Cumhuriyet’in 100. yılında Türkiye’nin kalkınma yardımları ve ihracatı arasındaki ilişkinin Çekim Modeli ile analizi (2014-2021)

Year 2023, Volume: 26 Issue: 49-1 - Special Issue: The 100th Anniversary of the Turkish Republic, 225 - 237, 29.10.2023

Binali Kılıç Türker Batmaz

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1332764

Abstract

Türkiye Resmi Kalkınma Yardımı sağlayan donör ülke durumuna geçmiş ve son 20 yıldır Resmi Kalkınma Yardımları sağlayan ülkeler arasında en güçlü ülke olarak yerini almıştır. 2017 yılında Türkiye mali bütçesinden ve diğer kaynaklardan toplam 8,12 milyar dolar kalkınma yardımı (dış yardım) yaparak en cömert ülke unvanını almıştır. Bu nedenle çalışmamızda, Türkiye’nin en çok kalkınma yardımı yaptığı ilk beş ülke arasında yer alan; Suriye, Somali, Azerbaycan, Filistin ve Irak ile ticaret hacminin hangi yönde etkilendiği çekim modeli yardımı ile 2014-2021 dönemi verileri ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda kalkınma yardımları ile ihracat arasında istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç bulunamamıştır.

Keywords

Mali Politika, Kalkınma Yardımları, İhracat, Dış Yardımlar, Gravity (Çekim) Modeli

Analysis of the relationship between Turkey's development aid and exports in the 100th anniversary of the Republic of Turkey with Gravity Model (2014-2021)

Abstract

Turkey has become a donor country providing official development aid and has been the strongest donor of official development aid for the last 20 years. In 2017, Turkey was the most generous country, providing a total of USD 8.12 billion in development aid (foreign aid) from its fiscal budget and other sources. For this reason, in our study, the direction in which the trade volume with Syria, Somalia, Azerbaijan, Palestine and Iraq, which are among the top five countries to which Turkey provides the most official development aid, is analyzed with the help of the gravity model.

Keywords

Fiscal policy, Official development aid, Export, Gravity model

References

• Ababa, A. (2015). Why modernise official development assistance? Third International Conference on Financing for Development, 04 Nisan 2023 tarihinde https://www.oecd.org/dac/financing-sustainable-development/Addis%20flyer%20-%20ODA.pdf. adresinden erişildi.
• Akgül, S. M. (2013). Çekim modeli bulguları ışığında Türkiye’nin İslam iş birliği Teşkilatı ile ilişkileri ve ticari potansiyeli. Adam Akademi, 3(2), 83-110.
• Arpa, E. ve Bayar, M. (2019). Türkiye’nin Afrika’ya yönelik kalkınma yardımlarının yardım etkinliği açısından değerlendirilmesi. Bilge Strateji, 11(21), 201-229.
• Bayar, M. (2017). Dış yardımda Amerikan, Çin ve Türk yaklaşımları. T.C. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. Avrasya Etütleri, 53(1), 63-86.
• Bayram, M., ve Emiroğlu, H. (2016). Afrika’da artan Çin nüfusunun çok yönlü sonuçları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(28), 501-516.
• Buluk, B. ve Duran E. (2018). Türkiye’ye yönelik dış turizm potansiyelinin panel çekim modeli ile analizi. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 29(1). 1-12.
• Cabana, S.L. (2014). Chronology and history of south-south cooperation, cooperacion SUR-SUR working document, Number 5, 04 Nisan 2023 tarihinde https://cooperacionsursur.org/wp-content/uploads/2020/05/18-DT05-Chrono-South-South2014.pdf, adresinden erişildi.
• Degen, V., ve Buzdağlı, Ö. (2020). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımların belirleyicilerinin çekim modeli ile analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(75), 1419-1443.
• Demiray, Ç. O. (2021). Ticaret akımlarının yapısal çekim modeli ile sınanması. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 25(1), 179-204.
• Doğan, B. B., ve Tunç, Ö. Ş. (2015). Türkiye’nin Afrika ülkeleri ile olan dış ticaretinin belirleyicileri: panel çekim modeli yaklaşımı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(12), 1-17.
• Doğan, B. B., ve Tunç, Ö. Ş. (2016). Türkiye’nin Orta Asya ülkeleri ile ticaretinin panel çekim modeli ile analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(11), 139-156.
• Google Maps. 05.04.2023 tarihinde https://maps.google.com/ adresinden erişildi.
• Gönen, İ. (2005). Bölgesel kalkınma stratejileri ve ülke ekonomisine katkıları. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik Dergisi, Ekim 2005(150), 74-89.
• Güngör, K. (2000). Avrupa Birliği'nin üçüncü ülkelere yönelik mali yardımları ve Türkiye. Mevzuat Dergisi, 3(35), 1-10.
• Head, K. (2003). Gravity for begginers. 25 Mart 2023 tarihinde https://vi.unctad.org/tda/background/Introduction%20to%20Gravity%20Models/gravity.pdf. adresinden erişildi.
• Hogan, M. (1998). Blueprint for recovery. American Studies Journal, 41, 11-25. İpek, E. (2020). Kalkınma yardımları bağlamında Türkiye’nin benimsediği felsefenin özgünlüğü. Avrasya Etüdleri, 26(58), 61-89.
• Karagöz, F. (Ed.) (2013). Bir kalkınma reçetesi olarak dış yardım: Türkiye’nin verdiği resmi kalkınma yardımlarının değerlendirilmesi, Türkel Minibaş’a armağan: Kriz, kalkınma ve Türkiye ekonomisi seçme yazılar, Derin Yayınları.
• Karagöz, K. (2008). Türkiye’nin turizm potansiyeli: çekim modeli yaklaşımı. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(2), 149-156.
• Karagül, S. (2013). Türkiye’nin Balkanlardaki “yumuşak güç” perspektifi: Türk İş birliği ve Koordinasyon Ajansı. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(1), 79-102.
• Kızıltoprak, Ö. (2020). Gelir dağılımı eşitsizlikleriyle mücadelede vergilerin rolü. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 331-340.
• Kotil, E. (2019). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne ihracatı: çekim modeli analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(2), 167-175.
• Kula, F., ve Aslan, A. (2008). Türkiye’nin Ortadoğu’da ekonomik geleceği: Türkiye’nin ihracat potansiyeline yönelik ampirik bir analiz. Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 10688.
• Önder, M., ve Barış, Ş. M. (2017). Kalkınma iş birliğinde etkinlik arayışları ve yeni aktörler: paradigma dönüşümü. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 23-24.
• Sandalcılar, A. R. (2012). Türkiye’nin BRIC ülkeleriyle ticari potansiyeli: panel çekim modeli yaklaşımı. Journal of Yaşar University, 25(7), 4164-4175.
• Saray, M. O., ve Karagöz, K. (2010). Determinants of tourist inflows in Turkey, evidence from panel gravity model”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 33-46.
• Şahin Kıymet, N. ve Altunöz, U. (2020). Muhasebe biliminin toplumsal gelişime katkısı bağlamında Türkiye’nin kayıt dışılık sorunu ve ekonomik büyüme ile ilişkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı: 24, 649-676.
• Şahin, N. K. (2016). Sivil Toplum Kuruluşlarından (STK) vakıflarda muhasebe ve vergi uygulamaları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı. 703-718.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı, (2018). “Kalkınma Planı On Birinci (2019-2023) Teknik İşbirliği ve Kalkınma Yardımları Çalışma Grubu Raporu” Yayın No: KB:2989-ÖİK:771, 04 Nisan 2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2020/04/TeknikIsbirligi_ve_KalkinmaYardımlariCalismaGrubuRaporu.pdf adresinden erişildi.
• Tatlıcı, Ö., ve Kızıltan, A. (2011). Çekim modeli: Türkiye’nin ihracatı üzerine bir uygulama. Atatürk İİBF Dergisi, Özel Sayısı, 287-299.
• Tekin, M., ve Merdivenci, F. (2022). E7 ülkeleriyle Türkiye arasındaki dış ticaretin panel veri analizi: çekim modeli yaklaşımı. Sosyoekonomi, 30(51), 407-426.
• The World Bank. 05.04.2023 tarihinde https://databank.worldbank.org/ adresinden erişildi.
• Tinbergen, J. (1962). An analysis of world trade flows. New York: The Twentieth Century Fund Tosunoğlu, Ş. (2015). Türkiye’nin resmi kalkınma yardımları politikası: eğilimler ve hedefler. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(10), 9-29.
• Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA). 05.04.2023 tarihinde https://www.tika.gov.tr/tr adresinden erişildi.
• Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), (2013). Dış yardımların düzenlenmesi seçilmiş ülke uygulamaları:2011/2012”, ISBN 978-975-19-5891-4, 04 Nisan 2023 tarihinde https://www.tika.gov.tr/upload/2016/Prestij%20Eserler/Dış%20Yardımların%20Düzenlenmesi%202011-2012.pdf. adresinden erişildi.
• Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), (2018). “Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” 04 Nisan 2023 tarihinde https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/teskilat_kanunu-238, adresinden erişildi.
• Yavuz, G. (2007). Washington uzlaşması snrasında dünya bankasından bir açılım önerisi: kapsamlı kalkınma için çerçeve. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 181- 196.
• Yavuz, S., Kabadayı, B., Savaş, N. ve Doker, A. C. (2014). Türkiye turizm talebi: Bir çekim modeli uygulaması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 133-141