The Role of Women in New Religious Movements: The Place of Qurratu'l-Ayn in Baha'i as an Activist, Reformist and Poet

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 117 - 136, 15.06.2024

Yasin İpek

https://doi.org/10.33460/beuifd.1442134

Öz

As a result of a number of social events caused by various economic, political, cultural and religious factors, reformist groups have emerged in societies, which are also called contrary or illegal. Especially such religious-based formations have led to the emergence of new religious structures that broke away from the main body over time. These formations, whose numbers have increased rapidly around the world since the mid-19th century, are called New Religious Movements. One of the most distinctive features of such groups is that they do not come together under the leadership of a leader whom they describe as extraordinary and brave. Qurratu'l-Ayn is one of the most fervent defenders of the Báb, which emerged with the claim that it is the Revelation that the Shiites have been waiting for. Fatima/Umm Salma is one of the most fervent defenders of the Báb, who came out with the claim that he was the manifestation that Shiites were waiting for. In the later period, he became one of the leading advocates of Bahá'u'lláh with his statement that “the decrees of the Islamic religion have now completed their life”. The last divine religion by its members, the literary aspect of Qurratu'l-Ayn, which is considered a New Religious Movement by experts in the history of religions, can be evaluated in a different position in terms of understanding the value of Bahá'í, which is considered a New Religious Movement, is another emphasized. They are trying to keep his memory and ideas alive today through the Shiites who allegedly belong to him. Even a non-governmental organization named Tahirih Justice Center (Tahire Justice Center) has been established for this purpose, which continues its activities today. Qurratu'l-Ayn, by the Bahá'ís; he was accepted as a reformist who entered into some searches by attributing the shortcomings and flaws he saw in the geography where he lived to Islam and his efforts to gain a new view of the religion with new beliefs such as Bábism and Bahá’ísm, an activist with his struggle to protect the rights of oppressed and excluded women in society, a poet with his lines to make his believed ideas more effectively known to people. Unlike the existing studies that have been carried out in our country, even if they are few in number, we will try to examine the subject as expressed in the sources we obtained as a result of the literature review, away from our prejudices, adhering to the principle of objectivity in the history of religions.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, New Religious Movements, Babism, Bahaism, Qurratu'l-Ayn

Yeni Dini Hareketlerde Kadının Rolü: Bir Aktivist, Reformist ve Şair Olarak Kurretü'l-Ayn’ın Bahailikteki Yeri

Öz

İktisadî, siyasî, kültürel ve dinî çeşitli etmenlerin sebep olduğu birtakım sosyal olayların neticesinde toplumlar içerisinde aykırı ya da illegal olarak da adlandıran reformist gruplar ortaya çıkmıştır. Özellikle dinî temelli bu tür oluşumlar zaman içerisinde ana akım dinî gövdeden kopan yeni dinî yapıların ortaya çıkmasına sebep olmuşlardır. 19. yy.’ın ortalarından itibaren dünya genelinde sayıları hızla artan bu oluşumlar Yeni Dinî Hareketler olarak adlandırılmaktadırlar. Böylesi grupların en belirgin özelliklerinden biri sıra dışı ve cesur olarak niteledikleri bir liderin önderliğinde bir araya gelmemeleridir. Kurretü’l-Ayn mahlaslı Kazvinli Fatma/ Ümmü Selma ’da bu aktivistlerden biridir. Kurretü’l-Ayn, Şiilerin beklediği kurtarıcı olduğu iddiasıyla ortaya çıkan Bâb’ın en hararetli savunucularından biridir. Daha sonraki süreçte ise “İslâm dininin hükümlerinin artık ömrünü tamamladığı” şeklindeki ifadesiyle Bahâîliğin önde gelen savunucularından biri olmuştur. Mensupları tarafından son ilâhî din, dinler tarihi uzmanları tarafındansa Yeni Dinî Hareket olarak kabul edilen Bahâîliğin kadına verdiği değerin anlaşılması açısından farklı bir konumda değerlendirilen Kurretü’l-Ayn’ın diğer bir vurgulanan yanı da edebî yönüdür. Ona ait olduğu iddia edilen şiirler vasıtasıyla hatırası ve fikirleri günümüzde de yaşatılmaya çalışılmaktadır. Hatta bu amaçla günümüzde faaliyetlerini devam ettiren Tahirih Justice Center (Tâhire Adalet Merkezi) adında bir sivil toplum kuruluşu dahi kurulmuştur. Kurretü’l-Ayn, Bahâîler tarafından; yaşadığı coğrafyada gördüğü eksiklik ve kusurları İslâm’a mal ederek birtakım arayışlara giren ve Bâbîlik- Bahâîlik gibi yeni inanışlarla dine yeni bir bakış kazandırma gayretleriyle bir reformist, toplumda ezilen ve dışlanan kadınların hakları korumak için giriştiği mücadele ile bir aktivist, inandığı fikirleri daha etkili şekilde insanlara duyurmak için dile getirdiği dizelerle bir şair olarak kabul edilmiştir. Bu çalışma, ülkemizde şu ana kadar az sayıda da olsa yapılmış olan çalışmaların aksine konuyu ön yargılardan uzak şekilde, dinler tarihinin objektiflik ilkesine bağlı kalarak, literatür taraması sonucunda elde edilen verilerle incelemeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Yeni Dini Hareketler, Babilik, Bahailik, Kurretü'l-Ayn

Kaynakça

• Akdemir, Salih. “Tarih Boyunca ve Kur’an-ı Kerimde Kadın”. İslâmi Araştırmalar 5/4 (1991), 260-270.
• Asgari, Samaneh. “Ortadoğu’da Radikal Bir Kadın Portresi: Tahire Qurrat Al-Ayn ve İran Hükümet’inden Beklentileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020): 191-203.
• Barker, Elieen. “New Religious Movements Their Incidence and Significance”. in New Religious Movements: Challenge and Response. ed. Bryan Wilson. 14-32. New York: Routledge, 2001.
• Baykara, Hüseyin. İran İnkılabı ve Azatlık Hareketleri. İstanbul: Emek Matbaacılık, 1978.
• Bayraklı, Bayraktar. Kadın, Sevgi ve Temel Haklar. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2007.
• Bednarowski, Mary Farrell. Mary Farrell Bednarowski, “Outside the Mainstream: Women’s Religion and Women Religious Leaders in Nineteenth-Century America”, Journal of the American Academy of Religion XLVIII/2 (June 1980), 207-231.
• Bilgin, Vejdi. “Batıda Ortaya Çıkmış Yeni Dinî Hareketler”. Din Sosyolojisi. ed. Talip Küçükcan. 194-220. Eskişehir: Açıköğretim Yayınları, 2010.
• Browne, Edward Granville. Selected Poems by Qurratu’l-`Ayn, Nabil, and Other Babis. Cambridge: Cambridge University Press, 1918.
• Dabashi, Hamid. İran- Kenetlenmiş Halk. çev. Emine Ayhan. İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
• De Vaux, Ronald. Yahudilikte Aile. çev. Ahmet Güç. Bursa: Arasta Yayınları, 2003.
• Diriöz, Meserret. Tahire. Ankara: Kadıköy Matbaacılık, 1998.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Babîlik ve Bahâîlik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Furon, Raymond. İran. çev. Galib Kemali Söylemezoğlu. İstanbul: Hilmi Kitabevi, 1943.
• Hosseini, Nicole. Hz. Tahereh. Thornhil/Canada: Baha’i Community of Canada, 2000.
• Howell, Julia Day. “Gender Role Experimentation in New Religious Movements: Clarification of the Brahma Kumari Case”. Journal for the Scientific Study of Religion 37/3 (1998), 453-461.
• İpek, Yasin. Yeni Bir Dini Hareket Olarak Bahailik ve Türkiye’de Bahailer. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020.
• İpek, Yasin. Yeni Bir Dinî Hareket Olarak Satanizm ve Türkiye’de Satanistler. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2021.
• Johnson, Lowell. Kuddus. çev. Kerem Onat. İstanbul: Baha Basım Dağıtım, 1998.
• Karabiber, Nusret. Medeniyetlerde Kadın ve Evlilik. İstanbul: Yöntem Yayınları, 2000.
• Kaval, Musa. “İlahi Dinlerde Kadın’ın Kıymet Problemi”. Akademik Bakış Dergisi S. 55, (Mayıs- Haziran 2016), 306-324.
• Kısakürek, Necip Fazıl. Doğru Yolun Sapık Kolları. İstanbul: Nesil Matbaacılık, 1997.
• Kirman, Mehmet Ali. “Yeni Dinî Hareketleri Tanımlama Problemi ve Tipolojik Yaklaşımlar”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4 (2003), 27-43.
• Kirman, Mehmet Ali. Yeni Dinî Hareketler Sosyolojisi. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2010.
• Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2001.
• Kloppenborg, Ria - Hanegraaff, Wouter J.. Female Stereotypes in Religious Traditions. NewYork: Brill, 1995.
• Köse, Ali. Milenyum Tarikatları. İstanbul: Truva Yayınları, 2006.
• Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. çev. Komisyon. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Marufi, Mehmet. Tahire. İstanbul: Kazancı Matbaacılık, 2000.
• Özkan, Ali Rafet. Kıyamet Tarikatları. Yeni Dinî Hareketler. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2023.
• Özkan, Ali Rafet. “Socia et Femina: Hıristiyanlıkta Kadının Sosyal Statüsü”. Toplum Din Kadın. ed. Emine Öztürk. 45-59. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2022.
• Özkaya, Süleyman. Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Bahâîlik Hareketi. İzmir: Akademi Kitabevi, 2000.
• Özşuca, Neyir. Bahâî Dininde Şer’i Hükümler ve İzahları. Bursa: Sebat Matbaası, 1984.
• Özşuca, Neyir. Bahâî Tarihi Özeti. İstanbul: Özdemir Basımevi 1987.
• Pike, Sarah Mugs. “Gender in New Religions”. Teaching New Religious Movements. ed. David G. Bromley. 211-230. Oxford: Oxford University Press, 2007.
• Puttick, Elizabeth. “Women in New Religious Movements”. Cults and New Religious Movements. ed. Lorne L. Dawson. 230-244. New Jersey: Blackwell Publishing, 2003.
• Qurrat al-ʻ Ayn. Táhirih: A Portrait in Poetry : Selected Poems of Qurratu’l-’Ayn. Düzenleyen & çeviren by Amin Banani. Los Angeles: Kalimat Press, 2004.
• Sadıkzade, Perviz –Gülmıhammeddi, Behnam. İnancın Işığı. çev. Nusret Önel. İstanbul: Baha Eserleri Basım Dağıtım, 2010.
• Schimmel, Annemarie. Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1999.
• Siber, Şinasi. “Babilik ve Bahâîlik”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 1/5 (Ekim 1962), 27-31.
• Smith, Preserved. The Life and Letters of Martin Luther. Boston and New York: The University Press Cambridge, 1914.
• Şevki Efendi. Bahâî Dininin I. Yüzyılı. çev. Suna Bozkır. İstanbul: Baha Yayınları, 1995.
• Taherzadeh, Adip. Hz. Bahaullah’ın Zuhuru I. çev. Süreyya Güler. İstanbul: Kazancı Matbaacılık, 1995.
• Taherzadeh, Adip. Hz. Bahaullah’ın Zuhuru II. çev. Süreyya Güler. İstanbul: Kazancı Matbaacılık, 1998.
• Turan, Süleyman- Battal, Emine. “Yeni Dinî Hareketlerin Aile Yapıları Üzerindeki Etkileri”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2015), 135-149.
• Turan, Süleyman- Uzun, Sema Nur. “Yeni Dinî Hareketlerin Taraftar Kazanma Yöntemleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/3 (Aralık 2018), 137-174.
• Turan, Süleyman. “Bedenin Din Namına İstismarı: Tanrı’nın (Yaramaz) Çocukları ve Flörtle Balık Avlama”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/1 (Mart 2019), 9-52.
• Turan, Süleyman. “Yeni Dinî Hareketlerde Kadın”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/1 (2016), 123-145.
• Türkiye Bahâî Toplumu. Bahâî Dini; Tarihi, Öğretileri ve Toplumsal Çalışmaları. İstanbul: Bahâî Eserleri Basım Dağıtım, 2016.
• Uluç, Özlem. Yeni Dinî Hareketler. İstanbul: Yarın Yayınları, 2012.
• Wayleni, Georgina. “Analyzing Women in the Politics of the ThirdWorld”. Women and Politics in the Third World. ed. Haleh Afshar. 1-14. London: Routledge,1996.
• Zerendi, Muhammed. Nebil Tarihi. çev. Minu Derahşan Sabet. İstanbul: Baha Basım Dağıtım, 2001.