THE POETIC LANGUAGE OF SUFISM: A STUDY OF ALİ EMİRİ’S DİVAN

Year 2025, Volume: 6 Issue: 10, 132 - 144, 30.06.2025

Sinan Cereyan

https://doi.org/10.62356/cihansumul.1624962

Abstract

Ali Emiri Efendi, one of the most important figures who grew up in the last periods of the Ottoman Empire (1857-1924), was born in Diyarbakır (1857) as the last child of a cultured family. In addition to being a poet, Ali Emiri Efendi is known for his qualifications as a good literary historian, librarian and journalist. He used the pseudonym “Emîrî” in his poems, like his grandfather Mehmet Emiri, who was busy with poetry when he was just a child, is a divan owner. When his divan is examined, it is understood that the poet comes from a very cultured family, closely interested in literature, on both his mother and father’s side. When it comes to divan poets from Diyarbakır, one of the first names that comes to mind is Ali Emiri Efendi. The poet, who started his journey of wisdom from Diyarbakır, learned Arabic and Persian by taking lessons from various teachers during this journey. Ali Emiri Efendi, who adhered to the tradition of classical Turkish poetry, used Sufi terms quite widely in his divan. When his divan is examined, it is understood that he is familiar with Sufism culture and is not far from the Sufi tradition. In his later writings, he speaks of Sufi figures with reverence and respect.In this study, the Sufi terms used by Ali Emiri Efendi in his poems and the Sufi features reflected in the artist’s poems in this context will be examined.

Keywords

Ali Emiri Efendi , Divan , Sufism and Poetry.

TASAVVUFUN ŞİİRSEL DİLİ: ALİ EMÎRÎ DİVANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde (1857-1924) yetişmiş en önemli şahsiyetlerden biri olan Ali Emîrî Efendi Diyarbakır’da (1857) tarihinde kültürlü bir ailenin son çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Ali Emîrî Efendi şair olmasının yanında iyi bir edebiyat tarihçisi, kütüphaneci ve gazeteci vasıflarıyla tanınmaktadır. Şiirlerinde dedesi Mehmet Emîrî gibi kendisi de “Emîrî” mahlasını kullanmıştır. Daha çocuk denilebilecek yaşlarda şiirle meşgul olan Ali Emîrî Efendi bir divan sahibidir. Divân’ı incelendiğinde şairin anne ve baba tarafından oldukça kültürlü ve edebiyatla yakından ilgilenen bir aileden geldiği anlaşılmaktadır. Diyarbakırlı Divân sahibi şairler söz konusu olduğunda ilk akla gelen isimlerden biri Ali Emîrî Efendi’dir. İrfan yolculuğuna Diyarbakır’dan başlayan şair bu yolculuk sürecinde çeşitli müderrislerden dersler alarak Arapça ve Farsça öğrendi. Klasik Türk şiiri geleneğine bağlı kalan Ali Emîrî Efendi, Divânı’nda tasavvufî terimleri oldukça yaygın kullanmıştır. Divânı incelendiğinde kendisinin tasavvuf kültürüne âşinâ olduğu ve tasavvuf geleneğine uzak biri olmadığı anlaşılmaktadır. Daha sonra yazmış olduğu yazılarında da tasavvuf ehli olan şahsiyetlerden hürmet ve saygıyla bahsetmektedir. Bu çalışmada Ali Emîrî Efendi’nin şiirlerinde yer vermiş olduğu tasavvufî terimler ve sanatkârın bu bağlamda şiirlerine yansıyan tasavvufî özellikler incelenecektir.

Keywords

Ali Emîrî Efendi , Divan , Tasavvuf ve Şiir.

References

• Aksakal, A. (n.d.). Ölümünün 60. yılinda kitap dostu Ali Emîrî Efendi. Türk Kültürü Dergisi, 250, 105.
• Arslan, M. U., & diğerleri. (2020). Diyarbekirli divân sahibi şairler. İstanbul: DBY Yayınları.
• Arslan, M. U. (2016). Alî Emîrî Efendi divânında kitap ve şairin "kitap" redifli üç gazeli. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi, 2(5), 272-285.
• Arslan, M. U. (2008). Ali Emîrî Efendi ve divânı (Yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Atalay, Mehmet (2019): Tâhirü’l-Mevlevî’nin Türkçe şiirleri. İstanbul: Asmaaltı Yayınları.
• Babinger, F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri (Ç. Üçok, Çev.). Ankara: Türk Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bilgin, A. A. (2014). Türk tasavvuf edebiyatının mahiyeti. Türkiyat Mecmuası, 24, 1-13. https://doi.org/10.18345/tm.87830
• Bilgin, A.A. (2016). Türk tasavvuf edebiyatı makaleleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ceylan, Ö. (2007). Tasavvufî şiir şerhleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Ciğa, Özkan. “Ali Emîrî Divanında Aşkın Hâlleri”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Vefatının 100. Yılında Ali Emîrî Özel Sayısı, (Eylül 2024), 62-101.
• Çelik, K. (1988). Ali Emîrî: Hayatı, şahsiyeti, eserleri (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü).
• Eren, Aysun. “Ali Emîrî’yi Okumak”. Ali Emîrî Hâtırasına VII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları, (Kasım 2014),169-192.
• Ergun, S. N. (1936). Türk şairleri. İstanbul: Suhulet Basımevi.
• Kara, M. (2010). Türk tasavvuf tarihi araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Pala, İ. (2015). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sağlam, A. (2016). Ali Emirî’nin “Âyine-i Dünyâ” redifli gazeline İslam estetiği açısından bakış. Turkish Studies, 11(10), 489-500. https://doi.org/10.7827/
• Serin, S. (2007). Diyarbakırlı Ali Emirî divânı: İnceleme-metin (Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tayşi, Mehmet Serhan (1989): “Ali Emîrî Efendi”, TDVİA, c. 2, İstanbul.
• Türer, O. (2015). Ana hatlarıyla tasavvuf tarihi. İstanbul: Ataç Yayınları.
• Uludağ, S. (2005). Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Üstüner, K. (2008). XIV. ve XV. yüzyıl divânlarında tasavvuf. Türk Bilim Araştırmaları, 24, 271-294.
• Yazar, S., & Arslan, M. U. (2020). Ali Emîrî divânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.