Akıllı Sağlık: Geleceğin Getirdiği Yenilikler

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 56 - 67, 23.12.2024

Sebla Ak

Öz

Tıpta dijitalleşme süreci ve akıllı sağlık, yalnızca teknolojik bir yenilik değil, sağlık konseptinde derin değişiklikler yaratan çok yönlü ve karmaşık bir dönüşümdür. Akıllı sağlık, bireylerin sağlık bilincini ve yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen, sağlık verilerinin analiz edilmesiyle sağlık hizmetlerini geliştirmeye yönelik yaklaşımlar sunar. Akıllı şehir konsepti içinde yer alan akıllı sağlık sistemi; mobil sağlık (mSağlık), dijital sağlık, robotik sağlık, tele-tıp, giyilebilir sağlık teknolojileri, nesnelerin interneti, büyük veri ve diğer taşınabilir akıllı hasta izleme cihaz ve sensörlerinden oluşur. Bu sistem, sağlık hizmetlerinde teknolojinin kullanılmasıyla daha etkili ve verimli sağlık hizmeti sunmayı hedefleyen bir yaklaşımdır. Akıllı sağlık araçları, sağlık hizmetlerinin daha hızlı, daha verimli, daha düşük maliyetle ve hatasız bir şekilde sunulmasını kolaylaştırır; erken teşhis, etkili tedavi, birey odaklı ve sürdürülebilir bir sağlık sistemi oluşturulmasına katkı sağlar. Bu çalışma kasmasında öncelikli olarak akıllı sağlık kavramını soyut düzeyde tanımladıktan sonra akıllı sağlık hizmetini destekleyen temel teknolojiler çerçevesinde akıllı şehirler açıklanmaya daha sonra akıllı sağlık hizmetlerinin uygulama şekillerini, organizasyonların atmış olduğu adımlar ve akıllı sağlık kavramının pozitif ve negatifleri bağlamsal olarak açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akıllı Sağlık, mSağlık, Dijital Sağlık

Kaynakça

• Ak, B. (2013). Sağlıkta yeni hedef: dijital hastaneler. XV.Akademik bilişim konferansı, Antalya, özet kitabı, 971-976.
• Altındiş, S., Korkoç, Kİ. (2018). Sağlık hizmetlerinde büyük veri. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 257-271.
• Archenaa, J., Anita, EAM. (2015). A surveys of big data analytics in healthcare and goverment. Procedia Computer Science, 50 (1), 408-413.
• Ashton, K. (2009). That Internet of things RFID journal. https://www.rfidjournal.com/articles/pdf?4986 Aydın, N. (2019). Giyilebilir sağlık teknolojisinin geleceği. In XI. International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series, Tekirdağ, 614-619.
• Bayer, E.,Kuyrukçu, A., Akbaş, S. (2019). Dijital hastane uygulamaların hastane çalışmalarının ve yöneticilerinin perspektifinden değerlendirilmesi: bir devlet hastanesi örneği. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi(AKAD), 11(21),335-360.
• Bozbuğa, N. (2019). Mantık ve tıpta inovasyon.. IX. Mantık çalıştay kitabı. Mantık Derneği Yayınları, İstanbul: 109-123.
• Bozbuğa, N. (2020). Sağlıkta inovasyon risk yönetimi: hasta güvenliği ve risk yönetimi. İnönü Üniversitesi Yayınları, Malatya.
• Bozbuğa, N., Sayın, Ö. A. (2021). Teletıp, uzaktan hasta yönetimi ve implante kalp destek cihazları. Tıp Bilişimi İçinde , İstanbul Üniversitesi Yayınevi, 569-596.
• Bozbuğa, N., Tekbaş, M., Gülseçen, S. (2021). Tıbbi nesnelerin interneti. İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul. Bulut, A. (2022). Sağlık hizmetlerinde nesnelerin interneti. Efe Akademisi, 23-50.
• Challen, R., Denny, J., Pitt, M., Gompels, L., Edwards, T., Tsaneva-Atanasova, K. (2019). Artificial intelligence, bias and clinical safety. BMJ Qual Saf . 28: 231–237.
• Chıp (2018). Mobil Sağlık Uygulamaları Pazarı mSağlık. https://www.chip.com.tr/haber/mobil-saglik-uygulamalari-pazari-buyuyor_74534.html
• Cosgriff, C.V., Stone, D.J., Weissman, G., Pirracchio, R., Celi, L.A. (2020). The clinical artificial intelligence department: a prerequisite for success. BMJ Health Care Inform 27(1).
• DataSEl Bilgi Sistemleri Tele-tIP sağlık Platformu https://datasel.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=172&Itemid=354&lang=tr
• Dustdar, S., Nastic, S., Scekic, O. (2017). Introduction to smart cities and a vision of cyber-human cities. ın: smart cities. the ınternet of tings, People and Systems. Springer, 3-15.
• Dwivedi, R., Mehrotra, D., Candra, S.(2022). Potential of internet of medical things (IoMT) applications in building a smart healthcare system: A systematic rewiew journal of oral biology and craniofacial Research, 12(2),302-318.
• Erdem, İ., Cinbirt, E. (2022). Sağlık hizmetlerinde robotik cerrahi. İstanbul: efe akademi yayınları, 81-87. Ertek, S.(2011). Endokrinolojide tele-sağlık ve tele-tıp uygulamaları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3). 126-30.
• European parliament. (2014). Mapping smart cities in the EU. European parliament. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2014/507480/IPOL-ITRE_ET(2014)507480_EN.pdf
• Feldman B, Martin EM, Skotnes T. (2012).Data in Healthcare Hype and Hope, http://www.kmhealthcare.net/images/hypeandhope.pdf
• Fraggetta, F., Pantanowitz, L. (2018). Going fully digital: utopia or reality? Pathologica. 110(1):1-2.
• He, J., Baxter, S.L., Xu, J., et al. (2019). The practical implementation of artificial intelligence technologies in medicine. Nat Med 25: 30–36.
• Health, S. (2015). Three ways smart glasses ımprove Healthcare Services, https://mhealthintelligence.com/news/three-ways-smart-glasses- improve-healthcare-services
• Jiang, N., Wang, L.,Xu, X. (2021).Research on smart healthcare sevies: based on the design of app health sevice platform. Jonurnal of Healtcare Engineering, 1-8.
• Kamruzzaman, M.M. (2020). Architecture of smart health care system using artificial ıntelligence. IEEE International Conference on Multimedia & Expo Workshops (ICMEW), 1-6.
• Karamehmet, B. (2019). Dijital pazarlamada nesnelerin interneti: Giyilebilir teknolojiler. Turkishs Studies, 14(2), 521-537.
• Karın, T. (2022). Robotik alanındaki gelişmeler sağlık sektörünü nasıl değiştiriyor? https://ioturkiye.com Kelly, C.J., Karthikesalingam, A., Suleyman, M., et al. (2019). Key challenges for delivering clinical impact with artificial intelligence. BMC Med 17: 195:1-9.
• Kılıç, T., Tosun, N. (2021). Akılı sağlık ekosistemi ve güncel uygulama örnekleri. İşletme Bilimi Dergisi, 9(3), 543-564.
• Kızılhan, H., Başer, Ö., Kılıç, E., Ulusoy, N. (2014). Dış iskelet robot eklemleri için antagonisttik ve ön gerilmeli tip sertliği değiştirilebilir eyleyici tasarımlarında güç gereksinimi ve enerji safiyatı karşılaştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18 (3), 77-91.
• Kim, J. (2014). Health avatar: An informatics platforö for personal and private big data. Healthcare Informations Research. 20(1), 1-2.
• Korkmaz, S., Hoşman, I. (2018). Sağlık sektöründe tele-tıp uygulamaları: Tele-tıp uygulama boyutlarını içeren bir araştırma . Uluslararası Sağlık Yönetimi Ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 4(1), 251-263.
• Kurtulmuş, F.K., Bozbuğa, N., Gulseçen, S. (2021). Dijital Hastane. Tıp Bilişimi. İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 553-568.
• Lymberis, A., Dittmar, A. (2007). Advanced wearable health systems and applications IEEE Engineering İn Medicine And Biology Jonural. 263(3), 29-33.
• Medicalnet. (2020). Sağlıkta kullanılan başlıca robot türleri nelerdir? https://www.medicaldevice-network.com/analyst-comment/what-are-the-main-types-of-robots-used-in-healthcare/?utm_source=&utm_medium=23-40951&utm_campaign=
• Mohapatra, S., Patra, P.K., Mohanty, S,, Pati, B. (2018). Smart Health Care System using Data Mining. International Conference on Information Technology (ICIT): 44-49.
• Naik, K., Joshi, A.(2017). Role of big data in various sectors. International conference on I-SMACIoT in social, mobile, Analytics And Cloud, Tirupur, India, 117-122.
• Natgunanathan, I., Mehmood, A., Xiang, Y., Gao, L., Yu, S. (2019). Location Privacy Protection in Smart Health Care System. IEEE Internet of Things Journal 6(2): 3055-3069.
• Newaz, A.I., Sikder, A.K., Rahman, M.A., Uluagac, A.S. (2019). HealthGuard: A Machine Learning-Based Se- curity Framework for Smart Healthcare Systems. Sixth International Conference on Social Networks Analysis, Management and Security (SNAMS)
• Priyanka, K., Kulennavar, N. (2014). Survery on big data analytics in heatlh care. International Journal of Computer Science and Information Technologies, Vol. 5 (4) , 2014, 5865-5868 https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=35e1b67abc5fa674bc4420c92c4bd30710aacb0d
• Ponsky, T. A., Schwacher, M., Perry, I. (2014). Telemonitoring: the surgical tool of the future. Eur J Pediatr Surg 24: 287-294.
• Pramanik, I., Lau, R.Y.K., Demirkan, H., Azad, A.K. (2017). Smart health: Big data enabled health paradigm with in smart cities, Expert System With Applications, 87, 370-383.
• Razdan, Ş., Sharma, S. (2021). Internet of Medical Things (IoMT): Overview, emerging Technologies and case studies. IETE Techical Rewiew, 39(4), 1-20.
• Reis, Z.A., Bozbuğa N. (2021). Sistemlerin modellenmesi.İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2021: 273-297.
• Solanas, A., Patsakis, C., Conti, M., Vlachos, S.I., Ramos, V., Falcone., Postolache, O., Pérez-Martınez, P.A., Dipetro, R., Perraa, D.N. Martinez Ballesté. A. (2014). Smart health: a contextaware health paradigm with in smart cities, IEEE Communications Magazine, 52(8), 74-81.
• Solanas, A., Batista, E., Rallo, R. (2017).Trends and challenges in smart healtcare research: a journey from data to wisdom . International Forum on Research An Teknologies For Scoiety And Industry,1-6.
• T.C. Çevre ve Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2019). Ulusal akıllı şehirler stratejisi ve eylem planı, https://akillisehirler.gov.tr/wp-content/uploads/EylemPlani.pdf
• Taş, F., Bozbuğa, N. (2021). Bilgisayar destekli anatomik modelleme. İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2021: 487-512.
• Tekbaş, M., Bozbuğa, N. (2021). Sağlıkta Takip Sistemleri. Ed: N. Bozbuğa, S. Gülseçen. Tıp Bilişimi. İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2021: 621-631.
• Tezcan, C. (2016). Sağlığa yenilikçi bir bakış açısı mobil sağlık. Tüsiad Yayınları, 29-71. Thomas, C. (2020). Artificial intelligence and nursing: The future is now.The Journal of Nursing Administration, 50 (3), S: 125-127
• Tian, S., Yang, W., Grange, j., Wang, P., Huang, W, Ye, Z. (2019). Smart healthcare: making medicalcare more intelligent, Global Health Journal, 3(3), 62-65.
• Trimble, M., & Hamilton, P. (2016). The thinking doctor: clinical decision making in contemporary medicine. Clinical Medicine, 16(4), 343-346.
• Türk Dil Kurum (2023). Güncel Türkçe sözlük, robot. https://sozluk.gov.tr/ Türk Kardiyoloji Derneği (2022). Dijital Sağlık Nedir? https://tkd.org.tr/kardiyolojide-dijital-saglik-ve-yapay-zeka-calisma-grubu
• Uysal, B., Ulusinan, E. (2020) Güncel Dijital Sağlık Uygulamalarının İncelenmesi, Selçuk Sağlık Dergisi,(1), 1-46.
• Ünsal, Ö., Avcı, S. (2023). Akıllı şehir tartışmaları üzerine bir değerlendirme ve Türkiye. Mavi Atlas, 11(1), 87-104.
• World Health Organizations - WHO (2021). Global Strategy on digital health 2020-2025. https://www.who.int/publications/i/item/9789240020924
• World Health Organizations - WHO, (2009) .Telemedicine: opportunities and developments in Member States: report on the second global survey on eHealth, Global Observatory for eHealth Series.
• World Health Organizations - WHO (2010). Telemedicine opportunities and devolopments in member states, https://apps.who.int/iris/handle/10665/44497
• Xue, X.Y. Zeng, Y. Zhang, S Lee and Z. Yan. (2021). A study on aan application system fort he susyainable development of smart healhcare in china, IEEE Acess, 9 (15) .
• Yin, H., Akmandor, A.O., Mosenia, A., Jha, N.K. (2018). Smart healthcare, Foundations And Trends İn Electronic Design Automation , 12(4), 401-466.