TÜRKİYE KISIR DÖNGÜDE Mİ?: ROSANVALLON’UN REFAH DEVLETİ ELEŞTİRİSİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Year 2025, Volume: 3 Issue: 1, 145 - 171, 31.07.2025

Ali Buğra Küçük

Abstract

Pierre Rosanvallon’un refah devleti eleştirisi, refah devletini sadece ekonomik yapı olarak görmenin ötesinde, sosyo-kültürel bir yapı olarak da ele alması nedeniyle, refah devletine doğrudan karşı çıkan ve artık ömrünü tamamladığını iddia eden neo-liberal eleştirilere nazaran daha farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Rosanvallon’un refah devletinin 80’li yıllardaki çöküşünün nedenleri üzerine yaptığı analiz, aslında refah devletini tekrar diriltmeye yönelik son ve cesur bir çaba olarak da okunabilir. Bu çalışmada, Rosanvallon’un ortaya koyduğu tespitler, Türkiye’de her ne kadar kökleri daha erken dönemde görülebilse de 1961 Anayasası ile devletin siyasi lügatinde kalıcı yer bulmuş “refah devleti” ilkesinin neden ve nasıl işlevsiz bir şekilde çalıştığını, bunun da ötesinde, devlet aygıtının geleneksel otoriter yapısıyla birleşerek devleti nasıl sivil toplumun “patronu” hâline getirdiğini ve Türk halkının gündelik yaşayışında “birey” kavramının altını nasıl eşelediğini göstermesi bakımından okunacaktır. Bu anlamıyla makalede, Rosanvallon’un refah devletine can vermek için giriştiği çalışma analiz edilerek, askeri darbelerle de perçinlenmiş otoriter bir çehresi olan Türkiye Cumhuriyeti’nin sivil topluma ve siyasal kültüre verdiği zararları tespit etmek ve güncellenmiş bir refah devleti okumasıyla bu zararları ortadan kaldırmaya yönelik bir yol haritası sunmak amacıyla kullanılmıştır. Makale, Rosanvallon’un refah devleti anlayışını kullanarak, otoriteryanizm ve vesayet sistemleri ile refah devleti arasındaki ilişkinin nasıl bir kısırdöngü yarattığını açıklamakta ve yeniden kurgulanmış bir refah devleti anlayışıyla bu kısırdöngüden nasıl çıkılabileceğini sorgulamaktadır.

Keywords

Refah Devleti , Sivil Toplum , Türk Siyaseti , Askeri Vesayet , Otoriteryanizm

IS TURKEY IN A VICIOUS CYCLE?: AN ANALYSIS ON ROSANVALLON’S CRITICISM OF THE WELFARE STATE

Abstract

Pierre Rosanvallon’s criticism of the welfare state, since he considers the welfare state not only as an economic structure but also as a socio-cultural structure, offers a different perspective compared to neo-liberal criticisms that directly oppose the welfare state and claim that it has come to an end. Rosanvallon’s analysis of the reasons for the collapse of the welfare state in the 1980s can actually be read as a last and brave effort to revive the welfare state. In this study, Rosanvallon’s findings will be read in terms of showing why and how the principle of the “welfare state”, which although its roots can be seen in an earlier period in Turkey, found a permanent place in the political vocabulary of the state with the 1961 Constitution, works dysfunctionally, and beyond that, how it combines with the traditional authoritarian structure of the state apparatus and turns the state into the “boss” of civil society and how it undermines the concept of the “individual” in the daily lives of the Turkish people. In this sense, the article analyzes Rosanvallon’s work to revive the welfare state, and uses it to identify the damages inflicted on civil society and political culture by the Republic of Turkey, which has an authoritarian face reinforced by military coups, and to present a roadmap to eliminate these damages with an updated reading of the welfare state. Using Rosanvallon’s understanding of the welfare state, the article explains how the relationship between authoritarianism and tutelage systems and the welfare state creates a vicious circle, and questions how this vicious circle can be broken with a re-imagined understanding of the welfare state.

Keywords

Welfare State , Civil Society , Turkish Politics , Military Tutelage , Authoritarianism

References

• Akdoğan, A. (2010). Piyasa Kültürünün Yaygınlaştırılmasında Özal’ın Söyleminin İşlevi. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 4(8), 1-18.
• Alacı, B. (2021). İktidarının İkinci Döneminde (1954-1957) Demokrat Parti Politikalarının Muhalif Basına Yansıması: Akis Dergisi Örneği. Belgi Dergisi, 22, 453-480.
• Arslan, R. (2015). 90’larda Ne Olmuştu? Güneydoğu’da Gazeteci Olmak. İstanbul:BBC Türkçe. 18.02.2025 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150906_90lar_5_gazeteciler adresinden alındı.
• Avcıoğlu, D. (1996). Türkiye’nin Düzeni Dün-Bugün-Yarın İkinci Kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Baysal, N. O. (2022) Şeyh Sait İsyanı’nın Nedenleri, Gelişim Süreci ve Sonuçlarına Dair Değerlendirme. GAB Akademi, 2(3), 25-42.
• Bektaş, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yasama-Yürütme İlişkisi ve Bu Sistemin Türkiye Demokrasisine Etkileri. Yasama Dergisi, 39, 199-218.
• Bentham, J. (1962). The Works of Jeremy Bentham Vol. 3. Bowring, J. (Ed.). New York: Russel & Russel Inc.
• Boratav, K. (2008). İktisat Tarihi (1908-1922) Akşin, S. (Ed.). in Türkiye Tarihi 4 - Çağdaş Türkiye 1908-1980, (297-380). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Buğra, A. (2019). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulunmaz, B. (2012). Türk Basın Tarihi İçerisinde Demokrat Parti Dönemi ve Sansür Uygulamaları. Öneri Dergisi,10(37), 203-214.
• Castel, R. (2017). From Manual Workers to Wage Laborers: Transformation of the Social Question. (Çev. R. Boyd) New York: Routledge.
• Cem, İ. (2009). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çapoğlu, G. (1994). Türkiye’de Siyasi Tıkanıklığı Aşmak İçin. Ankara: Stratejik Araştırmalar Vakfı.
• Duman, M. Z. (2011). Turgut Özal’ın Politikalarında Ekonomik Rasyonalizm. Sosyoloji Dergisi, 23, 105-123.
• Durdu, M. (2019). Anayasalarımızda Yer Alan İktisadi Hükümlerin Hukuki Çerçevesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 111-134.
• Eagleton, T. (1996). The Illusions of Postmodernism. Oxford: Blackwell Publishing.
• Esping-Andersen, G. (1990). Three Worlds of Welfare Capitalism. Cambridge: Polity Press.
• Fedayi, C. (2019). Adalet Partisi’nin Birinci Dönemi: 1961-1971. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 16(57), 123-150.
• Fraser, N. (1997). Justice Interruptus: Critical Reflections on the “Postsocialist” Condition. New York: Routledge.
• Giddens, A. (1998). The Third Way: The Renewal of Social Democracy. Cambridge: Polity Press.
• Goodin, R. E. & Klingeman, H. (1998). A New Handbook of Political Science. New York: Oxford University Press.
• Gurvitch, G. (1973). Sociology of Law. London: Routledge and Kegan Paul.
• Gülmez, N. ve Cesur, S. (2021). Varlık Vergisinin (12 Kasım 1942) İzmir Basınına Yansımaları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(3), 1293-1322.
• Hampsher-Monk, I. (2005). Edmund Burke’s Changing Justification for Intervention. The Historical Journal, 48(1), 65-100.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin Sınırları. (Çev. U. Balaban). Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• Hinterleitner, M. & Sager, F. (2018). Blame, Reputation, and Organizational Responses to a Politicized Climate. Bach, T. & Wegrich, K. (Ed.). in The Blind Spots of Public Bureaucracy and the Politics of Non-Coordination, (133-150). Cham: Palgrave Macmillan.
• Hotar, N. (2020). Türk Demokrasisindeki Kesintiler ve 15 Temmuz Kalkışmasının Hedefindeki Türkiye. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20(15), 7-29.
• Humboldt, W. (2014). The Sphere and Duties of Government. Connecticut: Martino Publishing. Karahanoğulları, Y. ve Türk, D. (2018). Otoriter Devletçilik, Neoliberalizm, Türkiye. Mülkiye Dergisi, 42(3), 403-448.
• Kasalak, K. ve Uçar, F. (2014). Türk Siyasetinde Cepheleşme/Kutuplaşma Olgusunun Dinamikleri ve Milliyetçi Cephe Hükümetleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 41-54.
• Kılıç, S. (1995). Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılâbı. Atatürk Yolu Dergisi, 4(16), 529-547. Kırşehir Ticaret ve Sanayi Odası. (2023). Kırşehir Tarihi. 18.02.2025 tarihinde https://kirsehirtso.org.tr/sehir-tarihi/ adresinden alındı.
• Koçak, C. (2008). Siyasal Tarih (1923-1950). Akşin, S. (Ed.). in Türkiye Tarihi 4 - Çağdaş Türkiye 1908-1980, (127-212). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kösece, Y. ve Paşaoğlu, M. T. (2021). 1980 Öncesi ve Sonrası Türkiye’de Vesayet. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(3), 2153-2178.
• Kunt, M. (2008). Siyasal Tarih (1300-1600). Akşin, S. (Ed.). in Türkiye Tarihi 2 - Osmanlı Devleti 1300-1600, (21-144). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kurtaran, U. (2011). Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 1(8), 57-71.
• Mutlu, S. (2013). Tek Parti Döneminde Parti Devlet Bütünleşmesine Bir Örnek: “Dilek Sistemi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 29(86), 53-102.
• O’Connor, J. (1973). Devletin Mali Bunalımı. Saybaşılı, K. (Der.). in Liberalizm, Refah Devleti, Eleştiriler. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Özkoray, H. G. (2021). Poverty, Law and Labour in the Ottoman Empire. in The Routledge History of Poverty, c.1450–1800, (309-328). Hitchcock, D. & Mcclure, J. (Ed.). Routledge: New York.
• Poggi, G. (2007). Modern Devletin Gelişimi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Rawls, J. (2007). Siyasal Liberalizm. (Çev. M. Bilgin). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Rizzi, B. (1985). The Bureaucratization of the World: The USSR: Bureaucratic Collectivism. London: Tavistock.
• Rosanvallon, P. (2004). Refah Devletinin Krizi. (Çev. B Şahinli). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Rousseau, J.J. (2006). Toplum Sözleşmesi. (Çev. V. Günyol). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şahin, A. (2004). The Incentive Effects of Higher Education Subsidies on Student Effort. Federal Reserve Bank of New York Staff Reports, No. 192.
• Şan, M. (2011). Baskıcı Bir Laiklik Modeli Olarak Türk Laikliğinin Anatomisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(2), 1-26.
• Smith, A. (2008). Milletlerin Zenginliği. (Çev. H. Derin). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Somer, M. ve Baykan, T. (2022). Politics of Notables versus National Machine: Social, Political and State Transformations, Party Organizations and Clientelism during AKP Governments. European Journal of Turkish Studies, 34.
• Takım, A. (2012). Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikaları ve Sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(2), 157-187.
• Topak, O. (2012). Refah Devleti ve Kapitalizm: 2000’li Yıllarda Türkiye’de Refah Devleti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunahan, Ö. (2015). 28 Şubat Süreci: ‘Post-Modern Darbe’nin Sosyo-Politik Dinamikleri ve Toplum Desteği. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 23-41.
• Turan, Z. (2018). 1980 Sonrası Ülkemiz Ekonomisinde Yaşanan Krizlerin İktisadi Yapıya Etkisi. Fiscaoeconomia, 2(2), 158-171.
• Uzun, R. (2014). Medya-Siyaset İlişkileri: Türkiye’de Savunucu Gazetecilik Olgusunun İncelenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 39, 129-147.
• Yay, S. (2014). Tarihsel Süreçte Türkiye’de Sosyal Devlet. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 3(9), 147-162.