XIV. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedilen
Üsküp, Balkanlardaki stratejik konumu sayesinde Osmanlı İmparatorluğu için
önemini her zaman sürdürmüştür. Üsküp, Osmanlı öncesinde kale içerisinde küçük
bir kent görünümünde iken Osmanlılar ile birlikte kale dışında Doğu-Batı
doğrultusunda inşa edilen yapı kompleksleri (imaretler) ve bu yapı
komplekslerinin etrafında gelişen konut birimleri (mahalleler) ile büyük bir
gelişme göstermiştir. XV. ve XVI. yüzyıllarda yoğun bir imar faaliyetine sahne
olan Üsküp, XVII. ve XVIII. yüzyıllarda mimari gelişim bağlamında durağan bir
dönem geçirmiştir.
XIX. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat
Fermanı’nın kabulüne ve Batılılaşma hareketlerine bağlı olarak radikal
değişimlerin yaşandığı bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan bu değişim önemli
bir Osmanlı vilayeti olan Üsküp’te (II. Abdülhamid’in Üsküp’e verdiği öneme de
bağlı olarak) kent mekânına ve yapılara yansımıştır.
Bu çalışmada amaç Tanzimat sonrasında kent
yönetim örgütlerinin kurulmaya başladığı Osmanlı kentlerinden biri olan
Üsküp’te XIX. yüzyıl ortalarından XX. yüzyıl başlarına kadar gerçekleşen
fiziksel değişimleri; Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönem siyasal, sosyal ve
ekonomik gelişmeleri ışığında incelemektir.
Söz konusu hedef doğrultusunda çalışmanın ilk
kısmında XIX. yüzyılda Tanzimat sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’nun içerisinde
bulunduğu değişim ve Batılılaşma ortamı aktarılacaktır. Üsküp’ün XIX. yüzyılda
geçirdiği fiziksel değişimin daha net bir şekilde okunabilmesi için değişim
öncesi Üsküp’ün genel durumu harita üzerinde verilmiş; sonrasında ise siyasal,
sosyal ve ekonomik nedenlere bağlı olarak gerçekleşen mekânsal değişimler
ortaya konulmuştur. Çalışmada erken Osmanlı döneminde oluşturulmuş ve Tanzimat
dönemine kadar küçük değişikliklerle ulaşmış kent yapısına kısaca değinilmiş;
ancak Tanzimat reformları ile ortaya çıkan mimari ürünlere odaklanılmıştır.
Sonuç bölümünde ise Tanzimat sonrası gerçekleşen mekânsal değişimler 1914 yılı
Üsküp haritası üzerinde gösterilmiş ve yorumlanmıştır.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Publication Date | July 31, 2018 |
Published in Issue | Year 2018 Volume: 7 Issue: 1 |
For submission of articles to the JBRI: baedergisi@gmail.com
Creative Commons Attribution 4.0 International License