Languages Say God: ‘Ali Cavis’s Esma-i Husna In Three Languages

Yıl 2020, Cumhuriyet Armağan Sayısı, 197 - 216, 28.10.2020

Aysun Çelik , Gamze Gizem Avcıoğlu , Toka İbrahım Mohamed Aboelezz

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.669195

Cited By: 1

Öz

Love and commitment to God in classical Turkish literature; it is expressed in literary genres such as tevhid, divine, münacat, esmâ-i hüsnâ. As an elegant expression of Allah's remembrance, referring to the four verses of the Quran, "esmâ-i hüsnâ" is a species with many examples, commentaries and havass in our culture and literature. During our study; we were able to identify 120 texts of esmâ-i hüsnâ; 60 Arabic, 9 Persian, 51 Turkish. However, it is possible and natural that there are more esmâ-i hüsnâ texts written in various languages for fourteen centuries.
In this article; three esmâ-i hüsnâ verses written by Ali Cavis in Arabic, Persian and Turkish were introduced, Arabic and Persian esmâ-i hüsnâs were translated into Turkish and Turkish esmâ-i hüsnâ was translated into Turkish with the alphabet of transcription. While pleading to Allah in three languages, Ali Cavis made an occasion for his forgiveness and revealed a unique example of this species by writing esmâ-i hüsnâ in three languages.

Diller O’nu Söyler: ‘Alî Çâvîş’in Üç Dilde Esmâ-i Hüsnâ’sı

Öz

Klasik Türk edebiyatında Allah’a duyulan sevgi ve bağlılık; tevhîd, ilâhî, münâcât, esmâ-i hüsnâ gibi edebî türlerle ifade edilmiştir. Kur’ân-ı Kerim’deki dört ayete atfen Allah’ın isimlerinin zarif bir ifadesi olarak "esmâ-i hüsnâ", kültür ve edebiyatımızda pek çok örneği, şerhi ve havassı bulunan bir türdür. Çalışmamız esnasında; 60 Arapça, 9 Farsça, 51 Türkçe olmak üzere 120 adet esmâ-i hüsnâ metni tespit edebildik. Ancak çeşitli dillerde, on dört asır boyunca kaleme alınan, daha fazla sayıda esmâ-i hüsnâ metninin bulunması muhtemel ve tabiidir. Bu makalede, Alî Çâvîş tarafından Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere üç dilde kaleme alınan üç esmâ-i hüsnâ manzumesi tanıtılmış; Arapça ve Farsça esmâ-i hüsnâlar Türkçeye çevrilmiş, Türkçe esmâ-i hüsnâ metni ise Arap alfabesinden transksiyon alfabesiyle Latin harflerine aktarılmıştır. Üç dilde Allah’a yakaran Alî Çâvîş, eserini affına bir vesile kılarken üç dilde esmâ-i hüsnâ yazmak suretiyle de bu türün özgün bir örneğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

‘Alî Çâvîş, Esma-i Hüsna, Arapça, Farsça, Türkçe

Kaynakça

• Aboelezz, Toka Ibrahım Mohamed (2017). Arap ve Türk edebiyatında Manzûm Esmâ-i Hüsnâlar ve İbrâhîm Nûreddîn Efendi'nin "Ferâ'idü'l-Le'âlî" Adlı Eseri (İnceleme-Metin). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• Canan, İbrahim (1993). Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi. C. 17, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Cebecioğlu, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
• Demirayak, Kenan (2017). Arap-İslam Edebiyatından Esmâ-i Hüsnâ ile Manzum Münâcâtlar. Kayseri: Fenomen Yayıncılık.
• Kiraz, Seydi (2018, Aralık), “Fezâyî’nin Çihil-nâm-ı Manzûm Adlı Havâss-ı Esmâ-i Hüsnâ Mesnevisi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 22 (2): 999-1034.
• Kur’an-ı Kerim Meâli (Hzl. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin) (2011). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şemseddin Sâmi (1317). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: İkdâm Matbaası.
• Şener, H. İbrahim (1985). Türk Edebiyatında Manzum Esmâü'l-Hüsnâlar. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi (Yüksek Lisans Tezi).
• Topaloğlu, Bekir (1995). “Esmâ-i Hüsnâ”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 11: 404- 418, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, Ali (1998). “Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ Şerhleri ve İbn-i Îsâ-yı Saruhânî'nin Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ'sı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 2, S. 1: 1-34.