Eleştirel Düşünme Perspektifi Kazandırmada Bazı Kur’an Kıssaları ve Temel Parametreleri

Yıl 2024, Sayı: 23, 124 - 144, 25.06.2024

Sadık Tekingür

https://doi.org/10.34085/buifd.1449576

Öz

Öz
Kur’an, tarihsel süreç içerisinde yaşamış insan topluluklarının geçirdiği hayat deneyimlerini sonraki kuşaklara aktarmak amacıyla ontik/varoluşsal, epistemik/bilişsel ve ahlâki/etik değerlere olumlu-olumsuz bir tarzda yaklaşmaktadır. Kur’an’ın varlığa dair sunduğu ontik/ontolojik ve inanç temelli eleştirel yaklaşımlar, varlığın ontik gerçekliği dışında algılayan ve algılanan bireyin bilişsel/epistemik yönüyle özne ve nesnesine yapılan eleştirel-metodik sorgulamalar ve toplumların içinde bulunduğu ahlâki tutumlarına yönelik sistematik ve yön gösterici eleştirel perspektifler, Kur’an kıssalarında sonraki kuşakların eğitilmesinde önemli bir işlev görmektedir. Kur’an, inanç ile ilgili hususları kıssalarda bazen somutlaştırma, bazen gözlem ve deneye başvurma bazen Sokratik yöntem ve bazen de örnek olay gösterme metoduyla inananların idrakine sunmakta; bilişsel yönü ağır basan muhtevaların hem özne hem de nesnesine soru-cevap şeklinde, yeri geldiğinde düşünme ve türevlerine vurgu yapmak suretiyle özneye bir bakış açısı kazandırmakta; ahlâki tutum ve değerlere yönelik ise bazen karşıtını göstermek suretiyle bazen de olanı olduğu gibi resmetmekle, bazen en ideali göstermekle olumsuz tavır içinde olanların kötü ahlâki tutumlarını yermektedir. Yer yer ise özelden genele akıl yürütme, farklı tutumlar arası karşılaştırmalar yapma, benzerlik ve farklılıkları saptayabilme, tutarsızlıkları ortaya çıkarma, ben merkezli düşünmeden ortak aklı çalıştıracak bir konsensüse varma, olaylar arası analitik ve sentetik düşünme becerilerini geliştirme eleştirel bir bakışın kazanılmasında önem arz etmektedir. Kur’an kıssalarında önceden meydana gelen hata ve yanlışlara düşülmesini engellemek, sorgulayan bir zihinle olay ve hadiseleri ele alıp irdelemek, olanı olduğu şekliyle ele alıp nesnel bir biçimde ve aklın düşünme süreçlerini aktive ederek yaklaşılmasını temin etmek eleştirel bakışın sağladığı işlevlerdir. Bu bağlamda Kur’an kıssalarının kazandırdıkları eğitsel hedefler; inananlara teselli verme, inancı sağlamlaştırma, mevcut yaklaşıma eleştirel bakabilme, peygamberlerin iddiasını ispat etme, Tevhid anlayışını hâkim kılma, imana çağrılan insanları tarihsel gerçeklerle yüzleştirme, muhatapları düşünmeye sevk ederek ders ve ibret almalarını sağlamaktır.
Anahtar Kelimeler; Din eğitimi, Kur’an, Kur’an kıssaları, eleştirel düşünme

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Kur'an, Kur'an kıssaları, Eleştirel düşünme

The Functıon Of Quranıc Parables In The Acquısıtıon Of Crıtıcal Perspectıve

Öz

The Functıon Of Quranıc Parables In The Acquısıtıon Of Crıtıcal Perspectıve
Abstract

The Qur'an approaches ontic/existential, epistemic/cognitive, and moral/ethical values in a positive or negative manner in order to transfer the life experiences of human communities that have lived in the historical process to the next generations. The ontic/ontological and faith-based critical approaches that the Qur'an presents about existence, the critical and methodical inquiries made into the cognitive/epistemical aspect of individual being both a subject and an object who, beyond the ontic reality of his existence, perceives and is perceived, and the systematic and guiding critical perspectives on the moral attitudes of societies serve an important function in educating the next generations in Qur'anic parables. The Qur'an presents issues in the parables related to belief to the perception of believers, sometimes through concretization, sometimes through observation and experimentation, sometimes through the Socratic method and sometimes through the method of showing case studies. The Qur’an brings a perspective to the believers by emphasizing both the subject and the object of the events when it has predominant cognitive content, in the form of questions and answers, and by emphasizing its thoughts and derivatives when appropriate. In terms of moral attitudes and values, he sometimes denounces the bad moral attitudes of those with negative attitudes by showing the opposite, sometimes by depicting what is as it is, sometimes by showing the most ideal. Reasoning from specific to general, making comparisons between different attitudes, identifying similarities and differences, revealing inconsistencies, reaching a consensus that will make the common mind work without self-centered thinking, developing analytical and synthetic thinking skills between events are important skills in gaining a critical perspective. The functions provided in the Qur'anic parables through the critical perspective are to prevent falling into the mistakes and errors that occurred before, to examine events and incidents with a questioning mind, to take what happened as it is and to ensure that it is approached objectively and by activating the thinking processes of the mind. In this context, the educational goals of the Qur'anic parables are to console the believers, to strengthen the faith, to enable to look critically at the current approach, to prove the claim of the prophets, to make the understanding of Tawhid dominant, to confront the people who are called to faith with historical facts, to encourage the interlocutors to think and to take lessons from what happened.

Keywords; Religious education, Qur'an, Qur'anic parables, critical thinking

Anahtar Kelimeler

Religious education, Qur'an, Qur'anic parables, Critical thinking

Kaynakça

• Sağlam, Bahaeddin. İlmî ve Edebî Yönleriyle Kur’an Kıssaları, İstanbul: Tebliğ Yayınları, 1985.
• Sekman, Mümin. Kesintisiz Öğrenme, İstanbul: Alfa Yayınları, 2.basım, 1998.
• Selçuk, Mualla. “Din Öğretimi Özgürleştiren Bir Süreç Olabilir mi?” İslâmiyât Dergisi, 1/1, (Ocak-Mart, 1998), 71-86. Şahin, Mehmet. ‘‘Eğitimde Eleştirel Düşünme’’, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7/3, (Ağustos, 2018), 40-49.