.Footnote Analysis Based upon Robert Larose’s Teleological Translation Model: Istanbul Trilogy

Yıl 2022, Sayı: 32, 140 - 160, 31.07.2022

Dilber Zeytinkaya

https://doi.org/10.37599/ceviri.1067923

Öz

The integrative teleological, purpose-oriented translation model proposed by Robert Larose underlies this study conducted to contribute to the development of the science of translation. Translations of the French works written by Gisele Durero Köseoğlu, Istanbul Trilogy I: Windows from Istanbul, Istanbul Trilogy II: A Manuscript in Istanbul, Istanbul Trilogy III: Secrets of Istanbul, constitute the object of the study. It was aimed to contribute to the development of applied translation science by integrating Larose’s integrative translation model with footnote translations. At the same time, the works named Istanbul Trilogy were analyzed within the scope of paratexts propounded by Gérard Genette. Genette’s concepts of transtextuality, paratextuality, and intertextuality were examined and discussed within the framework of transtextuality by reviewing the function of paratextual elements. The footnote translations were evaluated within the context of the textual approach on which Larose focused, and the ‘’prerequisites’’ and ‘’enunciation conditions’’ were tried to be determined for translation within the scope of the integrative model. The term ‘translatometry’ was adopted in response to the French term ‘’traductométrie’’ suggested by Larose, and with this term, a reference was made to a model that measures and evaluates translation. The aspects such as the asymmetrical nature of the equivalency concept, the similarity structure of the translation, and the gain-loss ratio in translation were examined within the context of the translation metric method. This study was carried out as a reflection of the effort to integrate Larose’s footnotes and translations with translational inquiries based on his teleological translation model. An effort was made to present a predecessor study demonstrating that Larose’s phenomenon of teleological translation can be adapted to translation studies.

Anahtar Kelimeler

Larose, Genette, footnote, paratext, teleological model, translatometry

Footnote Analysis Based upon Robert Larose’s Teleological Translation Model: Istanbul Trilogy

Öz

The basis of this research, which is carried out to contribute to the field of translation studies, is the integrative teleological, purpose-oriented translation model proposed by Robert Larose. Translations of the French works written by Gisèle Durero Köseoğlu, Istanbul Trilogy I: Windows from Istanbul (2014), Istanbul Trilogy II: A Manuscript in Istanbul (2006c), Istanbul Trilogy III: Secrets of Istanbul (2009b), constitute the object of the study. At the same time, the works named Istanbul Trilogy were analyzed within the scope of paratexts propounded by Gérard Genette. Genette’s concepts of transtextuality, paratextuality, and intertextuality were examined and discussed within the framework of transtextuality by reviewing the function of paratextual elements. The footnote translations were evaluated within the context of the textual approach on which Larose focused, and the “prerequisites’’ and “enunciation conditions’’ were tried to be determined for translation within the scope of the integrative model. The term “translatometry” was adopted in response to the French term “traductométrie’’ suggested by Larose, and with this term, a reference was made to a model that measures and evaluates translation. The aspects such as the asymmetrical nature of the equivalency concept, the similarity structure of the translation, and the gain-loss ratio in translation were examined within the context of the “translatometry’’. This study was carried out as a reflection of the effort to integrate Larose’s footnotes and translations with translational inquiries based on his teleological translation model. An effort was made to present a predecessor study demonstrating that Larose’s phenomenon of teleological translation can be adapted to translation studies.

Anahtar Kelimeler

Larose, Genette, footnote, paratext, teleological model, translatometry

Robert Larose’un Teleolojik Çeviri Modeli Temelinde Dipnot İncelemeleri: İstanbul Üçlemesi

Öz

Çeviribilime katkıda bulunmak amacıyla yürütülen bu araştırmanın temelini Robert Larose’un önerdiği bütünleştirici nitelikteki teleolojik (erekbilimsel), amaç odaklı çeviri modeli oluşturmaktadır. Gisèle Durero Köseoğlu’nun Fransızca yazdığı eserlerin çevirileri İstanbul Üçlemesi I: İstanbul’dan Pencereler (2014), İstanbul Üçlemesi II: İstanbul’da Bir El Yazması (2006c), İstanbul Üçlemesi III: Sır Dolu İstanbul (2009b) araştırma nesnesini oluşturmaktadır. Aynı zamanda İstanbul Üçlemesi adlı eserler Gérard Genette’in öne sürdüğü yanmetinler kapsamında çözümlenmiştir. Genette’in metinsel aşkınlık, yanmetinsellik ve metinlerarasılık kavramları irdelenmiş, yanmetinsel öğelerin işlevi ele alınarak metinsel aşkınlık çerçevesinde tartışılmıştır. Larose’un üzerinde yoğunlaştığı metinsel yaklaşım bağlamında dipnot çevirileri değerlendirmeye alınmış, bütünleştirici model kapsamında çeviri için “ön koşullar” ve “sözceleme koşulları” belirlenmeye çalışılmıştır. Larose’un önerdiği Fransızca “traductométrie” ifadesine karşılık olarak “çeviriölçü” ifadesi benimsenmiş, bu tanımlamayla çeviriyi ölçen, değerlendiren bir modele gönderme yapılmıştır. Çeviriölçü yöntemi bağlamında eşdeğerlik kavramının asimetrik doğası, çevirinin benzerlik yapısı, çeviride kazanç-kayıp oranı gibi hususlar irdelenmiştir. Bu araştırma Larose’un teleolojik çeviri modeli temelinde dipnot ve çevirilerini çeviribilimsel sorgulamalarla bütünleştirme gayretinin bir yansıması olarak yürütülmüştür. Larose’un teleolojik çeviri olgusunun çeviri araştırmalarına uyarlanabileceğini kanıtlayan öncül bir araştırma sunma gayreti gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Larose, Genette, dipnot, yanmetin, teleolojik model, çeviriölçü

Kaynakça

• Baş, N. (2019). Seyahatname çevirilerinde yanmetin olgusu. Diyalog, 2019, (2), 383-407.
• Beaugrande, R. (1978). Factors in a theory of poetic translating. Van Gorcum.
• Berk, Ö. (2005). Kuramlar ışığında açıklamalı çeviribilim terimcesi. Multilingual.
• Birkan Baydan, E. (2011). Editing as rewriting. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 2(3). https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuceviri/issue/1231/14424
• Bruce, D. (1990). Compte rendu de [Robert Larose, Théories contemporaines de la traduction. 2e édition. Sillery (Québec), Presses de l’Université du Québec, 1989.] TTR, 3(1), 125–129. https://doi.org/10.7202/037062ar
• Civelek, K. (2015). Yanmetinsellik bağlamında karşılaştırmalı bir çözümleme: Anna Gavalda’nın “Je l’aimais/Onu Seviyordum” adlı romanının Fransızca ve Türkçe baskıları. Humanitas, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 6. http://dx.doi.org/10.20304/husbd.10956 ss. 89-98
• Çolak, R. (2019). Paratextual analysis of autobiographies by William Butler Yeats. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö6), 355-361. http://10.29000/rumelide.649017
• Durero Köseoğlu, G. (2006a). La Trilogie d’Istanbul I: Fenêtres d’Istanbul. GiTa Yayınları.
• Durero Köseoğlu, G. (2006b). La Trilogie d’Istanbul II: Grimoire d’Istanbul. GiTa Yayınları.
• Durero Köseoğlu, G. (2006c). İstanbul üçlemesi II: İstanbul’da bir el yazması. (Çev. L. Arslan Özcan). GiTa Yayınları.
• Durero Köseoğlu, G. (2009a). La Trilogie d’Istanbul III: Secrets d’Istanbul. GiTa Yayınları.
• Durero Köseoğlu, G. (2009b). İstanbul üçlemesi III: Sır dolu İstanbul. (Çev. A. Altınel). GiTa Yayınları.
• Durero Köseoğlu, G. (2014). İstanbul üçlemesi I: İstanbul’dan pencereler. (Çev. A. Altınel). GiTa Yayınları.
• Firth, R. W. (1951). Elements of social organization. Watss and Co.
• Genette G. (2002). Seuils. Editions du Seuil.
• Genette, G. (1982). Palimpsestes. Paris. Édition Seuil. https://www.uzh.ch/cmsssl/dam/jcr:00000000-6f0d-c673-0000-000035e557a5/Genette_Palimpsestes.pdf
• Genette, G., & Maclean, M. (1991). Introduction to the paratext. New Literary History, 22(2), 261-272. http://0.2307/469037
• Gökduman, U. C. (2019). Yeniden çeviride yan metinsel ögeler: yeniden çevirmen olarak Cemil Meriç’in Balzac çevirisi üzerine bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö5), 334- 345. http://10.29000/rumelide.606204
• Guidere, M. (2008). Introduction à la traduction. De Boeck.
• Henry, J. (2000). De l'érudition à l’échec: la note du traducteur. Meta, 45(2), 228–240. https://doi.org/10.7202/003059ar
• House, J. (1981). A model for translation quality assessment. Narr.
• Kansu-Yetkiner, N., Yetkin-Karakoç, N. (2015). Yüzyıllık süreçte Tevfik Fikret’in Şermin yapıtı bağlamında diliçi çeviri ve yanmetin olgusu. Bilig, 75, 195-225.
• Karadağ, A. B. (2012). Bir diliçi çeviri örneği olarak dipnotlar ve dipnotlarla bir çeviriyi yeniden yazmak. Çeviri ve Çeviri İncelemeleri Dergisi, 1(8), 35-40.
• Larose, R. (1989). Théories contemporaines de la traduction. Québec: Presses de l’Université du Québec.
• Popoviç, A. (1981). Çeviri çözümlemesinde “Deyiş Kaydırma” kavramı, (Çev. Y. Salman). Yazko Çeviri, 1, 156-162.
• Rakova, Z. (2016). Çeviri kuramları, (Çev. Y. Polat). Çevirmen Yayını.
• Sardin, P. (2007). De la note du traducteur comme commentaire: entre texte, paratexte et prétexte, Palimpsestes. Revue de traduction, 20, 121–136. https://doi.org/10.4000/palimpsestes.99
• Stolze, R. (2013). Çeviri kuramları: Giriş. (Çev. E. Durukan). Değişim Yayınları.
• Taş, S. (2015a). Yan-metinsellik ve metinlerarasılık odağında yeniden çeviriler: İki distopik roman. [Yayımlanmamış doktora tezi], Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Taş, S. (2015b). Yeniden çevirilerin kaynak metne dönüşü: Fahrenheit 451’in farklı çevirileri. The Journal of Academic Social Science Studies, 37(Güz 1), 387-398. http://10.9761/JASSS3015
• Yuste Frías, J. (2010). Au seuil de la traduction: la paratraduction. T. Naaijkens (Ed.), Événement ou incident. Du rôle des traductions dans les processus d’échanges culturels (ss. 287–316). Peter Lang.