A Comparison in the Context of Virtue Ethics: Aristotle and Kınalızâde Ali Çelebi

Year 2025, Issue: 13, 5 - 26, 15.06.2025

Edip Yalçin

Abstract

This article compares the virtue ethics of the ancient Greek philosopher Aristotle and the 16th-century Ottoman scholar Kınalızâde Ali Çelebi. Despite living in different eras, both thinkers are significant philosophers who shared similar ideas on virtue ethics and the virtuous life. Both emphasized the importance of a virtuous life and advocated avoiding extremes. Aristotle championed balance in moral virtues with his concept of the golden mean, while Kınalızâde presented a similar approach with the concept of moderation (itidal). Both thinkers stressed that a virtuous life leads to happiness and that this is humanity's ultimate aim. A key difference lies in Kınalızâde's association of moderation with religious terms, contrasting with Aristotle's lack of religious grounding in his moral philosophy. Research indicates a comparison of their ethics exists, but a comparison of their ethics-politics relationship is lacking, motivating this study to address this gap. Employing a comparative method, this study aims to determine the impact of character development on the political sphere through the emphasis these two thinkers placed on balance, moderation, and cultivating a virtuous character, potentially serving as a moral compass in an era marked by polarization and extremism.

Keywords

History of Philosophy , Ethics Philosophy , Aristotle , Kınalızâde Ali Çelebi , Politics , Virtue

Erdem Etiği Bağlamında Bir Karşılaştırma: Aristoteles ve Kınalızâde Ali Çelebi

Abstract

Bu makale, Antik Yunan düşünürü Aristoteles ile 16. yüzyıl Osmanlı âlimi Kınalızâde Ali Çelebi'nin erdem etiği düşüncelerini karşılaştırmaktadır. Aristoteles ve Kınalızâde Ali Çelebi, farklı dönemlerde yaşamış olsalar da erdem etiği ve erdemli yaşam üzerine benzer düşünceler paylaşan iki önemli filozoftur. Her ikisi de erdemli bir yaşamın önemini vurgulamış ve aşırılıklardan kaçınmanın gerekliliğini savunmuşlardır. Aristoteles, altın orta kavramıyla ahlaki erdemlerde dengeyi savunurken, Kınalızâde itidal kavramıyla benzer bir yaklaşım sergilemiştir. Her iki düşünür de erdemli bir yaşamın mutluluğa götürdüğünü ve insanın nihai amacının da bu olduğunu vurgulamışlardır. Farlılıkları ise Kınalızâde, itidal kavramını dini terimlerle ilişkilendirirken, Aristoteles'in ahlak anlayışında dini bir temellendirmede bulunmamasından kaynaklı bir farklılıktan bahsedilebilir. Yapılan araştırmada ahlâk ile ilgili karşılaştırmanın olduğu ancak Ahlâk-Siyaset ilişkisi konusunda Aristoteles-Kınalızâde karşılaştırmasının olmadığı görülmüş ve bu eksiğin giderilmesine yönelik böyle bir çalışmaya girişilmiştir. Karşılaştırma yöntemi kullanılarak ortaya konan bu çalışma, günümüzde, bu iki düşünürün denge, ölçülülük ve erdemli bir karakter geliştirme konusundaki vurguları ile geliştirilen karakterin siyaset alanına etkisinin belirlenmesi, kutuplaşmanın ve aşırılığın yaygın olduğu bir dönemde ahlaki bir pusula görevi görebilir.

Keywords

Felsefe Tarihi , Ahlâk Felsefesi , Aristoteles , Kınalızâde Ali Çelebi , Siyaset , Erdem

References

• Abramson, Jeffre. Minerva'nın Baykuşu Batı Siyasi Düşünce Tarihi. Ankara: Dipnot Yayınları, 1. Baskı. Basım, 2013.
• Aksoy, Hasan. "Aranan: Kınalızade Ali Çelebi" Erişim 01.03.2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/kinalizade-ali-efendi
• Ali Çelebi, Kınalızâde. Ahlâk-ı Alâî (Günümüz Türkçesiyle). sad. Murat Demirkol.Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Ali Çelebi, Kınalizâde. Ahlâk-ı Alâî. İstanbul: Klasik Yayıları, 4. Baskı. Basım, 2016.
• Ali Çelebi, Kınalızade. İdeal Cemiyet, İdeal Hükümet, İdeal Devlet. çev. Fahri Unan. Ankara: Lotus Yayınları, 2004.
• Aristoteles. Atinalıların Devleti. çev. Ari Çokona. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1. Basım. Basım, 2013.
• Aristoteles. Fizik Metafizik Nokomakhosa Etik Politika Poetika. İstanbul: Say Yayınları, 1. Baskı. Basım, 2007.
• Aristoteles. Magna Moralia- Büyük Etik. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2016.
• Aristoteles. Nikhomakos'a Etik. İstanbul: Say Yayınları, 1. Baskı. Basım, 2014.
• Aristoteles. Politika. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 3. Baskı. Basım, 2017.
• Aristoteles. Politika. çev. Mete Tuncay. İstanbul: Remzi Yayınevi, 2008.
• Aristoteles. Retorik. İstanbul: Şefik Matbaası, 1995.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefsi Tarihi 3. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Barnes, Jonathan. Aristoteles. çev. Düzgören B. Ö. İstanbul: Albn Kitaplar, 2002.
• Bayraktaroğlu, Hilal Canfer - Zeki Özcan. "Nikomakhos’a Etik Bağlamında Aristoteles’in Erdem Etiği". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/1 (2020), 278-296.
• Çelebi, Kınalızâde Ali. Ahlâk-ı Alâî Kınalızâde’nin Ahlâk Kitabı. çev. Mustafa Koç. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma, 3.Basım. Basım, 1999.
• Demirkol, Murat. (Edit.), "Erdem Ve Erdemsizlik". İslam Ahlak Esasları Ve Felsefesi. mlf.Demirkol, Murat. 179-205. Bilimsel Araştırma Yayınlar, 1. Basım. Basım, 2018.
• Durak, Nejdet. "Kınalızade'de Bir Erdem Olarak Tevazu". Uluslararası Kınalızade Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 417-430. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Kalaycı, Nazile. "Aristoteles’in Siyaset Felsefesinden Günümüz için Çıkarsamalar". Lapsus, Galatasaray Üniversitesi Yayınları 3 (2008), 39-65.
• Kaya, Mahmut. İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi. istanbul: Ekin Yayınları, 1983.
• Kınalizâde, Ali Çelebi. Ahlak-ı Alâi. çev. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Kınalızade, Ali Çelebi. Ahlak-ı Alai. sad. Mustafa Koç.İstanbul: Klasik Yayınları, 4. Baskı. Basım, 2007.
• Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, Aristoteles. çev. Ahmet Arslan. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1993.
• Livan, Hayrettin Furkan. Phronesis: Aristoteles Düşüncesinde Etik ve Politika İlişkisi. Anakara: Hacettepe, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• MacIntyre, Alasdair. Erdem Peşinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Baskı. Basım, 2001.
• Ocak, Hasan. "Kınalızade Ali Efendi’de mutluluk ahlâkı kavramının felsefi temelleri". Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1 (2012), 115-136.
• Oktay, Ayşe Sıdıka. "Kınalızade Ali Efendi'de Ahlaki Yasa ve Değerleri Kaynağı Sorunu". Uluslararası Kınalızade Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 383-390. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2012.
• Özçelik, Damla. Aristoteles ve Kınalızade Ali Efendi'de Adalet. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Said-i Nursi, Bediüzzaman İşaratül-İ'caz. İatanbul: Zehra Yayıncılık, 2000.
• Saraçoğlu, Ece. "Aristoteles'te İnsanın Doğası ve Erdem Etiği Tartışması". Felsefe Dünyası Dergisi 75 (2022), 400-418.
• Tanrıkulu, Nurten. Aristoteles’te Etik ve Siyasetin Öznesi Olarak İnsan. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Taşkın, Süleyman. "XVI. Yüzyıl Osmanlı Ahlak Felsefesinin Köklerini İlkçağ’da Aramak: Aristoteles ve Kınalızâde Ali’de Aile Ahlakı". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/10 (2017b), 203-230.
• Taşkın, Süleyman. Aristotles ve Kınalızade Ali'nin Ahlak Anlayışlarının Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017a.
• Toku, Neşet. Siyaset Felsefesine Giriş. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Uysal, Enver “Devlet Ahlâkı”, İslam Ahlâk Esasları ve Felsefesi. thk. Müfit Selim Saruhan. Ankara: Grafiker yayınları, 2.Baskı. Basım, 2014.
• Uysal, Enver. "Kınalızade'nin Siyaset Felsefesi". Uluslararası Kınalızade Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 519-533. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Uzun, Yaşar. "Kınalızâde Ali Çelebi‟nin Ahlâk-ı Alâî‟sinde Kamuda Erdem Esaslı Etik Yönetim Anlayışı". Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 42 (2022), 198-233.
• Yaran, Cafer Sadık. "Kınalızade'nin Nefs Teorisi ve Erdem Etiği". Uluslararası Kınalızade Ailesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 219-229. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Yolcu, Sümeyra. Kınalızade Ali Çelebi'nin Ahlak-ı Alai Çerçevesinde Devlet Felsefesi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yüce, Fatma. "Din-Ahlâk İlişkisi Bakımından İslâm Erdem Etiği Tasnif Denemesi". İlahiyat Tetkikleri Dergisi 1 (2021), 251-275. 10.29288/ilted.882786