Âlemin Aslî Maddesi Bağlamında Ortaya Çıkan Farklı Görüşlerin İtikat Açısından Sonuçları

Hasan Gümüşoğlu

Research Article

Âlemin Aslî Maddesi Bağlamında Ortaya Çıkan Farklı Görüşlerin İtikat Açısından Sonuçları

Year 2019, Volume: 6 Issue: 1, 49 - 70, 15.06.2019

Abstract

Düşünce tarihi boyunca âlemin aslî bir maddesi olup olmadığı hep merak edilmiş
ve bu konuda filozoflar, kelamcılar ve mutasavvıflar farklı görüşler ortaya koymuşlardır.
Geçtiğimiz asırda fizik ilminde meydan gelen büyük ilerlemeler neticesinde atomun bir
enerji deposu olduğunun anlaşılması, insanların dikkatini tekrar bu konuya çekmiştir.

Âlemin aslî maddesi konusu İslâm itikadının aslî bir meselesi olmamakla birlikte,
konu ortaya konulurken heyûlâ, adem, vücûd, atom (cüz-i lâ yetecezzâ, cevher-i ferd)
gibi kavramlara yüklenen bazı manalar, İslâm itikadının konusuna giren esaslarla ilişkili
olduğundan bu konu itikadî bir boyut kazanmıştır. Bu makalede, söz konusu kavramlara
yüklenen manaları itikad açısından sonuçlarını incelenmeye çalışılmıştır.

Fârâbî ve İbn Sînâ, ilk varlıktan (Allah’tan) diğer varlıkların sudûrunu açıklarken
âlemin meydana gelmesinde Allah’ın tesirini kabul etmeyen Aristo’dan ayrılmışlar. Bazı
filozof ve mutasavvıfların varlık konusundaki görüşlerini tenkit eden İmâm-ı Rabbânî ise,
heyûlânın varlığını veya yokluğunu kabul etmekten ziyade ona atfedilen mananın önemli olduğuna işaret ederek, âlemin Allah’ın iradesiyle ve kudretiyle sonradan yaratılmış
olduğunu açık bir şekilde belirtmiştir.

Keywords

Kelam, İtikat, Varlık, Atom, Adem, Heyulâ, Cevher

References

Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l Hafâ’. Beyrut: Müessesetü Menâhili’l-İrfân, ts. Akın, Murat. Basra ve Bağdat Mu’tezile Ekolleri (Şahıslar ve Görüş Ayrılıkları). Ankara: Sonçağ Yayınları, 2017. Aliyyü’l-kârî. Dav’ü’l-meâlî fî şerhi Bed’i’l-Emâlî. İstanbul: y.y. ts. Aristoteles. Metafizik. Trc. Ahmet Aslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1985. Aydın, Hüseyin. Yaratılış ve Gayelik. 7. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012. Aydınlı, Yaşar. Fârâbî, İstanbul: TDV Yayınları, 2017. Bağdâdî, Abdulkâhir Ebû Mansûr. el-Fark beyne’l-frak. Beyrut: Mektebetü İbn Sînâ, 1990. Bağdâdî, Abdulkâhir Ebû Mansûr. Usûlu’d-dîn. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1981. Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekir. Kitâbü’t-Temhîd. nşr. Imâdüddîn A. Haydâr. Beyrut: Müessetü’l- Kütübi’s-Sekâfiyye, 1987. Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekir. el-İnsâf fîmâ yecibü i’tikâduh .... nşr. M. Zâhid el-Kevserî. 2. Baskı. Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1993. Bolay, S. Hayri. Felsefî Doktrinler Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1981. Bulğen, Mehmet. “Atomdan Kuantuma: Fizikteki Gelişmelerin Kelâma Etkisi”. Kader (Kelam Araştırmaları Dergisi) XI/1 (2013): 247-251. Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Ta‘rifât. nşr. Abdurrahmân Umeyra. Beyrut: Matbaatü Mustafa, 1987. Cüveynî, Ebû’l- Meâli. el-İrşâd ilâ kavâtı‘ı’l-edille, nşr. Esad Temimî. 2. Baskı. Beyrut: Müessetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1992. Eflatun. Diyaloglar II. Trc. Ç. Naci Soykan, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986. Eş’arî, Ebû’l-Hasen. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn. nşr. M. Muhyiddîn Abdülhamid. Beyrut: el- Mektebetü’l-Asriyye, 1990. Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed. Ârâu ehli’l-medineti’l-fâzılâ, Kâhire: Matbaatü’s-Saâde, 1906. Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir. “Hyl”, Kâmûs Tercemesi. trc. Âsım Efendi. İstanbul: y.y. 1305. Gazzâlî, Ebû Hamid. Mi‘yâru’l-ilim. nşr. Süleyman Dünyâ. Kâhire: Dâru’l-Maarif, 1961. Gazzâlî, Ebû Hamid. Tehâfütü’l-felâsife. nşr. Süleyman Dünyâ. Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts. Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar). İstanbul: Remzi Kitabevi, 1978. İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed. (Mücerredü) Makâlâtu’ş- Şeyh Ebî’l-Hasen el-Eşa’rî. nşr. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyah. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2005. İbn Sînâ, Hüseyin b. Abdullah. el-İşârât ve’t-tenbihât. nşr. Süleyman Dünyâ. 3. Baskı, Kâhire: Dârü’l-Maarif, 1985. İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, nşr. Ahmed Şemseddin. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1999. İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l-hikem. nşr. Ebu’l-Alâ Afîfî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1946.

Year 2019, Volume: 6 Issue: 1, 49 - 70, 15.06.2019

Hasan Gümüşoğlu

Abstract

References

Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l Hafâ’. Beyrut: Müessesetü Menâhili’l-İrfân, ts. Akın, Murat. Basra ve Bağdat Mu’tezile Ekolleri (Şahıslar ve Görüş Ayrılıkları). Ankara: Sonçağ Yayınları, 2017. Aliyyü’l-kârî. Dav’ü’l-meâlî fî şerhi Bed’i’l-Emâlî. İstanbul: y.y. ts. Aristoteles. Metafizik. Trc. Ahmet Aslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1985. Aydın, Hüseyin. Yaratılış ve Gayelik. 7. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012. Aydınlı, Yaşar. Fârâbî, İstanbul: TDV Yayınları, 2017. Bağdâdî, Abdulkâhir Ebû Mansûr. el-Fark beyne’l-frak. Beyrut: Mektebetü İbn Sînâ, 1990. Bağdâdî, Abdulkâhir Ebû Mansûr. Usûlu’d-dîn. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1981. Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekir. Kitâbü’t-Temhîd. nşr. Imâdüddîn A. Haydâr. Beyrut: Müessetü’l- Kütübi’s-Sekâfiyye, 1987. Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekir. el-İnsâf fîmâ yecibü i’tikâduh .... nşr. M. Zâhid el-Kevserî. 2. Baskı. Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1993. Bolay, S. Hayri. Felsefî Doktrinler Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1981. Bulğen, Mehmet. “Atomdan Kuantuma: Fizikteki Gelişmelerin Kelâma Etkisi”. Kader (Kelam Araştırmaları Dergisi) XI/1 (2013): 247-251. Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Ta‘rifât. nşr. Abdurrahmân Umeyra. Beyrut: Matbaatü Mustafa, 1987. Cüveynî, Ebû’l- Meâli. el-İrşâd ilâ kavâtı‘ı’l-edille, nşr. Esad Temimî. 2. Baskı. Beyrut: Müessetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1992. Eflatun. Diyaloglar II. Trc. Ç. Naci Soykan, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986. Eş’arî, Ebû’l-Hasen. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn. nşr. M. Muhyiddîn Abdülhamid. Beyrut: el- Mektebetü’l-Asriyye, 1990. Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed. Ârâu ehli’l-medineti’l-fâzılâ, Kâhire: Matbaatü’s-Saâde, 1906. Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir. “Hyl”, Kâmûs Tercemesi. trc. Âsım Efendi. İstanbul: y.y. 1305. Gazzâlî, Ebû Hamid. Mi‘yâru’l-ilim. nşr. Süleyman Dünyâ. Kâhire: Dâru’l-Maarif, 1961. Gazzâlî, Ebû Hamid. Tehâfütü’l-felâsife. nşr. Süleyman Dünyâ. Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts. Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar). İstanbul: Remzi Kitabevi, 1978. İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed. (Mücerredü) Makâlâtu’ş- Şeyh Ebî’l-Hasen el-Eşa’rî. nşr. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyah. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2005. İbn Sînâ, Hüseyin b. Abdullah. el-İşârât ve’t-tenbihât. nşr. Süleyman Dünyâ. 3. Baskı, Kâhire: Dârü’l-Maarif, 1985. İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, nşr. Ahmed Şemseddin. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1999. İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l-hikem. nşr. Ebu’l-Alâ Afîfî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1946.

There are 1 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Journal Section	Makaleler
Authors	Hasan Gümüşoğlu 0000-0002-0836-4031
Publication Date	June 15, 2019
Submission Date	March 5, 2019
Published in Issue	Year 2019 Volume: 6 Issue: 1

Cite

ISNAD	Gümüşoğlu, Hasan. “Âlemin Aslî Maddesi Bağlamında Ortaya Çıkan Farklı Görüşlerin İtikat Açısından Sonuçları”. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (June 2019), 49-70.