The Formation Process of Mevlana Celaleddin-i Rumi and Afterwards in Anatolia

Year 2025, Issue: Mevlevilik Geleneği ve Vefatının 475. Yılında Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550) Özel Sayısı, 394 - 408, 28.04.2025

Hasan Yaşaroğlu

Abstract

Mevlâna Jalaluddin-i Rûmî (d. 1273) did not found a sect. He was not a sheikh. He guided the people gathered around him and directed them to his friends and caliphs. Mevlâna is the pole of the path of love and melamat. He established a bond of love, walked the path by placing divine love at the center of his life and always aimed for unity. After Mevlâna, his descendants, especially his caliph Hüsamettin Çelebi and his son Sultan Veled, formed the infrastructure of his path. Mevlana's thought spread throughout Anatolia in this way. Hüsamettin Çelebi and Sultan Veled also carried out the first serious studies on the Masnavi and started “Masnavi Readings”. The path of Mawlana is the path of love, ecstasy, music and sema. After Mevlâna, those who started on his path have always tried to guide the followers of this path by inculcating and guiding them in the course of Mawlawism, its manners and etiquette.
The path of Mawlana and Mawlana's understanding of Sufism has some differences and original aspects. One of its most obvious characteristics is to be connected to an elder. It is essential for a Sufi who enters this path to adopt a guide and walk in the direction he or she shows. In Mevlana's path and method, this is the way to progress, to attain perfection and maturity. For the travelers of the path of love, it is impossible to walk without being connected to a murshid. One of the most important features of the path is, of course, that the path is oriented towards the Masnavi, participating in Masnavi readings, being educated and enlightened in the light of the Masnavi.
Mevlâna left his mark on Sufism in a sense with his sema. In many respects, he brought new expansions to the discipline of Sufism. He is the sultan of the world of meaning and he is also the greatest representative of the culture of tolerance. Humanity has learned tolerance, permissiveness and tolerance from him. Mevlana Jalaluddin Rumi has an unlimited tolerance. He is the greatest representative of an understanding based on human beings and valuing human beings. Even his poetry, ghazals, words and art are humane. He wrote his poems to glorify man and practiced his art to serve man and society.

Keywords

Mevlana, Masnavi, Husamettin Çelebi, Sultan Veled, Şahidi

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Sonrasında Anadolu’da Mevleviliğin Oluşum Süreci

Abstract

Mevlâna Celaleddin-i Rûmî (öl. 1273) bir tarikat kurmamıştır. O bir şeyh değildir. Etrafında toplanan insanlara rehberlik etmiş, onları has dostlarına, halifelerine yönlendirmiştir. Mevlâna, aşk ve melamet yolunun kutbudur. Bir sevgi bağı kurmuş, hayatının merkezine ilahi aşkı yerleştirerek yol yürümüş ve her zaman birliği hedeflemiştir. Mevlâna’nın ardından başta halifesi Hüsamettin Çelebi ve oğlu Sultan Veled olmak üzere torunları onun yolunun alt yapısını oluşturmuşlardır. Mevlâna düşüncesi bu şekilde bütün Anadolu’ya yayılmıştır. Hüsamettin Çelebi ve Sultan Veled aynı zamanda Mesnevi üzerine ilk ciddi çalışmaları yapmışlar ve bir “Mesnevi Okumaları” başlatmışlardır. Mevlâna yolu, aşk, cezbe, mûsıkî ve sema yoludur. Mevlana’dan sonra onun yoluna baş koyanlar, bu yolun sâliklerine hep Mevleviliğin seyr-i sülûk, adap ve erkanını telkin edip onlara yol göstermeye çalışmışlardır.
Mevlâna yolunun ve Mevlâna tasavvuf anlayışının birtakım farklılıkları ve orijinal yönleri vardır. En bariz vasıflarından biri, bir büyüğe bağlanmaktır. Bu yola giren sâlikin kendisine yol rehberi edinmesi ve onun gösterdiği istikamette yürümesi esastır. Mevlâna yol ve yönteminde, mesafe kat etmenin ve kemâlâta ermenin, olgunlaşmanın yolu budur. Aşk yolunun yolcuları için bir mürşid-i kamile bağlanmadan yürümenin imkânı yoktur. Yolun en önemli özelliklerinden bir diğeri de bittabi sâlikin Mesneviye yönelmesi, Mesnevi okumalarına katılması, Mesnevinin ışığında terbiye görmesi ve aydınlanmasıdır.
Mevlâna semaıyla bir anlamda tasavvufa damgasını vurmuştur. Birçok açıdan tasavvuf disiplinine yeni açılımlar getirmiştir. Mana aleminin sultanı aynı zamanda hoşgörü kültürünün de en büyük temsilcisidir. İnsanlık hoşgörüyü, müsamahayı, toleransı ondan öğrenmiştir. Mevlâna Celaleddin-i Rumi hudutsuz bir hoşgörüye sahiptir. İnsanı esas alan, insana değer veren anlayışın en büyük temsilcisi odur. Onun şiiri, gazel, sözü, sanatı dahi insanidir. Şiirini insanı yüceltmek için yazmış sanatını insana, topluma hizmet için icra etmiştir.

Keywords

Mevlana, Mesnevi, Hüsamettin Çelebi, Sultan Veled, Şahidi

Thanks

Teşekkür ederim.

References

• Abdülkerim Kuşeyrî. (1981). Kuşeyrî risâlesi. haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları.
• Azamat, N. (1994). Divane Mehmet Çelebi. İçinde İslam Ansiklopedisi (Cilt 9, ss. 435-437). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çıpan, M. (2014). Muğlalı Şahidi Dede (hayatı, şahsiyeti, eserleri), İlim Yayma Cemiyeti Muğla Şubesi.
• Gölpıanarlı, A. (1953). Mevlana’dan sonra mevlevilik. İnkılap Kitapevi.
• Gölpınarlı, A. (1992). Melamilik ve melamiler. Elif Kitapevi.
• Gölpınarlı, A. (1999). Mevlânâ Celâleddîn: hayatı, eserleri, felsefesi. İnkılap Kitabevi.
• İhtifalci, M. Z. (2005). Yenikapı Mevlevihanesi. Ataç Yayınları.
• Konuk, A. A. (2004). Mesnevi-i Şerif şerhi I-XIII. Cilt 1, haz. Selçuk Eraydın-Mustafa Tahralı vd., Gelenek Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1991). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Öztürk, Y. N. (1985). Kur’an ve sünnete göre tasavvuf. Yeni Boyut.
• Sultan Veled. (1976). İbtida-name. Güven Matbaası.