An Ego-Document from the Ottoman Archives: A Letter of Grand Mufti Ebûishakzâde Atâullah Mehmed Efendi

Year 2025, Volume: 3 Issue: 1, 231 - 236, 30.06.2025

Kenan Yıldız

Abstract

Sheikhulislâm Atâullah Mehmed Efendi is sent into exile by Alemdar Mustafa Pasha for his involvement in the Kabakçı Rebellion. While in exile, he constantly received letters from a friend that kept him alive. These letters disperse the gloomy mood Atâullah Efendi is in and give him a good feeling. The letter he wrote in response to one of them contains valuable details that reflect the general situation he was in to some extent. In this study, after a very short biography of Atāullah Efendi, a brief evaluation of his letter will be made. The transcription and translation of the letter into contemporary Turkish are given along with the original text.

Keywords

Alemdar Mustafa Pasha , Atâullah Mehmed Efendi, Grand Mufti , Kabakçı Rebellion

Arşivden Bir Ben-Anlatısı: Şeyhülislâm Ebûishakzâde Atâullah Mehmed Efendi’nin Mektubu

Abstract

Şeyhülislâm Atâullah Mehmed Efendi, Kabakçı İsyanı ile ilişkisi olduğu gerekçesiyle Alemdar Mustafa Paşa tarafından sürgüne gönderilir. Sürgündeyken bir dostundan sürekli olarak, onu diri tutan mektuplar almıştır. Bu mektuplar, Atâullah Efendi'nin içinde bulunduğu hüzünlü havayı dağıtmakta ve ona iyi gelmektedir. Bunlardan birine karşılık yazdığı mektup içinde bulunduğu genel durumu bir ölçüde yansıtan çok değerli detaylar barındırmaktadır. Bu çalışmada, Atâullah Efendi'nin çok kısa bir biyografisi verildikten sonra, yazdığı mektubunun kısa bir değerlendirmesi yapılacaktır. Mektubun orijinali ile birlikte transkripsiyonu ve günümüz Türkçesine çevirisi verilmiştir.

Keywords

Ebûishakzâde Atâullah Efendi , Kabakçı İsyanı , Alemdar Mustafa Paşa

References

• Beydilli, Kemal. “Kabakçı İsyanı.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24:8-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. Editör M. Yekta Saraç. Ankara: TÜBA, 2016.
• Doğan, Muhammet Nur. “Ebûishak İsmâil Efendi.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 10:278-79. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• İpşirli, Mehmet. “Atâullah Mehmed Efendi, Topal.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 4:47. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Kahraman, Seyit Ali, Ahmed Nezih Galitekin, ve Cevdet Dadaş, ed. İlmiye Sâlnâmesi: Osmanlı İlmiye Teşkilâtı ve Şeyhülislâmlar. İstanbul: İşaret Yayınları, 1998.
• Karahasanoğlu, Selim. “Niçin Çıkıyoruz?” Ceride: Ben-Anlatıları Araştırmaları Dergisi/Journal of Ego-Document Studies 1, no. 1 (Haziran 2023): 5-23.
• Kaya, Süleyman. “Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuaları.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, no. 5 (2005): 379-416.
• Özcan, Tahsin. “Mehmed Şerif Efendi”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 28:531-32. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• “Sakk Mecmuası, So 216”, 1856. Universitäts- und Landesbibliothek, Ms. Bonn. Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmanî. Editör Nuri Akbayar ve Seyit Ali Kahraman. C. 1.İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.