Türkiye’de Yemek Tarihçiliği

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 24, 58 - 81, 26.08.2024

Ahmet Çakir , Beytullah Kaya

https://doi.org/10.55483/cekmece.1507120

Öz

Bu makalede Türkiye’de yemek tarihçiliğinin ne zaman ve hangi nedenlerden dolayı ortaya çıkmıştır ve gelişmiştir; kaynakları nelerdir, yemek tarihçiliği çalışmalarına diğer sosyal bilimlerin ne gibi katkıları vardır ve bu çalışmalara bir medeniyet perspektifinden bakılabilir mi sorularına tarihi metinler ve güncel literatür kapsamında cevap aranmıştır. Bu kapsamda yemek tarihçiliği çalışmalarının Tanzimattan beri devam eden kendi yemek kültürünü küçümseme ve Batı yemek kültürünü yüceltmeye bir karşı çıkış olarak Cumhuriyetin kuruluşundan sonraki 10 yıl içinde başladığı ve bu tepkinin günümüze kadar farklı araştırma ve platformlarda dile getirildiği verilen örneklerle ifade edilmiştir. Makalede sosyoloji, antropoloji, tıp ve arkeoloji gibi sosyal bilimlerin yemek tarihi çalışmalarına katkısı incelenmiş, yemek tarihçiliği araştırmalarında kullanılan kaynaklar ve kullanılması gereken kaynaklara vurgu yapılmıştır. Makalede ayrıca, Türk mutfağının kendinden önceki bir çok millet ve kültür mutfağı uygulamalarını içinde barındıran zengin bir mutfak mirasına sahip olduğuna vurgu yapılarak yemek tarihçiliği konusuna ulusalcı bir bakış açısıyla değil bir medeniyet perspektifinden bakılması gerektiği ortaya konulmuştur. Makale sonucunda bireyin ait olduğu yemek kültürünün kendi kimliğini oluşturduğunu ve hangi medeniyete mensup olduğunu ortaya koyduğu vurgulanarak üniversitelerdeki tarih ve medeniyet bölümlerinin yemek tarihçiliği konusuna sahip çıkması halinde öğrencilerin ve yeni neslin tarihe bakış açılarının gelişip zenginleşeceği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yemek Tarihçiliği, Yemek Kültürü, Türk Mutfağı, Medeniyet

Kaynakça

• Ağarı, Şerife. “Gelibolulu Ali’nin Surnamesinde Osmanlı Yemek Kültürü”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, S.7 (2018) 106-123.
• Algan, Ayla. Classical Turkish Cooking, California: William Morrow Cookbooks, 1991.
• Ali, Gelibolulu Mustafa. Meva'idü'n-Nefais Fi Kavâ’idü’l-Mecâlis, çev. Cemil Yener. İstanbul Hünkâr Yayınevi, 1975.
• Alpargu, Mehmet. “12. Yüzyıla Kadar İç Asya’da Mutfak Kültürü”, Türk Mutfağı, Ed: Arif Bilgin ve Özge Samancı,
• Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008:17-25.
• Altınay, Ahmet Refik. Eski İstanbul, haz. Sami Önal, İstanbul, İletişim Yayınları,1998.
• Altınay, Ahmet Refik. Hicri 12. Asırda İstanbul Hayatı, İstanbul, Enderun Kitabevi, 1988.
• Argunşah, Mustafa. Çakır, Müjgan. 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Gökkubbe, 2018.
• Arı, Bülent. Bir Deste Karacaoğlan, İskenderun: 2016.
• Artan, Tülay. “Osmanlı Elitinin Yemek Tüketiminin Bazı Yönleri Değişken Bir Yüzyılda Temel Gıdalar, Lüks Tatlar ve Tadımlıkların İzinde”, Yemek ve Kültür, (2006):48-95.
• Arslan, Mehmed. Türk Edebiyatında Manzum Surnameler, İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
• Aşçiyan, Ohan. Yeni Yemek Kitabı. çev. Özge Samancı. İstanbul: Çiya Yayınları, 2017.
• Avcı, Ayşegül. Erkoç, Seda. Otman, Elvin. Yemekte Tarih Var Yemek Kültürü ve Tarihçiliği İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012.
• Barkan, Ömer Lütfi “Edirne Askeri Kassamına Ait Tereke Defterleri (1545-1659)”, Türk Tarihi Belgeleri Dergisi, C. 3 S. 5-6. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1966,176-177.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tesbit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Kanunlar (I)” Tarih Vesikaları, C.1 S.5 (1942): 326-340
• Barkan, Ömer Lütfi. “Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tesbit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Kanunlar (II)” Tarih Vesikaları, C.2 S.7 (1942): 15-40.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tesbit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Kanunlar (III)” Tarih Vesikaları, C.2 S.9 (1942): 168-177.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğunda İmaret Sitelerinin Kuruluşu ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar”, İktisat Fakültesi Mecmuası, S.2 (1963): 239-296
• Barkan, Ömer Lütfi. “Saray Mutfağının 894-895/ 1489-1490 Yılına Ait Muhasebe Bilançosu”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23 (1963): 380-398.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Süleymaniye Cami ve Tesislerine Ait Yıllık Bir Muhasebe Bilançosu 993/994 (1585-1586)”, Vakıflar Dergisi (1971): 109-161
• Barkan, Ömer Lütfi.” Edirne ve Civarındaki Bazı İmaret Tesislerinin Yıllık Muhasebe Bilançoları”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, S.2 (1964): 235-377
• Baykara, Tuncer. Türk Kültür Tarihine Bakışlar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2001.
• Baysal, Ayşe “Türk Mutfağında Köfte, Sarma ve Dolmalar; Türleri, Özellikleri ve Besin Değeri”, Birinci Milletlerarası Yemek Kongresi, ed. Feyzi Halıcı, Ankara: Kültür ve Turizm Yayınevi, 1986, 50-58.
• Beşirli, Hayati. Yemek Sosyolojisi Yiyeceklere ve Mutfağa Sosyolojik Bakış, Ankara: Phoenix, 2012.
• Bilgin, Arif. “Osmanlı Döneminde İstanbul Mutfak Kültürü”, Akademik Araştırmalar Dergisi, C.1, S. 47-48 (2011): 232.
• Bilgin, Arif. “Saraydan Düğüne Fatih Dönemi Sofraları”, Fatih Sultan Han ve Dönemi, Ed. Ayşenur Bilge Zafer. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2016, 440-448.
• Bilgin, Arif. “Seçkin Mekânda Seçkin Damaklar: Osmanlı Sarayında Beslenme Alışkanlıkları (15.-17. Yüzyıl)”, Geçmişten Günümüze Milli Yemek Kültürümüz, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2014, 78-118.
• Bilgin, Arif. Osmanlı Saray Mutfağı (1453-1650), İstanbul: Kitabevi, 2004.
• Burke, Peter. Kültür Tarihi. çev. Mete Tuncay. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Burke, Peter. Fransız Tarih Devrimi Annales Okulu. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2014
• Braudel, Fernand. Uygarlıkların Grameri, çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1995
• Civitello, Linda. Mutfak ve Kültür İnsanın Beslenme Tarihi. çev. Z. Nilüfer Nahya. Saim Örnek. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2019.
• Dalby, Andrew. Bizans’ın Damak Tadı, İstanbul: Alfa Yayınları,2014.
• Dalby, Andrew. Grainger, Sally. Antik Çağ Yemekleri ve Yemek Kültürü, çev. Betül Avunç, İstanbul: Homer Kitabevi, 2001.
• Doğan, Aylin. “Savaş ve İşgalin Gölgesinde İstanbul Mutfağı”, İstanbul Mutfağında Ahenk ve Lezzet, haz. Ayşe Aydın Böhürler, İstanbul: İstanbul Yayınları, 2021, 89-95.
• Fahriye, Ayşe. Ev Kadını. çev. Turgut Kut. İstanbul: Çiya Yayınları, 2018.
• Faroqhi, Suraiya. “Önsöz”, Soframız Nur Hanemiz Mamur: Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak. çev. Zeynep Yelçe. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016, 7-34.
• Fischler, Claude. “Food, Self and İdentity”, Social Science Information, 24 (1988): 275-292
• Freedman, Paul. Yemek Damak Tadının Tarihi. çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Oğlak Yayıncılık, 2008.
• Goody, Jack. Yemek, Mutfak, Sınıf, Karşılaştırmalı Sosyoloji Çalışması, çev. Müge Günay Güran. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2013.
• Gözelce, Damlanur Küçükyıldız. “Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar Bibliyografyası”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.10, S.2 (2023): 480-502
• Gökyay, Orhan Şaik. "Kaygusuz Abdal ve Sımatiyeleri", Türk Folkloru Dergisi, C:2, S.13 (1980):3-5.
• Gökyay, Orhan Şaik. “Sohbetname”, Tarih ve Toplum, C.2, S.14 (1985): 128-144.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlevi Adap ve Erkanı, İstanbul: İnkılap ve Aka Şirketleri Kollektif Şirketi, 1963.
• Görkem, Onur. Sevim, Burhan. “Gastronomi Eğitiminde Geç Mi Kalındı Acele Mi Ediliyor”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.15, S. 58 (2016): 977-988.
• Graff, Sarah R. “Archaeology of Cuisine and Cooking”, Annual Review of Anthropology, 49/1 (2020): 337-354.
• Gürsoy, Deniz. Deniz Gürsoy’un Gastronomi Tarihi, İstanbul: Oğlak Yayınları, 2014.
• Güzel, Abdurrahman. "Kaygusuz Abdal'ın Eserlerinde Yiyecek Adları", Türk Folkloru Araştırmaları, (1982): 97.
• Halıcı, Feyzi, Birinci Milletlerarası Yemek Kongresi, 25-30 Eylül 1986, Ankara; İkinci Milletlerarası Yemek Kongresi, 3-10 Eylül 1988, Ankara; Üçüncü Milletlerarası Yemek Kongresi, 7-12 Eylül 1990, Ankara; Dördüncü Milletlerarası Yemek Kongresi, Uluslararası, 3-6 Eylül 1992, Ankara; Beşinci Milletler Arası Yemek Kongresi, 1-3 Eylül 1994, Ankara.
• Halıcı, Feyzi. Ali Eşref Dedenin Yemek Risalesi, İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1992.
• Halıcı, Feyzi. Geleneksel Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Konya: Doğuş Matbası,1982
• Halıcı, Nevin. “Anadolu Mutfağı”, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1982, 105-111.
• Halıcı, Nevin. Mevlevi Mutfağı, İstanbul: Metro Kültür Yayınları, 2007.
• Iggers, Georg G. Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme. Çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016.
• Işın, Prıscılla M. Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Işın, Prıscılla Mary. Osmanlı Mutfak İmparatorluğu, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2014.
• İnalcık, Halil. Has-Bağçede Ayşu Tarab Nedimler Şairler Mutribler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• İntizami, İntizami Surnamesi Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri, çev. Mehmet Aslan, İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı, 2009.
• Kâmil, Mehmet Melceü-t Tabbahin, çev. Günay Kut, Turgut Kut, Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Katheryn C., Twiss. “Archaeology of Food and Identity.” Anthropology News, 44. 8. (2003): 1-17.
• Kenan Erdoğan, “Zati’nin Divanında Yiyecekler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 22 (2003): 31-54.
• Kerim, Muhammed bin El. Kitabut Tabih Abbasi Bağdat’ından Yemekler Tatlılar Çeşniler. çev. Nazlı Pişkin. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2009.
• Kılınç, Mustafa. Türkiye’de Mesleki Teknik Eğitim Tarihi (1886-1986), Ankara: Pagem Akademi, 2016.
• Kollektif, Kitabı Mekulat Bilinmeyen bir Osmanlı Yemek Kitabı. der. Günay Kut. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Koşay, Hamit Zübeyir. “Mevlevilikte Mutbah Terbiyesi”, Tasavvuf Kitabı, haz. Cemil Çiftçi (İstanbul: Kitabevi, 2003). 381-389.
• Koşay, Hamit Zübeyir. “Türkiye Halkının Maddi Kültürüne ait Araştırmalar, Çiftçilik”, Türk Etnoğrafya Dergisi, S. 1, (1956):73-76.
• Koşay, Hamit Zübeyir. “Türkiye Halkının Maddi Kültürüne Dair Araştırmalar II Kap- Kaçak”, Türk Etnoğrafya Dergisi, S. 1, (1957): 5-7.
• Koşay, Hamit Zübeyir. Ülkücan. Akile, Anadolu Yemekleri ve Türk Mutfağı, İstanbul: Çiya Yayınları, 2017.
• Köprülü, Fuat. “Anadolu Selçuklu Tarihi’nin Yerli Kaynakları”, Belleten, C.7, S.27. Ankara: Türk Tarih Kurumu,1943.
• Kut, A. Turgut. Açıklamalı Yemek Kitapları Bibliyografyası (Eski Harfli Yazma ve Basma Eserler) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1985.
• Kut, Günay. “Şehzade Cihangir ve Beyazıt’ın Sünnet Düğünlerindeki Yemekler Üzerine”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1987: 227-238.
• Kut, Günay. “Şenliklerde Ziyafet Sofraları”, Türk Mutfağı, Arif Bilgin, Özge Samancı, Ankara, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008: 93-113.
• Laurioux, Bruno. “Cuisine, Gastronomy and Medicine in the Middle Ages: a Reappraisal”, Mesa dos Sentidos Santidos da Mesa, Imprensa da Universidade de Coimbra, 2022: 119-129.
• Mennel, Stephen. “On The Civilizing Of Appetite”, Theory, Culture & Society, 4.,2-3, (1987): 373-403. Merdol, Türkan Kutluay. Beslenme Antropolojisi, Ankara: Hatiboğlu Yayınları, 2015.
• Messer, Ellen. Haber, Barbara. Toomre, Joyce. and Wheaton, Barbara. “Culinary History”, The Cambridge World History of Food, ed. Kenneth F. Kiple, Kriemhild Coneè Ornelas, Cambridge: Cambridge University Press, 2000: 1367-1378.
• Mintz, Sidney W. Şeker ve Güç Şekerin Modern Tarihteki Yeri. çev. Şükrü Alpagut. İstanbul: Kabalcı Yayınevi,1997.
• Mithat Efendi, Ahmet. Avrupa Adab-ı Muaşereti yahut Alafranga. der. Ali Gurbetoğlu İstanbul: Akçağ Yayınları, 2001.
• Montanari, Massimo. Kıtlık ve Bolluk Avrupa’da Yemeğin Tarihi. çev. Mesut Önen. İstanbul: Nika Yayınevi,2018.
• Muhtar, Hacıbeyzade Ahmed. Aşevi: Ameli, Nazari Aşçılık, Sofracılık, sad. Nur Özmel Akın İstanbul: Ruhun Gıdası Kitaplar, 2014.
• Oğuz, Burhan. Türk Halkının Kültür Kökenleri, İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları, 1976.
• Onaran, Burak. Mutfaktarih Yemeğin Politik Serüvenler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2022.
• Oral, Zeki. “Selçuklu Devri Ekmek ve Yemekleri”, Türk Etnoğrafya Dergisi, S. 1, (1956): 73-76.
• Oral, Zeki. “Selçuklu Devri Yemekleri II”, Türk Etnoğrafya Dergisi, S. 2 (1957): 29-34.
• Öcal, Safa. “Eski Türklerde Yiyecekler”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 35 (1985): 161-213.
• Ögel, Bahaeddin. İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayınları, 1984.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş/ Türklerde Ziraat Kültürü, Ankara: Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, 1985.
• Ögel, Bahaeddin. Türklerde Yemek Kültürü, Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara; Kültür Bakanlığı Yayınları,1978.
• Öztuna, Yılmaz. “Mete Zamanında Türk Cemiyeti ve Göktürklerde Cemiyet Hayatı”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 6 (1972): 4-9.
• Reşad, Mehmed. Fenni Tabahat. çev. Prıscılla Mary Işın. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2018.
• Samancı, Özge. “Avrupa’da ve Türkiye’de Yemek Tarihçiliğine Kısa Bir Bakış”, Yemekte Tarih Var, der. Ayşe Avcı, Seda Erkoç, Elvin Otman. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları,2012, 27-40
• Samancı, Özge. “Gastronomi ve Yemek Tarihi” Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C.32, S.1 (2021): 106-109.
• Samancı, Özge. “İmparatorluğun Son Döneminde İstanbul ve Osmanlı Saray Mutfak Kültürü”, Türk Mutfağı, Ed: Arif Bilgin ve Özge Samancı, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008.199-217.
• Samancı, Özge. “Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Yemek Kitapları”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C.31 S.2 (2020): 205-210.
• Samancı, Özge. Bilgin, Arif. Türk Mutfağı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2008.
• Sarı, Nil. “Osmanlı Tıbbında Besinlerle Tedavi ve Sağlıklı Yaşam”, Türk Mutfağı, Ed: Arif Bilgin, Özge Samancı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2008.
• Sever, Merin, Geçmişten Günümüze İstanbul Yemekleri, (İstanbul: İBB Yayınları,2021)
• Sezgin, Aybüke Ceyhun. Karaman, Elif Esma. “Halk Edebiyatında Yemek Kültürü”, Yemek, Kültür ve Toplum, edit, Neslihan Serçeoğlu, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2022: 244.
• Şavkay, Tuğrul. Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Şekerbank Yayınları, 2007.
• Tan, Nail. “Türk Mutfağını Yaşatmak İçin”, Folklor Dergisi. S.34 (1982): 36-37.
• Tan, Nail. “Sunuş” Türk Mutfağı Sempozyum Bildirileri, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi,1982.
• Temizkan, Saadet Pınar. “İbni Sina Tababetinde Şifanın Kaynağı; Yemek Reçeteleri”, Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5. (2022): 300-311.3erde4tgr4e3Sat43
• Temizkan, Sema. Bizanslı Yemekler, İstanbul: Teos Yayıncılık, 2021.
• Tezcan, Mahmut. Türk Yemek Antropolojisi Yazıları, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Toker, Arzu. “Türk Turizm Eğitiminin Yüz Yılı: Ortaöğretime Tarihsel Bir Bakış”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C.34, S.3 (2023): 335-353.
• Tombuş, Nazmi. “Çorum’un Eski Matbah Yemekleri”, Çorumlu Dergisi, S.40 (1943): 25-27.
• Toygar, Kâmil. “Değişen Türk Mutfağı”, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1982, 153-160.
• Toygar, Kâmil. “Türk Mutfağının Tarihi Kaynakları Üzerine Bir Deneme”, Geleneksel Türk Mutfağı ve Beslenme, Konya: Konya Turizm Derneği Yayınları, 1982.
• Trapanier, Nicolas. Fasting and the Early Mawlawī Order, Starting Without Food”, Culinary Approaches to Ottoman History, Amy Singer, Markus Wiener Publishing, (2011): 1-21.
• Twiss, Katheryn C., The Archaeology of Food Identity, Politics, and Ideology in the Prehistoric and Historic Past, Cambridge: Cambridge University Press, 2019,
• Uhri, Ahmet. Arkeolojik, Arkeometrik, Dilsel, Tarihsel ve Etnolojik Veriler Işığında Anadolu Mutfak Kültürünün Kökenleri, İzmir: Sakin Kitap, 2022.
• Ünal, Ahmet. Anadolu’nun En Eski Yemekleri Hititler ve Çağdaşı Toplumlarda Mutfak Kültürü, İstanbul: Homer Kitabevi, 2007.
• Ünsal, Artun. “Siyasi Güç, Statü, Meşruiyet, İtaat ve Otorite Mücadelesinin Göstergesi olarak Yemeğin Sembolizmi”, Türk Mutfağı, Arif Bilgin, Özge Samancı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2008: 179-195
• Ünsal, Artun. İktidarların Sofrası Yemek Siyaset ve Simgesellik. İstanbul: Everest Yayınları, 2020.
• Ünver, A. Süheyl. “Fatih Aşhanesi Tevzinamesi” İstanbul Risaleleri, haz. İsmail Kara İstanbul: İstanbul Fetih Derneği Yayınları,1995: 341-383.
• Ünver, Süheyl. “Çorbayı Nasıl İçerdik”, Tarih Mecmuası, S.1 (1968): 9-10.
• Ünver, Süheyl. “Eski Türk Yemekleri”, Hayat Tarih Mecmuası, S.12 (1967): 16-17.
• Ünver, Süheyl. “Selçuklular, Beylikler ve Osmanlılarda Yemek Usulleri ve Vakitleri”, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1982, 1-14.
• Ünver, Süheyl. Tarihte 50 Türk Yemeği, İstanbul: Tıb Tarihi Enstitüsü, 1948.
• Ünver, Süheyl. Türkiye Gıda Hijyeni Tarihinde Fatih Devri Yemekleri, İstanbul: Kemal Matbaası, 1952.
• Watts, Sydney. “Food and the Annales School”. The Oxford Handbook of Food History. Oxford: (2012): 29-52.
• Yerasimos, Marianna. “Osmanlı Döneminde Rum Mutfakları”, Türk Mutfağı, Ed: Arif Bilgin ve Özge Samancı, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008: 219-230.
• Yerasimos, Marianna. 500 yıllık Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Boyut Yayınları, 2019.
• Yerasimos, Stefanos. Sultan Sofraları 15. Ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Yıldırım, Nuran. “Türkçe Tıp Yazmalarında Hastalıklara Tavsiye Edilen Çorbalar, Aşlar ve Tatlılar (14-15. Yüzyıllar)”, Sultan Mehmet Çelebi ve Dönemi, ed. Fulya, Düvenci Karakoç, Bursa: Gaye Kitabevi, 2014: 318-333
• Yücel, Hasan Ali. Bir Türk Hekimi ve Tıbba Dair Manzum Bir Eseri, İstanbul: Devlet Basımevi, 1937.
• Zafera, Huriye, Geçmişten Günümüze İstanbul Mutfağına Etki Eden Rum ve Ermeni Mutfağı ve Diğer Kültürler, İstanbul: Kriter,2023.
• Zaouali, Lilia. Ortaçağ’da İslam Mutfağı. çev. Barış Baysal. İstanbul: İletişim Yayınları, 2021.