SAVAŞ YILLARINDA AKHİSAR’DA BİR ZİRAAT OKULU: OR YEHUDA

Year 2017, Volume: 15 Issue: 3, 49 - 68, 30.09.2017

Ahmet Asker

Abstract

I. Dünya
Savaşı’nın zorlu şartları içerisinde, tarımsal verimin düşmesi sonucunda
hükümet tarafından Mükellefiyet-i Ziraiye Kanunu yürürlüğe
sokulmuştur. Bu kanun çerçevesinde, Manisa’nın Akhisar ilçesinde 1899’da Yahudi
Kolonizasyonu Derneği (JCA) tarafından açılan Or Yehuda çiftliğinin yöneticileri,
çiftlikte üretilen ürünlerin büyük kısmını askeri ve sivil otoritelere
vermiştir. Bir süreliğine Osmanlı askeri birliği çiftlikte konaklamıştır.

Yüksek askeri harcamaların yapıldığı savaş şartlarında, devlet bütçesine yük olan
işletmelerle ilgili çareler aranmaktadır. Bu çerçevede, tasarruf tedbirlerine
başvuran İzmir valisi Rahmi Bey, verimsiz bir arazi üzerine kurulmuş ve işletme
maliyetlerini karşılamayan Seydiköy ziraat okulunu, geçici olarak Akhisar’daki Or Yehuda çiftliğinin içindeki ziraat
okuluna nakletme kararı vermiştir. Bu karar, Or Yehuda ziraat okulu ve dernek yöneticilerinin tepkisini
çekmiştir. Valinin çiftliğin tamamına el koymayı amaçladığını düşünen Or Yehuda yöneticileri, bunun önüne
geçmek amacıyla Alman Büyükelçiliği’nden acil yardım talep etmişlerdir. Bunun
üzerine İstanbul’daki Alman Büyükelçiliği ile İzmir’deki Alman konsolosluğu
konuyu yakından takip etmiş ve Or Yehuda lehine bir karar çıkması için vali ve
hükümet düzeyinde lobi faaliyeti yürütmüşlerdir.

Bu makalede
Rahmi Bey’in kararını uygulama sürecinde taraflar arasında yaşanan müzakereler
ve Türkiye’deki Alman dışişlerinin konuya müdahil olma süreci, Alman dışişleri
arşiv belgeleri ışığında gün yüzüne çıkarılmıştır. Belgelerdeki yazışmalar,
ayrıca müttefik Almanya’nın Osmanlı’daki gayr-i Müslim unsurlardan Yahudileri
himaye noktasında üstlendiği misyonu gözler önüne sermektedir.

Keywords

Akhisar, Or Yehuda, Rahmi Bey, Seydiköy, Ziraat

References

• BORA, H. Siren, “Alliance Israélite Universelle ’in Osmanlı Yahudi Cemaatini Tarım sektöründe kalkındırma çalışmaları ve İzmir yakınlarında kurulan bir çiftlik okul: Or Yehuda”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 3, 1993. ESİN, Taylan, “Osmanlı’da Musevi İskân Birliği Çiftlikleri”, Toplumsal Tarih, Sayı 249 (Eylül 2014), s. 14-25. RODRIGUE, Aron, Türkiye Yahudilerinin batılılaşması. Alliance okulları 1860-1925, (Çev. İbrahim Yıldız), Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997. TOPRAK, Zafer, İttihat Terakki ve Cihan Harbi. Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2016.