a tool for task redesign: The case of prospective elementary teachers solving and posing fraction comparison problems. Journal of Mathematics Teacher Education, 19(2–3), 123–148. https://doi.org/10.1007/s10857-015-9334-7
• Toluk Uçar, Z. (2020). Matematiksel etkinlik kavramının teorik ve felsefi temelleri. Y. Dede, M. F. Doğan, F. Aslan-Tutak (Ed.), Matematik eğitiminde etkinlikler ve uygulamaları içinde (s. 17-42). Pegem Akademi.
• Toptaş, V., Usluoğlu, B. ve Toptaş, B. (2022). Sınıf öğretmenlerinin matematik dersi etkinlikleri hazırlama yeterlilikleri ile matematiksel merakları arasındaki ilişki. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 8(3), 280-292.
• Toprak, Ç., Uğurel, I. ve Tuncer, G. (2014). Öğretmen Adaylarının Geliştirdikleri Matematik Öğrenme Etkinliklerinin Seçilen Konu, Amaç, Uygulama Şekli Bileşenleri Açısından Analizi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 5(1), 39-59. https://doi.org/10.16949/turcomat.33839
• Tuğlacı, P. (1993). Illustrated English Turkish Dictionary. (5. Baskı). Novaprint Basımevi. İstanbul.
• Turner, E. E., Bennett, A. B., Granillo, M., Ponnuru, N., Roth Mcduffie, A., Foote, M. Q., … & McVicar, E. (2022). Authenticity of elementary teacher designed and implemented mathematical modeling tasks. Mathematical Thinking and Learning, 26 (1), 47–70. https://doi.org/10.1080/10986065.2022.2028225
• Uğurel, I., Bukova Güzel, E. ve Kula, S. (2010). Matematik öğretmenlerinin öğrenme etkinlikleri hakkındaki görüş ve deneyimleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 103-123.
• Ünlü, M. (2023). Matematik eğitiminde etkinlik geliştirmede QR kod uygulamaları. Yükseköğretim Ve Bilim Dergisi, 13(2), 164-179. https://doi.org/10.5961/higheredusci.1248351
• Watson, A. (2008). Task transformation is the teacher's responsibility. In O. Figueras, J. L. Cortina, S. Alatorre, T. Rojano, A. Sepulveda (Eds.), Proceedings of the 32nd Annual Meeting of the North American Chapter of the International Group for the Psychology of Mathematics Education (Vol. 1, 147-153). Morelia: PME
• Yeo, J. B. W. (2007) Mathematical tasks: Clarification, classification and choice of suitable tasks for different types of learning and assessment. Technical Report ME2007-01 July 2007, Mathematics and Mathematics Education, National Institute of Education. Retrieved February, 7, 2017 from http://math.nie.edu.sg/bwjyeo/publication/MMETechnicalReport2007_Math ematicalTasks.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yiğitcan Nayir, Ö. ve Bulut, S. (2020). Etkinlik kavramının matematik öğretimindeki tarihsel gelişimi. Y. Dede, M. F. Doğan, F. Aslan-Tutak (Ed.), Matematik eğitiminde etkinlikler ve uygulamaları içinde (s. 43-74). Pegem Akademi.
• Yürekli, B. (2015). Prospective teachers’ self-efficacy for preparing and implementing worth while mathematical tasks. [Yayımlanmamış doktora tezi] ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.