Bireylerin Yatırım Kararlarının Davranışsal Finans Yaklaşımıyla İncelenmesi: Akademisyenlere Yönelik Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 13 - 29, 31.12.2020

Ayşegül Ertuğrul Ayrancı

Öz

Finansal piyasalarda yatırım yapan bireysel yatırımcılar her zaman rasyonel davranışlarda bulunamazlar. Yatırımcıların içlerinde bulundukları sosyal çevre ve psikolojik faktörler, yatırım kararları ve tercihlerini etkileyebilmektedir. Davranışsal finans, son yıllarda finans alanındaki çalışmalarda önemli ölçüde araştırılmış ve temelde bireylerin psikolojik faktörlerinin yatırım kararlarında etkili olduğu tezine dayandığı savunulmuştur. Bu çalışmada, İstanbul’da eğitim veren devlet üniversitelerinin mühendislik fakültelerinde görev yapan 395 akademisyenin yatırım kararı verme süreçlerinde etkili olan demografik ve genel bilgiler faktörlerinin davranışsal finans yaklaşımıyla ele alınması amaçlanmıştır. Yapılan grup farklılığı analizlerinde, medeni durum, yaş, akademik ünvan, yatırımların gözden geçirilme süreleri yatırımların yönlendirilmesinde en sık kullanılan bilgi kaynakları, yatırım araçlarının tercih edilmesinde baz alınan yöntemler ve yatırım araçları tercihinde göz önünde bulunan temel faktörler açısından yatırımcı davranışı açısından anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Böylece, akademisyen yatırımcıların finansal kararlarını verme aşamasında demografik özelliklerinin ve yatırım tutumlarının farklı etki yaratacağı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal Finans, Yatırımcı Kararları, İstatistik Analiz

Kaynakça

• Akın, H. (2009). Menkul kıymet portföy yatırımlarında davranışsal finans yönteminin kullanılması ve bir uygulama örneği (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/ Aldemir, S. (2015). Davranışsal finans açısından yatırımcı davranışlarının incelenmesi: tokat ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osmanpaşa Üniversitesi,Tokat). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Altunöz, U. (2016). Borsa istanbul’da zayıf formda etkin piyasa hipotezinin testi: bankacılık sektörü örneği. Journal Of International Social Research, 9(43), 1619-1625.
• Alper, D., & Ertan, Y. (2008). Yatırım fonu seçim kararlarında çerçeveleme etkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (37), 174-184.
• Aslan, R. (2016). Bireysel yatırımcıları finansal yatırıma yönlendiren faktörlerin davranışsal finans açısından araştırılması: Şanlıurfa iline bağlı Viranşehir ilçesi örneği (Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Atan, S. D., & Özdemir, Z. A. (2009). Hisse senedi piyasasında zayıf formda etkinlik: İMKB üzerine ampirik bir çalişma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 33-48.
• Atakan, T. (2008). İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda haftanın günü etkisi ve Ocak ayı anomalilerinin ARCH-GARCH modelleri ile test edilmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 98-110.
• Atik, M., Yılmaz, B., & Köse, Y. (2018). Bireysel finansal kararlarda zihinsel ön yargıların etkisi: mental muhasebe. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(1),717-730.
• Aydın, Ü., & Ağan, B. (2016). Rasyonel olmayan kararların finansal yatırım tercihleri üzerindeki etkisi: davranışsal finans çerçevesinde bir uygulama. International Journal of Economic & Social Research, 12(2), 95-112.
• Aytekin, Ö. G. Y. E., & Aygün, M. (2016). Finansta yeni bir alan “davranışsal finans”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 143-156.
• Bayraktar, A. (2012). Etkin piyasalar hipotezi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 37-47. Bektur, Ç., & Atasaygın, S. (2017). Hisse senedi yatırım kararlarının aşırı güven ve temsili yatırımcı kapsamında değerlendirilmesi üzerine. ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies) Bildiriler Kitabı, 9-11 Kasım, 46-57.
• Bodur, Y. A. (2016). Yatırımcı davranışlarını etkileyen faktörlerin aşırı güven açısından değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Böyükaslan, A. (2012). Bireysel Yatırımcıları Finansal Yatırım Kararına Yönlendiren Faktörlerin Davranışsal Finansaçısından İncelenmesi: Afyonkarahisar Örneği (Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/ Branch, B. (1977). A tax loss trading rule. The Journal of Business, 50(2), 198-207.
• Bulut, E., & Er, B. (2018). Davranışsal kurumsal finans ekseninde kurumsal finansal kararlar: bir literatür değerlendirmesi. International Journal of Economic & Administrative Studies, 20(1), 33-50.
• Coşkun, Y., Demir, S., & Işık, İ. (2018). Yatırımcı davranışlarının davranışsal finans açısından incelenmesi: nazilli örneği. Journal of Current Researches on Social Sciences, 8(4), 1-32.
• Çelik, T. T., & Taş, O. (2009). Etkin piyasa hipotezi ve gelişmekte olan hisse senedi piyasaları. İTÜ Dergisi, 4(2), 11-22.
• Çetiner, M., Gökcek, H. A., & Turp Gölbaşı, B. (2019). Davranışsal finans açısından bilişsel çelişki, aşırı güven ve taklit ve sürü davranışları boyutlarında bireysel yatırımcı kararları üzerine bir inceleme. Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-30.
• Demireli, E., Akkaya, G. C., & İbaş, E. (2010). Finansal piyasa etkinliği: S&P 500 üzerine bir uygulama. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(2), 53-67.
• Dinçer, F. F. İ., Dinçer, M. Z., Dilek, N. K., Altinay, M., & Ulucan, E. (2017). Bireysel turistik yatırımcıların psikolojik eğilimleri: davranışsal finans bağlamında kuramsal bir tartışma.4th International Congress of Tourism & Management Researches Bildiriler Kitabı,1-18.
• Doğukanlı, H., & Ergün, B. (2011). İmkb’de sürü davranışı: yatay kesit değişkenlik temelinde bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 12(2), 227-242.
• Durukan, B. (2004). Aşırı tepki hipotezi: istanbul menkul kıymetler borsasından kanıtlar, VIII. Ulusal Finans Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 137-142, İstanbul.
• Ede, M. (2007). Davranışsal finans ve bireysel yatırımcı davranışları üzerine ampirik bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/ Eken, H., & Adalı, S. (2008). Piyasa etkinliği ve İMKB: zayıf formda etkinliğe ilişkin ekonometrik bir analiz. MUFAD Dergisi, 37(1), 1-16.
• Ergör, Z. B. (2017). Yatırımcı davranışları ve karar vermede çerçeveleme etkisi: Türkiye’de yaşayan karar vericiler üzerine bir çalışma. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 2(11), 8-20
• Hamurcu, Ç. (2015). Yatırım kararlarının davranışsal finans açısından incelenmesi: Bilgi teknolojileri ve iletişim sektörü çalışanları üzerine bir inceleme. (Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Hayta, A. B. (2014). Bireysel yatırımcıların finansal risk algısına etki eden psikolojik önyargılar. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 329-352.
• Jain, D., & Mandot, N. (2012). Impact of demographic factors on investment decision of investors in Rajasthan. Researchers World, 2(3), 1-8.
• Kara, H. (2005). Davranışsal finans ve imkb hisse senedi getirileri. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Karabulut, A. N. (2013). Tüketicilerin algılanan risk değişkeni karşısında internetten alışveriş yapma eğilimlerinin ölçülmesi: beklenen fayda teorisine karşı beklenti teorisi. Journal Of Yaşar University, 8(32), 5515-5536.
• Kengatharan, L., & Kengatharan, N. (2014). The influence of behavioral factors in making investment decisions and performance: Study on investors of Colombo Stock Exchange, Sri Lanka. Asian Journal of Finance & Accounting, 6(1), 1-23.
• Korkmaz, T., & Çelı̇ k, E. İ. (2007). Davranışsal finans modellerinden aşırı güven hipotezinin geçerliliği: İMKB’de bir uygulama. İktisat İşletme ve Finans, 22(261), 137-154.
• Kulali, İ. (2016). Etkin piyasalar hipotezi ve davranışsal finans çatışması. International Journal of Finance & Banking Studies, 5(2), 46-57.
• Kurt, S. D., & Tanyeri, M. (2013). Davranışsal ekonomi yaklaşımlarının ürün ilgilenim seviyesine gore incelenmesi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 6(12), 21-46.
• Küçük, A. (2014). Bireysel yatırımcıları finansal yatırım kararına yönlendiren faktörlerin davranişsal finans açısından ele alınması: Osmaniye örneği. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 6(11),104- 122.
• Malkiel, B. G., & Fama, E. F. (1970). Efficient capital markets: A review of theory and empirical work. The journal of Finance, 25(2), 383-417.
• Moore, D. A., Kurtzberg, T. R., Fox, C. R., & Bazerman, M. H. (1999). Positive illusions and forecasting errors in mutual fund investment decisions. Organizational Behavior And Human Decision Processes, 79(2), 95- 114.
• Öncü, M. A., & Özevin, O. (2017). Kadınların yatırım alışkanlıklarının davranışsal finans açısından değerlendirilmesi. Electronic Journal of Social Sciences, 16(61), 583-601. Özhan, T. (2016). Borsa ve piyasalar anatomisi. eKitap Projesi & Cheapest Books.
• Özer, A., & Korkulutaş, D. (2018). Yatırımcıların duygusal ve bilişsel eğilimlerinin değerlendirilmesi: erzincan ili uygulaması. Kafkas University Faculty of Economics and Administrative Sciences Journal, 9(18), 391- 493.
• Phan, C. K., & Zhou, J. (2014). Vietnamese individual investors’ behavior in the stock market: An exploratory study. Research Journal of Social Science & Management, 3(12), 46-54.
• Sansar, N. G. (2016). Değişen finansal akımlar: rasyonalizmden davranışsal finans yaklaşımına. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 135-150.
• Saraç, M., & Kahyaoğlu, M. B. (2011). Bireysel yatırımcıların risk alma eğilimine etki eden sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerin analizi. Journal of BRSA Banking & Financial Markets, 5(2), 135-157.
• Sefil, S., & Çilingiroğlu, H. K. (2011). Davranışsal finansın temelleri: karar vermenin bilişsel ve duygusal eğilimleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 247-268.
• Süer, Ö. (2007). Yatırım kararlarında alınan risk düzeyinin belirlenmesine ilişkin ampirik bir çalışma. Öneri Dergisi, 7(28), 97-105.
• Şen, M. (2003). Beklenti teorisi ve ticari bankalarda uygulanması. İktisat İşletme ve Finans, 18(209), 82-92.
• Şener, U. (2015). Beklenen fayda yaklaşımı ve bu yaklaşımın sistematik ihlalleri. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 7(27), 37-68.
• Taner, B., & Akkaya, G. C. (2005). Yatırımcı psikolojisi ve davranışsal finans yaklaşımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27(1), 47-54.
• Taşdemir, A. G. D. M. (2007). Belirsizlik altında tercihler ve beklenen fayda modelinin yetersizlikleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 307-318.
• Tekin, B. (2016). Beklenen fayda ve beklenti teorileri baglaminda geleneksel finans-davranıssal finans ayrımı/traditional finance-behavioral finance distinction in the context of expected utility and prospect theories. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 2(4), 75.
• Tufan, C., & Sarıçiçek, R. (2013). Davranışsal finans modelleri, etkin piyasa hipotezi ve anomalilerine ilişkin bir değerlendirme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 159-182.
• Tunçel, A. K. (2007). Rassal yürüyüş (random walk) hipotezi’nin İMKB’de test edilmesi: koşu testi uygulamasi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 1-18.
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Science, 185(4157), 1124-1131. Wang, M., Keller, C., & Siegrist, M. (2011). The less You know, the more You are afraid of-A survey on risk perceptions of investment products. Journal of Behavioral Finance, 12(1), 9-19.
• Yıldırım, B. A., & Berk, G. A. (2018). Havayolu operasyon sürecinde riskli/belirsiz durumlarda yönetici karar/davranışlarının beklenti teorisi kapsamında incelenmesi: THY operasyon yöneticileri ile bir uygulama. 6.Örgütsel Davranış Kongresi, 1-3 Kasım, Isparta.
• Yüksel, N. D. (2009). İMKB'de yatırımcı davranışı ve örnek bir uygulama (Doktora Tezi, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Yücel, Ö. (2016). Finansal piyasa etkinliği: Borsa İstanbul üzerine bir uygulama. International Review of Economics and Management, 4(3), 107-123.
• Zeren, F., Kara, H., & Arı, A. (2013). Piyasa etkinliği hipotezi: İMKB için ampirik bir analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), 141-148