Social Dynamics of Islamic Economic Thought

Year 2024, Volume: 4 Issue: 2, 2 - 28, 25.12.2024

Gökhan Oruç Önalan

Abstract

Humanity has recently encountered two marginal examples, capitalism and socialism. After the practical disappearance of socialism, capitalism continues to be the dominant actor today. Capitalism is based on a worldly human model that is far from moral values and pursues the conflict of interests. The economic system indicated by Islam's set of existence, knowledge and values is based on the rules of law and ethics. These rules address both each member of the society and the general public, and prepare the ground for the economic life to function around Islamic principles. Without understanding these jurisprudential and ethical principles, it is not possible to comprehend the texture and stance of the Islamic economic system. Otherwise, an attempt will be made to place a character to the identity of Islamic economics thought through the eyes of western economic imaginations, which is obviously a wrong approach. The discipline of Islamic economics has two different equivalents, one as a field of science and the other as a doctrine. Today, the fact that an Islamic economic system surrounded by Islamic sensitivities and principles does not find a concrete response paves the way for the thought dimension of the Islamic economics discipline to come to the fore rather than the system context. In this direction, Islamic economic thought deals with the rules and principles for the institutionalisation of the field of economic life. When an institutional Islamic economic system comes into existence on concrete material foundations, it can be the subject of studies in the field of Islamic economics. To achieve this, first of all, it is necessary to reveal the social dynamics of Islamic economic thought in the theoretical framework. The aim of the study develops in this direction.

Keywords

Islamic Economic Thought, Islamic Economics, Muslim Human, Welfare and Felah

İslam İktisat Düşüncesi’nin Toplumsal Dinamikleri

Abstract

İnsanlık, yakın dönemde kapitalizm ve sosyalizm gibi iki marjinal örneği karşısında bulmuştur. Sosyalizmin pratikte kaybolmasının ardından bugün kapitalizm, başat aktör olarak varlığını sürdürmektedir. Kapitalizmin temelinde ahlâkî değerlerden uzak, çıkar çatışmasının peşinde koşan dünyevîleşmiş insan modeli vardır. İslâm’ın varlık, bilgi ve değerler kümesinin işaret ettiği iktisadî sistem ise hukuk ve ahlâk kuralları üzerine kuruludur. Bu kurallar, hem toplumun her bir üyesini hem de genelini muhatap almakta, ekonomik yaşam alanının İslâmî prensipler etrafında işlemesine zemin hazırlamaktadır. Bu fıkhî ve ahlâkî ilkeleri anlamadan, İslâmî iktisat sisteminin dokusunu ve duruşunu kavrayabilmek de mümkün değildir. Aksi takdirde İslâmî iktisat düşünce kimliğine, batılı iktisat tasavvurlarının gözünden bir karakter oturtulmaya çalışılacaktır ki bunun ne denli yanlış bir yaklaşım olduğu açıktır. İslâmî iktisat disiplini bir basamağı bilim alanı diğer basamağı doktrin olmak üzere iki farklı karşılığa sahiptir. Bugün İslâmî hassasiyetlerin ve prensiplerin çevrelediği bir İslâm iktisat sisteminin somut olarak karşılık bulmaması, İslâmî iktisat disiplininin sistem bağlamından ziyade düşünce boyutunun öne çıkmasına zemin hazırlamaktadır. Bu doğrultuda İslâm iktisat düşüncesi, iktisadi yaşam alanının kurumsal temellere oturtulmasına yönelik kural ve prensipleri konu edinmektedir. Somut maddi temeller üzerine kurumsal bir İslâm iktisat sistemi varlık kazandığı zaman İslâmî iktisat bilim alanı çalışmalarına konu edilebilir. Bunu başarabilmek öncelikle teorik çerçevede İslâm iktisat düşüncesinin toplumsal dinamiklerini ortaya koymaktan geçer. Çalışmanın amacı bu yönde gelişmektedir.

Keywords

İslâm İktisat Düşüncesi, İslâm İktisadı, Müslüman İnsan, Refah ve Felah

References

• Acar, Ali. “Faiz ve Toplum İlişkisi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 16 (2010), 187-196.
• Akın, Murat. “Mu’tezile’nin Aslah Teorisinde Farklılaşması”. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11/7 (2016), 31-42.
• Aktepe, İshak Emin. “Modern Birey ve Merhametin İflası”. Kutlu Doğum Haftası “Hz. Peygamber ve Merhamet Eğitimi” Sempozyumu. 385-400. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı., 2014.
• Arpaguş, Hatice K. “Allah-İnsan İlişkisinde Rahmet ve Gazab”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (2005), 41-62.
• Arslan, Hulusi - Bozkurt, Mustafa. Sistematik Kelâm. ed. Hatice Hacer Erdem. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Basım., 2023.
• Asutay, Mehmet. “İslam Ekonomisine Politik İktisadi Bir Yaklaşım: Alternatif Bir Ekonomik Sistemin Sistematik Anlayışı”. çev. Fatih Yardımcıoğlu - Salih Ülev. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 2/4 (01 Ekim 2014), 119-137.
• Attâs, S. Muhammed Nakîb el-. “İslam’da Mutluluğun Anlamı ve Yaşanması”. çev. Şaban Ali Düzgün. IX. Kur’an Sempozyumu Kur’an’da Ahlâkî Değerler. 31-47. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Baskı., 2006.
• Bardakcı, Sefa. “Mezheplere Göre Hür İrade ve Fiyat İlişkisi”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 3/1 (2010), 105-128.
• Canatan, Kadir. İktisat Felsefesi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2021.
• Çayıroğlu, Yüksel. “İslâm İktisadının Karakteristik Özellikleri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 24 (2014), 149-183.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah. İslâm Düşünce Rehberi Hüccetullâhi’l-Bâliğa. çev. Mehmet Erdoğan. İstanbul: Yeni Şafak, 2003.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Hadislerle İslâm 3 (Hadislerin Hadislerle Yorumu). ed. Mehmet Emin Özafşar vd. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı., 2020.
• Dölek, Adem. “Hadîsler Işığında Mutluluğu Kazandıran Durumlardan Bazıları”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/1 (2012), 195-214.
• Erdoğan, Mehmet. “İslâm’ın Köprüsü Zekât Ve Sadakanın Sosyal Paylaşım Açısından Önemi”. Din ve Hayat Dergisi (İstanbul Müftülüğü Dergisi) 18 (2013), 48-51.
• Eskicioğlu, Osman. “İslam Hukukunda Faiz Yoluyla Elde Edilen Gelirlerin Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi”. Din ve Hayat Dergisi (İstanbul Müftülüğü Dergisi) 10 (2010), 39-41.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Amel, Ahlâk ve Saadet Mîzânü’l-Amel. çev. Osman Bayder. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat ve Yayıncılık, 1. Baskı., 2024.
• Gözübenli, Beşir. “İslâm’da Faiz Yasağı ve Paralı Ekonomi”. İslâm Ekonomisinde Finansman Mes’eleleri. 78-120. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1992.
• Ismail, Abdul Ghafar - Possumah, Bayu Taufiq. “İslam’da Yoksulluk ve Sosyal Güvenlik”. çev. Sercan Karadoğan vd. İslam ve İktisadi Hayat Ana Konular ve Metinler. ed. M. Kabir Hassan, Mervyn K. Lewis. 401-414. Ankara: İktisat Yayınları, 1. Baskı., 2019.
• Kallek, Cengiz. “Narh Konusuna Yeniden Bakış”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 7 (2006), 257-276.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir V. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Baskı., 2020.
• Kayhan, Veli. “Kur’an’a Göre İsraf ve İktisat”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/2 (2006), 149-195.
• Mevdudi, Ebu’l Ala. İslam Ekonomisinin Temel İlkeleri. ed. Abdullah Yusufoğlu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2. Baskı., 2016.
• Özdemir, Metin. İslam İnanç Esasları. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 4. Baskı., 2022.
• Özdenören, Rasim. Müslümanca Yaşamak. İstanbul: İz Yayıncılık, 23. Baskı., 2023.
• Sancaklı, Saffet. “Hadisler Çerçevesinde İsraf Olgusunun Analizi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2013), 45-86.
• Saraç, Mehmet. “Temel Bir Ekonomik Sorun Olarak Faiz”. İktisadî Hayatta ve İslâm’da Faiz. ed. Recep Cici - Süleyman Sayar. 109-121. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım., 2018.
• Sırım, Veli. “İslam Ekonomisinde İşçi - İşveren İlişkileri”. BJSS Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi Özel Sayı (2016), 773-785.
• Şentürk Aksu, Esra - Koçinkağ, Mansur. “Ribâ ve Faiz Kavramlarına Dair Bir Değerlendirme”. Theosophia 7 (2023), 49-71.
• Toker, Ömür - Demirdaş, Burhan. “İşçi-İşveren İlişkilerine Tevhidi İçtimai Düşünce Sisteminden Yaklaşımlar”. Tevhidi Düşünce Işığında İlim Dallarının Yeniden İnşası İkinci Uluslararası Şurası. ed. Mustafa Alişarlı - Osman Şimşek. 329-340. Ankara: İLMAR. İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Merkezi, 2018.
• https://isamveri.org/pdfdrg/G01693/2018/2018_TOKERO_DEMIRDASB.pdf Turan, M. Fatih. “İslam Hukuku Açısından Yıkıcı Fiyat Uygulaması”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2015), 78-103.
• Uyanık, Zeki. “İslam Hukukunda İhtikâr”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 16 (2010), 433-476.
• Yaran, Rahmi. “Ahirete İmanın Dünya Hayatına Yansımaları”. Din ve Hayat Dergisi (İstanbul Müftülüğü Dergisi) 16 (2012), 4-7.
• Yazıcı, Muhammed. Modern Dünya İlmihali Sorular, Arayışlar, Cevaplar. İstanbul: Ketebe Yayınları, 1. Baskı., 2023.
• Yıldız, Abdullah. “İslâm Ahlâkı Açısından İnfak, İsraf ve İstidraç Kavram Örgüsü”. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science 38 (2019), 86-109.
• Zaman, Asad. İslam İktisadının Güncel Durumu. çev. Şaban Kütük. İstanbul: İktisat Yayınları, 1. Baskı., 2019.