Cezayirli Gâzi Hasan Paşa’nın Çanakkale Civarındaki Eserleri

Year 2016, Volume: 14 Issue: 21, 0 - 0, 01.11.2016

Zekiye Uysal

Abstract

Cezayirli Gazi Hasan Paşa Osmanlı döneminin ünlü devlet
adamlarından biridir. Hasan Paşa 18. yüzyılın ikinci yarısında kaptan-ı
deryalık ve sadrazamlık görevlerinde bulunmuş; özellikle denizcilik
alanındaki başarıları ve kahramanlıklarıyla “gâzi” ünvanını almıştır.
Cezayirli Gazi Hasan Paşa ülkenin birçok yerinde hayır eserleri
inşa ettirerek onları vakıflarla desteklemiştir. Onun beş adet vakfiyesi
bilinmektedir. Bu vakfiyelere göre Hasan Paşa; İstanbul’da çok sayıda
çeşme, bir cami, mektep ve Kalyoncular kışlası, Vize, Limni, Sakız, İstanköy
ve Rodos’ta dinî ve sosyal yapılar inşa ettirmiştir. Vakfiyelerde, yukarıda
sayılan yerlerden başka Çanakkale çevresinde de hayır eserleri yaptırdığı
ve bunlar için gelirler tahsis ettiği görülmektedir. Paşa’nın Çanakkale
civarındaki eserlerinin başında Nara burnunda yaptırdığı cami, tekke,
hamam ve çeşmeler gelmektedir. Bunlardan başka Çanakkale (Kal’a-i
Sultaniye) şehri içinde iki çeşme, Kilitbahir’de bir çeşme, Ezine’ye bağlı
Sultanhisarı nahiyesinde bir cami, Yerkesiği’nde çiftlik, konak, hamam
gibi binalar yaptırmıştır. Vakfa gelir getirmek üzere Gelibolu’da bir ev,
Kilitbahir, Nara gibi yerlerde dükkanlar, Yerkesiği ve Kalabaklı civarında
değirmenler tahsis etmiştir.
Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın Çanakkale civarındaki yapılarından
geriye sadece Yerkesiği’ndeki harap konak ile Nara’da askeri alanda
korunan iki çeşmenin kitabesi kalmıştır. Buna karşılık Nara’daki cami, tekke,
hamam, Çanakkale şehrindeki ve Kilitbahir’deki çeşmeler ile Sultanhisarı
nahiyesindeki cami ile Yerkesiği çiftliği ve hamam gibi yapılar ortadan
kalkmıştır. Hasan Paşa’nın zaman zaman ikamet ettiği Yerkesiği’ndeki
konak, kule tarzı mimarisiyle araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Bu tarz
kule-ev yapıları özellikle Ege denizi çevresinde Ortaçağ’dan itibaren
görülebilmektedir. Türk mimarisinde 15. yüzyıldan Manisa Sarayı’ndaki
kule ev bu türün erken örneklerindendir. Geç Osmanlı mimarisinde ise
özellikle Batı Anadolu’da böyle yapılarla karşılaşılmaktadır.