Ebû Bekir Râzî’de Ruh Sağlığı: Aklın Önemi

Yıl 2024, Sayı: 51, 287 - 312, 30.04.2024

Suat Çelikkol

https://doi.org/10.28949/bilimname.1396158

Öz

İslâm filozoflarının çoğuna göre insan, ruh ve bedenden oluşan bir varlıktır ve onun önemli parçası rûhânî yönüdür. Onlar, insanların beden sağlıkları kadar ruh sağlıklarını da korumaya özen göstermişlerdir. Ebû Bekir Râzî de et-Tıbbu’r-rûhânî adlı eserinde bu konuya önem vermiş ve ruh sağlığı için gerekli ilke ve örnekleri ortaya koymuştur. Bu makalenin amacı Râzî’ye göre belirli ahlâki ilkelere bağlı kalınarak ruh sağlığının nasıl korunabileceğini araştırmaktır. Öte yandan bilgece bir yaşam için hangi eylemlerin gerekli olduğunu ve ahlâki yaşamın temel ilkelerinin neler olduğunu açıklamaktır. Bu makalede Râzî’nin görüşlerinden hareketle çözümlemeler yapılarak, aklın ruh sağlığının kazanılmasındaki rolünün ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışma bize Râzî’nin ruhsal tıpta aklın hâkimiyetini amaçladığını ve ruh sağlığının tutkularla savaşmak ve utanç verici eylemlerden uzaklaşmaktan ibaret olduğunu göstermektedir. Bu felsefede tutkularla savaşmak ve reziletlerden kaçınmak ruh sağlığının ölçütüdür. Ortaya konulan çözümlerde bilgili olunarak insanın kendini beğenmişlik, kıskançlık ve üzüntü gibi ruhsal hastalıklarla baş edebileceği vurgulanmaktadır. Râzî’nin ruh sağlığının korunması ve tedavisi için günümüzde de geçerliliğini koruyan reçeteler verdiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Felsefesi, Ahlâk Felsefesi, Ebû Bekir Râzî, Ruhsal Tıp, Ruhsal Hastalıklar

Ebû Bekir Râzî on Spiritual Health: Importance of the Mind

Öz

According to Islamic philosophers, man is the composite of both the body and the spirit, the spirit being the most important aspect. They have given the effort to care for the spiritual health of humans as much as their phisical health. Ebû Bekir Râzî has covered this matter and the prensiples of spiritual health in his work ‘et-Tıbbu’r rûhânî’. The objective of this essay is to investigate the preservation of spiritual health through following certain moral values according to Razî. It also aims to explain what kind of practices are essential for a wise life and to clarify the main principles of a moral rightous life. this esssay aims to prove the importance of the mind at attaining one’s spiritual health through analysis method following Râzî’s standpoints. The essence of Râzî’s perceptive of ethics the importance of the mind and hedonism is studied; and hedonism which causes spiritual illness is criticised in this essay. This studied indicates that Râzî has aimed to point out the hegemony of the mind in spiritual medicine; and that the concept of spiritual health is composed of keeping clear of disgraceful acts and battling with urges. Battling with urges and abstaining from disgraceful acts are the criterion of spiritual health in this philosophy. It is emphasized that by being knowledgeable in the solutions put forward, one can cope with spiritual diseases such as self-conceit, envy and sadness. It can be said that Razî gave medicine that are still valid today for the protection and treatment of spiritual health.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Ethics, Ebû Bekir Râzî, Spiritual Medicine, Spiritual Diseases

Kaynakça

• ADAMSON, Peter. " Abu Bakr al-Razı, The Spiritual Medicine". The Oxford Handbook of Islamic Philosophy. ed. Khaled el-Rouayhed-Sabine Schidtke. 63-83. New York: Oxford University Press, 2017.
• ADÎ, Yahya İbn. Tehzîbü'l-Ahlâk. çev. Harun Kuşlu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• AKARSU, Bedia. Ahlak Öğretileri. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1982.
• ANKASA, Refika. Galenos, Ebu Bekir er-Râzî ve Farabi'de Psikoloji-Ahlak İlişkisi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• ARİSTOTELES. Nikomakhos'a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Aytaç, 1997.
• AYDIN, İ. Hakkı. "Ebu Bekir Razi'de Beş Ezeli İlke". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2001),107-144.
• BAYRAKTAR, Mehmet. "The Spiritual Medicine of the Early Muslims". The İslamic Quarterly, (1985), 1-28.
• BELHÎ, Ebû Zeyd. Mesâlihu'l-Ebdân ve'l-Enfüs. çev. Nail Okuyucu-Zahit Tiryaki. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı, 2012.
• BİRCAN, H. Hüseyin. "Ahlak: Mutluluk ve Erdem". İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler. ed. M. Cüneyt Kaya. 655-684. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011.
• BÛR, Mariye Sayed. K-AHMED, Ali. "Selameti Manevi Nefs Az Didgâh-ı Zekeriya Râzî Der Kitab-ı Tıbb-ı Rûhânî". Pajoohesh-i Ahlâki, (2017), 67-88.
• CÜRCANİ, S. Şerif. Kitabü't-Tarifât: Arapça Türkçe Terimler Sözlüğü, çev. Arif Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• ÇAĞRICI, Mustafa. Kindî'nin Def'ul Ahzan Adlı Risâlesi, Kaynakları ve Tesirleri. Marmara İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1995), 221-241.
• ÇAĞRICI, Mustafa. "Tıbb-ı Rûhânî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/ 88-89. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• ÇELİKKOL, Suat. "Tabiatçı Filozof Zekeriya er-Razi ve Dehri Filozof İbn Ravendi". İslam Felsefesi. ed. İrfan Görkaş-Kamil Sarıtaş. 101-119. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2023.
• ÇELİKKOL, Suat. "Stoa Felsefesinin Temel Görüşleri Üzerine Bir İnceleme". Bilimname, (2019), 1225-1245.
• DRUART, T. Anne. "The Ethics of al-Razi (865-925?)". Medieval Philosophy & Theology, (1997), 47-71.
• EFLATUN. Timaios. çev. Erol Güney- Lütfi Ay. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
• FAHRİ, Macit. İslâm Ahlâk Teorileri. çev. Atilla Arıkan-Muammer İskenderoğlu. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• FÂRÂBÎ. Fusûlü'l-Medenî. çev. Hanifi Özcan. İstanbul: İfav Yayınları, 2005.
• HÂZIK, Doktor. "Hıfz-ı Sıhhat ve Tababet-i Ruhiyye". Sırat-ı Müstakim, (1910), 344-345.
• İbn HAZM. Risâletü'l-Merâtibü'l-Ulûm. Beyrut: Müessesetü'l-Ulûm ve'n-Neşr, 1983.
• İbn MİSKEVEYH. Tehzîbü'l-Ahlâk ve Tathîru'l-A'râk. Beyrut: Dâr Mektebetü'l-Hayat, 1970.
• İZMİRLİ, İ. Hakkı. "Şeyhü'l-Etibbâ: Ebû Bekir Muhammed b. Zekeriyya er-Râzî". Darülfunun İlahiyat Fakültesi Mecmuası, (1925), 151-165.
• KARAMAN, Hüseyin. Muhammed İbn Zekeriya er-Razi'de Ahlak Felsefesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• KARAMAN, Hüseyin. "Abu Bakr al-Razı (Rhazes) And Medical Ethics". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2011), 77-87.
• KAYA, Mahmut. "Ünlü Hekim-Filozof Ebu Bekr er-Râzî". Felsefe Arkivi, (1987), 227-246.
• KAYA, Mahmut. "Ebû Bekir er-Râzî ile Ebû Hâtim er-Râzî Arasında Geçen Tartışma". İslam Tetkikleri Dergisi, (1995), 1-27.
• KAYA, Mahmut. "Râzî, Ebû Bekir". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/ 479-485. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• KENAN, Seyfi. "Ebu Bekir Zekeriya er-Râzî'nin et-Tıbbu'r-Ruhâni'sinde Davranış Bozuklukları ve Islahı". Tıp Tarihi Araştırmaları: History of Medicine Studies. ed. Hüsrev Hatemi-Aykut Kazancıgil. 73-183. İstanbul: İşaret Yayınları,1999.
• KIYAK, Bilge S. - ÖZKAN, Hacer E. "İslam Felsefesi". Felsefe ve Din Bilimlerinde Genel Akademik Eğilim. ed. Rukiye Aysun İnan. 337-426. Ankara: Sonçağ Akademi, 2022.
• KİNDÎ. Felsefi Risaleler. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik, 2014.
• KUŞLU, Harun-AYDIN, Metin. "Galen Düşüncesinde Mizacın Ahlâka Tesiri". İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri. ed. M. Zahit Tiryaki-Kübra Bilgin Tiryaki. 9-29. İstanbul: Nobel-İlem Kitaplığı, 2016.
• KUTLUER, İlhan. "Belhî, Ebû Zeyd". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/ 412-414. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• LAERTOIOS, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. çev. Candan Şentuna. İstanbul: Yapıkredi, 2013.
• OKAY, Erdoğan. Platon ve İbn Sina'da Sağlık Kavramı. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• PAKALIN, M. Zeki. Osmanlı Tarih ve Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
• PLATON. Gorgias. çev. Mehmet Rıfat- Sevim Rıfat, İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür Yayınları, 1999.
• PLATON. Devlet. çev. Neval Akbıyık- Serdar Taşçı. İstanbul: Metropol, 2002.
• RÂZÎ, Ebû Bekir. Resâil felsefiyye nşr. P. Kraus. Kahire: Câmiatü Fuad el-Evvel, 1939.
• RÂZÎ, Ebû Bekir. Felsefe Risaleleri. çev Mahmut Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı, 2016.
• SARUHAN, M. Selim. İslam Filozofları ile Ruhsal Tıp. Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• ŞENEL, Cahid. "İslam Ahlak Felsefesi Literatürü Açısından 'et-Tıbbü'r-Rûhânî' Geleneğinden Söz Edilebilir mi?", İslam Ahlak Literatürü Ekoller ve Problemler, ed. Ömer Türker-Kübra Bilgin Tiryaki. 199-217. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım,2016.
• TAHİR, A. Hadi. "Abu Bakr al-Razî Mind and Ethics: A philosophical and Analytical Study", Adab al Basra, (2021), 247-296.
• TEHANEVİ, M. Ali. Keşşafi Istılahati'l Funun ve'l Ulum, nşr. Muhammed Ali Baydoun 3. Cilt. Beyrut: Darü'l Kütübi'l İlmiyye, 2006.