Kinship Names in Chagatai Turkish

Year 2021, Volume: 6 Issue: 2, 80 - 100, 31.12.2021

Sümeyye Karakaya

Abstract

Turkish has expanded its vocabulary by sprouting and growing in the geographies where it has existed for centuries. It has preserved and brought many words unique to the Turkish language in different fields such as beliefs, culture, social life, family life, state administration and other areas. Although the vocabulary of Turkish is quite rich, one of the main topics that shows us this situation is the title of kinship names. In this study, the names of kinship were scanned and classified in Suat Ünlü's work called Çağatay Turkish Dictionary, which was first published in 2013 by Eğitim Publishing House. First, the work was scanned, the findings were classified and various analyzes were made. This dictionary, which was prepared by Suat Ünlü using a wide vocabulary, includes works belonging to Chagatay Turkish. The work is also very rich in terms of kinship names.

Keywords

Names of relatives, Chagatai Turkish, Vocabulary, Kinship, Chagatai Turkish Dictionary.

Çağatay Türkçesinde Akrabalık Adları

Abstract

Türkçe asırlardır var olduğu coğrafyalarda filizlenip büyüyerek söz varlığını oldukça genişletmiştir. İnançları, kültürü, sosyal hayatı, aile yaşamı, devlet yönetimi ve diğer farklı alanlarda Türk diline has birçok kelimeyi korumuş ve günümüze kadar getirmiştir. Türkçenin söz varlığı oldukça zengin olmakla birlikte bu durumu bize gösteren en temel başlıklardan bir tanesi akrabalık adları başlığıdır. Bu çalışmada Suat Ünlü’ nün ilk basımı 2013 yılında Eğitim Yayınevinde çıkan Çağatay Türkçesi Sözlüğü adlı eserinde akrabalık adları taranarak tasnif edilmiştir. İlk olarak eser taranmış, elde edilen bulgular, tasnif edilerek, çeşitli incelemeler yapılmıştır. Suat Ünlü tarafından hazırlanan bu sözlükte Çağatay Türkçesine ait eserler kullanılarak, geniş bir söz varlığı ortaya çıkartılmıştır. Eser akrabalık adları açısından da oldukça zengin bir çalışmadır.

Keywords

Akraba Adları, Çağatay Türkçesi, Söz Varlığı, Akrabalık, Çağatay Türkçesi Sözlüğü

References

• AKSAN, Doğan (1995). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. AKSAN, Doğan (2000). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınları.
• ARGUNŞAH, Mustafa (2013). Çağatay Türkçesi, Tarihi Türk Lehçeleri İstanbul: Kesit Yayınları.
• ATAİZİ Dilek (2012). “Kaşkay Türklerinde Akrabalık Adları” , Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk Toplulukları Konulu 4. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, s. 107-115.
• AYAZLI, Özlem (2017). “Türk Dillerinde +GA Eki” International Journal of Languages’ Education and Teaching, s.714-726.
• BİNLER, Mehmet Ziya (2006). Türk Dünyası Aile ve Akrabalık Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Selenga Yayınları. Büyük Türkçe Sözlük (2011). Ankara: TDK Yayınları.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1972). “Kaşgarlı Mahmut'a Göre Akraba Adları”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ekim, C: XXVII. S.253, 22-26.
• CLAUSON, Sir G. (1972). An Etimological Dictionary of Pre- Thirteenth Century Turkish. Oxford: The Clarendon Press.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara : Aydın Kitabevi Yayınları.
• DİLEK Figen Güner (2008). “Altay Türklerinde Akrabalık”, Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Ankara: Akçağ Yay., s. 541-563.
• EMİROĞLU, Selim (2012). “Türkçe Sözlükteki Akrabalık Adlarının Tasnifi”, Turkish Studies, 7/4 Fall, 1691-1710.
• GÖKÇE, Aziz (2010). “Bünyesinde Art veya Ön Damak /G/ Ünsüzü Bulunduran Yapım Eklerinin Eski Anadolu Türkçesine Tarihsel Seyirleri Üzerine. CIYPRUS Internatıonal Unıversıty c. 16 S.6, 43-72.
• GÖMEÇ, Saadettin Yağmur (2001). “Divan-ı Lügat-it-Türk’te Akrabalık Bildiren Terimler. Türk Kültürü, 464, 714-724.
• GÖMEÇ, Saadettin Yağmur (2001). “Köktürkçe Belgelerdeki Bazı Akrabalık İsimleri” Türk Dünyası Tarih Dergisi. S.173, 1-6.
• GÜLENSOY, Tuncer (1973-1974). “Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1973-1974, 283-318.
• GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesi Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• GÜLLÜDAĞ, Nesrin (2012). “Karay Türklerinde Akrabalık Adları”, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(6), 205-217.
• HİRİK, Erkan (2017). “Türkiye Türkçesi Atasözlerinde Akrabalık Bildiren Kelimeler ve Duygu Değerleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6/3, 1726-1746.
• KARAAĞAÇ, Günay (1988). Çağatayca El Kitabı Janos Eckman, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• KARAHAN, Akartürk (2013). Divānu Lugati’t Türk’e Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KORKMAZ, Zeynep (2014). Türkiye Türkçesi Gramer Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• KSENİJA Aykut (2016). “Türkçede Akrabalık Adlarının Özellikleri” Hikmet Uluslararası Hakemli İlmi Araştırma Dergisi, S.28, 8-21.
• ÖLMEZ, Mehmet (2015). “Türkçede ama “hala” ve hala “teyze” Hakkında”, Türk Dilleri Araştırmaları, s. 177-182.
• ÖZER, M. Adil (1981). Türk Halk Biliminde Düğün-Evlilik-Akrabalık Terimleri Sözlüğü. Ankara: Ziya Gökalp Derneği Yayınları, Aslımlar Matbaası.
• SOYDAN, Celal (2003). “Urdu Dilinde Akrabalık Terimleri ve Müslüman Hint Toplumunda Aile Yapısı” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. S. 43, 43-56.
• TEKİN, Talat (1960). “Amca ve teyze kelimeleri hakkında” Türk Dili Araştırma Yıllığı-Belleten, 283-294.
• TELLİ, Burak (2020). ”Tarama Sözlüğündeki Akrabalık Adları Üzerine Bir İnceleme” , Kesit Akademi Dergisi, S.22, 139-156.
• TİETZE, Andreas (2016). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• VURAL, Hanife, BÖLER, Tuncay (2011) Ses ve Şekil Bilgisi, İstanbul : Kesit Yayınları.
• YAVUZ, Serdar (2013a). “Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki Akrabalık Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Karşılıkları”, EKEV Akademi Dergisi, S. 56, 345-360.
• YAVUZ, Serdar (2013b). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 23, S. 2, 71-91.
• YONG SONG, Li (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yayınları.
• ZÜLFİKAR, Hamza (2007). “Meslek Adları ve –cI ekinin Türkçedeki İşlevleri” Belleten, 173-218.
• Kubbealtı Lugati. Erişim 24 Eylül 2021, http://lugatim.com/s/amm