Alman İmparatorluğu’nun Türk Dünyasına Yönelik Propaganda Faaliyetleri: Arkeolog Max Freiherr von Oppenheim ve Doğu Haber Ajansı

Year 2019, Issue: 91 - Türk Konseyi'nin 10. Yılı Özel Sayısı, 113 - 135, 22.10.2019

İbrahim Sarıtaş

https://doi.org/10.12995/bilig.9105

Cited By: 5

Abstract

1870’lerde siyasi birliğini sağlandıktan sonra hızlı bir sanayileşme hamlesine girişen Alman İmparatorluğu hammadde ve sömürge ihtiyacı nedeniyle Osmanlı topraklarına yönelir. Ancak aynı nedenlerle Osmanlı topraklarında faaliyetleri olan İngiltere, Fransa ve Rusya ile karşı karşıya gelir. Birinci Dünya Savaşı’na doğru giden süreçte Alman İmparatorluğu, Osmanlı Sultanı’nın sahip olduğu Halifelik makamının dünya Müslümanları üzerindeki otoritesini kendi çıkarları lehine kullanmak ister. Bu amaçla dünya tarihindeki en büyük propaganda faaliyetlerinden birisi yürütülür. Bu propaganda çalışmalarının fikir babası ise Max Freiherr von Oppenheim’dır. Oppenheim hem Osmanlı-Almanya yakınlaşmasını organize eder hem de İngiliz, Rus ve Fransız sömürgelerindeki Müslümanların ayaklandırılması için Doğu Haber Ajansı üzeriden propaganda çalışmaları yürütür. Günümüzde dahi Türk dış politikasıyla ilişkilendirilen kavramlar arasında bulunan Panislamizm ve Pantürkizmin anlaşılabilmesi için Oppenheim ve Doğu Haber Ajansı’nın detaylı bir analizi gerekmektedir.

Keywords

II. Abdulhamid, Osmanlı İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu, II. Wilhelm, Max Freiherr von Oppenheim, Doğu Haber Ajansı, Birinci Dünya Savaşı

Propaganda Activities of the German Empire towards the Turkic World: Archaeologist Max Freiherr von Oppenheim and Eastern News Agency

Abstract

Following the achievement of political unity in the 1870s, the German Empire started a rapid industrialization movement and turned to the Ottoman territories owing to its raw material and colonial needs. However, Britain, which is active in Ottoman territory for the same reasons, is confronted by France and Russia. During the course of the First World War, the German Empire wanted to utilize the authority of the Caliphate of the Ottoman Sultan on the Muslims of the world in favor of his own interests. For that purpose, one of the biggest propaganda activities in the history of the world is conducted. Max Freiherr von Oppenheim is the originator of these propaganda activities. Oppenheim not only organizes the Ottoman-German rapprochement but also carries out propaganda through the Eastern News Agency for the uprising of Muslims in the British, Russian and French colonies. Even today, so as to understand clarify Panislamism and Panturkism, which are among the concepts associated with Turkish foreign policy, a detailed analysis of Oppenheim and Eastern News Agency is required.

Keywords

II. Abdulhamid, the Ottoman Empire, the German Empire, II. Wilhelm, Max Freiherr von Oppenheim, Eastern News Agency, First World War

References

• Alkan, M. Nail (2015). “Hayranlık, Dostluk ve Çıkar Üçgeninde Türk-Alman İlişkileri”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 34: 35-46.
• Al-Rawi, K. Ahmed (2016). “John Buchan’s British-Designed Jihad in Greenmantle”. Jihad and Islam in World War I. Ed. Erik-Jan Zürcher. Chicago: Leiden University Press. 329-347.
• Baumgartner, Johannes (1999). “Max von Oppenheim, Lawrence of Arabia”. Antike Welt 30(4): 411-415.
• Bergmann, Sven (2014). “An Orıental Adventure/ Max von Oppenheim and his Discovery of Tell Halaf ”. https://www.bundeskunsthalle.de/fileadmin/user_upload/01Ausstellungen/tell-halaf/pr_pm_tellhalaf_e.pdf (Erişim tarihi: 24.04.2019).
• Beşikçi, Mehmet (2016). “Domestic Aspects of Ottoman Jihad-The Role of Religious Motifs and Religious Agents in the Mobilization of the Ottoman Army”. Jihad and Islam in World War I. Ed. Erik-Jan Zürcher. Chicago: Leiden University Press.
• Caskel, Werner (1951). “Max Freiherr von Oppenheim (1860-1946)”. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 101: 3-8.
• Demir, Yaşar (2016). “Birinci Dünya Savaşı’nın Müslüman Esirleri: Alman Kamplarında Tutulan Müslüman Esirler ve Osmanlı Devleti’nin Tutumu”. Bilig 76: 139-158.
• Gilyazov, Iskander Ayazovich (2014). “Germany and Its Plans for “Revolutionızatıon” of The Islamıc World During World War I”. Terra Sebus: Acta Musei Sabesiensis. Special Issue: 397-409.
• Gossman, Lionel (2014). The Passion of Max von Oppenheim: Archaeology and Intrigue in the Middle East from Wilhelm II to Hitler. Cambridge, UK: Open Book Publishers. http://dx.doi.org/10.11647/OBP.0030.
• Gussone, Martin (2016). “Architectural Jihad-The “Halbmondlager” Mosque of Wünsdorf as an Instrument of Propaganda”. Jihad and Islam in World War I. Ed. Erik-Jan Zürcher. Chicago: Leiden University Press. 179-223.
• Hanioğlu, M. Şükrü (2016). “Ottoman Jihad or Jihads-The Ottoman Shīʿī Jihad, the Successful One”. Jihad and Islam in World War I. Ed. Erik-Jan Zürcher.Chicago: Leiden University Press. 117-135.
• Hopkirk, Peter (1995). İstanbul›un Doğusunda Bitmeyen Oyun. İstanbul: Gençlik Yay.
• Höpp, Gerhard (1997). Muslime in der Mark. Als Kriegsgefangene und Internierte in Wünsdorf und Zossen 1914-1924. Berlin: Das Arabische Buch Verlag.
• Höpp, Gerhard (1994). “Arabische und islamische Periodika in Berlin und Brandenburg 1915-1945”. Geschichtlicher Abriss und Bibliographie. Berlin: Das Arabische Buch Verlag. 215-268.
• Keleşyılmaz, Vahdet (2000). “Teşkilat-ı Mahsusa ve Cermen Esir Kamplarında Tatarlar”. Atatürk Yolu Dergisi 6(21): 78-79.
• Kılıç, Selami (2014). “Birinci Dünya Savaşı’na Uzanan Süreçte Türk-Alman Yakınlaşması”. 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak. İstanbul: Harp Akademisi Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü. 91-157.
• Kon, Kadir (2012). “Almanya’nın İslâm Stratejisi Mimarlarından Max von Oppenheim ve Bu Konudaki Üç Memorandumu”. Tarih Dergisi 53(2011/1): 211-252.
• Köroğlu, Erol (2016). “Propaganda or Culture War-Jihad, Islam, and Nationalism in Turkish Literature during World War I”. Jihad and Islam in World War I. Ed. Erik-Jan Zürcher. Chicago: Leiden University Press. 135-153.
• Kröger, Martin (2001). “Max von Oppenheim: Mit Eifer ein Fremder im Auswaertigen Dienst”. Faszination Orient: Max von Oppenheim, Forscher, Sammler, Diplomat. Ed. Gabriele Teichmann/ Gisela Völger. Köln: DuMont Buchverlag.
• Kudret, Cevdet (1977). Bir Bakıma (Makale-İncelemeler). İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.
• Lüdke, Tilman (2016). “(Not)UsingPoliticalIslam-The German Empire and Its Failed Propaganda Campaign in the Near and Middle East, 1914–1918 and Beyond”. Jihad and Islam in World War I. Ed. Erik-Jan Zürcher. Chicago: Leiden University Press. 71-95.
• McMeekin, S. (2012). Berlin-Bağdat Demiryolu: Almanya’nın Dünya Hâkimiyeti Mücadelesi ve Osmanlı İmparatorluğu 1898-1918. Çev. Azize F. Çakır. İstanbul: Picus Yay.
• Melka, L. Robert (1973). “Max Freiherr von Oppenheim: Sixty Years of Scholarship and Political Intrigue in the Middle East”. Middle Eastern Studies 9(1): 81-93.
• Müller, Herbert Landoin (1991). Islam, Gihad (“Heiliger Krieg”) und Deutsches Reich. Ein Nachspiel zur wilhelminischen Weltpolitik im Maghreb 1914-1918. Frankfurt-Main/Bern/Paris: Peter Lang.
• Ortaylı, İlber (1981). İkinci Abdulhamit Döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay.
• Öğün, Tuncay (2018). “I. Dünya Savaşı Başlarında Osmanlı Basınında Rusya Müslümanaları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 34 (1/97): 81-108.
• Piper, Gerhard (2014). Als Deutschland 1914 in den Dchihad zog. https://www.heise.de/tp/features/Als-Deutschland-1914-in-den-Dschihadzog-3366458.html?seite=all
• Pomiankowski, Joseph (1990). Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü: 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı. Çev. K. Turan. İstanbul: Kayıhan Yay.
• Ruttig, Thomas (2015). “Afghanistan in World War I (2): England must lose India” – Afghanistan as a German bridgehead”. 2009-2019 Afghanistan Analysts Network (AAN). https://www.afghanistan-analysts.org/afghanistanin-world-war-i-2-england-must-lose-india-afghanistan-as-a-germanbridgehead/ (Erişim tarihi: 22.04.2019).
• Sailer, Steve (2018). “Baron Max von Oppenheim: The Kaiser’s Jewish Catholic Impresario Of Jihad”. https://vdare.com/posts/baron-max-von-oppenheimthe-kaiser-s-jewish-catholic-impresario-of-jihad (Erişim tarihi: 14.05.2019).
• Schmid, Larissa (2015). “Competing Visions of Area Studies in the Interwar Period: The School of Orienatl Languages in Berlin”. Middle East – Topics & Arguments 4: 50-60.
• Schwanitz, Woflgang G. (2004). “Die Berliener Djihadisierung des Islam, Wie Max von Oppenheim die islamische Revolution schürte”. KAS-AI 10(04): 17-34.
• Stresemann, Rosemarie (2012). “Germany’s Alliances with Islam Spiritual insights into historical Alliances and their Impacts”. http://www.beter-im-aufbruch. de/polseite.int/ps2012_jan_feb.int.pdf (Erişim tarihi: 25.04.2019).
• Zürcher, Eric Jan (2016). Jihad and Islam in World War I. Chicago: Leiden University Press.