TRIBALISM FROM THE QUR’ANIC PERSPECTIVE: FROM THE AGE OF IGNORANCE TO ISLAM

Year 2025, Volume: 6 Issue: 10, 60 - 75, 30.06.2025

Abdulhalim Turan

https://doi.org/10.62356/cihansumul.1679858

Abstract

According to the Qur’an, humanity was created from a single mother and father, and over time, it was divided into tribes, forming a social structure. This social structure aims to facilitate the mutual acquaintance, cooperation, and solidarity among people. However, throughout history, tribal solidarity has evolved into a form of unjust tribal affiliation that prioritizes superiority over justice and fairness. In the pre-Islamic Arab society, this understanding of solidarity led to a competition for tribal superiority and resulted in prolonged wars. Islam does not reject the natural human feelings of belonging, unity, and mutual support; reather, it views these emotions as a social balancing element. However, Islam considers the transformation of these feelings into the defense of injustice, animosity, and claims of superiority as a form of pre-Islamic tribalism, and it rejects this understanding. The Prophet Muhammad (PBUH), like other prophets, began his mission by addressing his own family but never regarded tribal or lineage ties as a basis for superiority, nor did he allow them to overshadow justice and fairness. In this framework, Islam transformed tribal solidarity, removing its pre-Islamic identity and grounding it in justice, brotherhood, and piety. This study examines tribal solidarity from the Qur’anic perspective, exploring how Islam has shaped this emotion and emphasizing its role in transforming this social structure.

Keywords

Tribalism , İgnorance , Tribe , Qur’an , Tafsir.

KUR’AN PERSPEKTİFİNDEN KABİLE ASABİYETİ: CÂHİLİYEDEN İSLÂM’A

Abstract

Kur’an’a göre insanlık, tek bir anne ve babadan yaratılmış olup zamanla kabilelere ayrılarak toplumsal bir yapı kazanmıştır. Bu toplumsal yapı, insanların kaynaşmasını, yardımlaşmasını ve birbirlerini tanımasını sağlamak amacını taşır. Ancak tarihsel süreçte kabile asabiyeti, adalet ve hak duygusunun önüne geçerek haklı-haksız bir kabile asabiyetine dönüşmüştür. Cahiliye dönemi Arap toplumunda bu asabiyet anlayışı, kabileler arası üstünlük yarışını ve uzun süren savaşları beraberinde getirmiştir. İslâm, insan fıtratında var olan aidiyet, kaynaşma ve dayanışma duygusunu reddetmemekte; aksine onu sosyal bir denge unsuru olarak görmektedir. Ancak bu duygunun haksızlığı savunma, düşmanlık besleme ve üstünlük iddiasına dönüşmesini câhili asabiyet olarak nitelendirmiş ve bu anlayışı kökten reddetmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s.), İslâm davetine diğer peygamberler gibi öncelikli olarak kendi ailesinden başlamış, ancak hiçbir zaman kabile ve soy bağlarını üstünlük sebebi görmemiş, hak ve adaletin önüne geçirmemiştir. Bu çerçevede İslâm, kabile asabiyetini, câhili hüviyetinden sıyırarak adalet, kardeşlik ve takva temeline oturtmuştur. Bu çalışmada, kabile asabiyeti, Kur’an perspektifinden ele alınarak İslâm’ın bu duyguya nasıl yön verdiği incelenmiş, aynı zamanda İslâm’ın bu sosyal yapıyı değiştirmedeki etkisi vurgulanmıştır.

Keywords

Asabiyet , Câhiliye , Kabile , Kur’an , Tefsîr.

Ethical Statement

Çalışma konusu etik kurul iznini gerektirmemektedir

Supporting Institution

"This study does not require ethics committee approval."

Thanks

CihanŞümul Dergisi ailesine destekleri için teşekkür ederim.

References

• Ahmed, İ. H. (2001). el-Müsned. Müessetü’r-Risâle.
• Alkış, M. S. (2020). “Cahiliye Dönemi Arap Toplumunun Asabiyet Algısı ve İlk Dönem İslâm Toplumuna Yansımaları”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirileri. Samer Yayınları.
• Âlusi, Ş. (1994). Rûhu’l-Me’ânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-‘Azîm ve’s-Seb’il-Mesânî. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Apak, A. (2017). “Kabile Asabiyetinin Mahiyeti Üzerine Değerlendirmeler”. İslâm Tarihi Araştırmaları Dergisi(1), 76-91.
• Apak, A. (2017). Kur’an’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu: Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayat. Kuramer Yayınları.
• Arı, Ü. (2020). “Cahiliye Dönemi’nde Yemâme”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirileri. Samer Yayınları.
• Atalay, Y. (2020). “Cahiliye Dönemi’nde Toplumun Ahlaki Faziletleri”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirileri. Samer Yayınları.
• Ay, E. (2020). “İbn Haldun’un Bedevi ve Hadari Kavramlarına Cahiliye Dönemi Perspektifinden Bir Bakış”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirileri. Samer Yayınları.
• Bayram, A. (2013). İslâm’da Kavmiyetçilik ve Irkçılık Anlayışı. Ensar Yayınları.
• Beğavi, H. (1988). Meâlimu’t-Tenzîl. Dâru Taybe.
• Beyhakî, A. (2003). es-Sünenü’l-Kübrâ. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Buhârî, M. (2009). el-Câmiu’s-Sahîh. Vezârretü’l-Evkâf.
• Cihan, H. (2020). “Cahiliye Dönemi’nde Bir Dayanışma Girişimi Olarak ‘Hilfu’l-Fudûl’ Hakkında Sosyolojik Bir İnceleme”, Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirileri. Samer Yayınları.
• Çapcıoğlu, İ. (2015). “Cematçilik, Mezhepçilik ve Dini Asabiyet”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (14-27).
• Çubukcu, Asri (1992). “Buâs”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Demir, M. E. (2020). “Bir Zihniyet Olarak Cahiliye”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Ebû Dâvûd, S. (2009). es-Sünen. Dâru’r-Risâletü’l-‘Alemiyye.
• Ebû Hayyân, M. (1993). el-Bahrü’l-Muhît. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Fayda, F. (2000). “İfk Hadisesi”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Gazzâlî, M. (1988). İhyâü Ulûmi’d-Dîn. Müessetü’l-İhrâm.
• Güzey, H. (2020).”Cahiliye Dönemi’nde Bir İttifak Yöntemi Olarak Hılf”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Hallaçoğlu, Y. (1988). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyâseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hamidullah, M. (2003). İslâm Peygamberi I-II. (Çev. Salih Tuğ). Beyan Yayınları.
• İbn Âşûr, M. T. (1984). et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dârü’t-Tûnisiyye.
• İbn Atıyye, A. (2001). Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Aziz. Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• İbn Hacer, A. (2015). Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Mektebetü’s-Selefiyye.
• İbn Haldûn, A. (2016). el-Mukaddime. (Çev. Süleyman Uludağ). Dergâh yayınları.
• İbn Hişâm, A. (1995). es-Sîretü’n-Nebeviyye. Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye.
• İbn Kesîr, İ. (1999). Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm. Dâru Tayyibe.
• İbn Mâce, E. A. M. (2001). es-Sünen. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• İbn Manzûr, C. (1993). Lisânü’l-Arab. Dâru’s-Sadr.
• İbn-i Sa’d, E. A. M. (1990). et-Tabakâtü’l-kübrâ. Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Cevzî, E. F. (1987). Zâdü’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr. el-Mektebetü’l-İslâmiyye.
• İnan, A. (2020). “Hadislerde Cahiliye Kavramı”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Kapar. M. A. (1995). “Eyyâmü’l-Arab”. Diyanet İslâm Ansiklopedis. TDV Yayınları.
• Kara, İ. (2005). Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi: Kavramlar ve Tartışmalar. Dergah Yayınları.
• Kara, S. (2020). “İslâm Öncesi Arap Yarımadası’ndaki İlâf Kurumuyla İlgili Sosyolojik Bir İnceleme”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Karaman, H. & Çağrıcı, M. & Dönmez, İ. K. & Gümüş, S. (2021). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kardâvî, Y. (1989). İslâm’da Asabiyet ve Milliyetçilik. (çev. M. Şevki Yılmaz). Pınar Yayınları.
• Koç, H. (2019). “Siyonizm’in Dini Temelleri ve Modern Politikaya Etkisi,” Uluslar arası İslam ve Din Bilimleri Araştırmaları Dergisi (2/1).
• Kurtubî, A. (2006). el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. Müessetü’r-Risâle.
• Kutlay, H. İ. (1993). “Dâhis”. Diyanet İslâm Ansiklopedis. TDV Yayınları.
• Maraşlıoğlu. Ş. E. (2020). “İslâm Öncesi Arap Toplumunda Asabiyetin Psikolojik Arka Planı”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Mercimek, M. S. (2020). “Cahiliye Arap Kimliğini Pierre Bourdieu Kavramlarıyla Okumak”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Mevdûdî, E. A. (2005). Tefhîmu’l-Kur’ân. İhsân Yayınları.
• Meydânî, A. (1894). Mecm’u’l-Emsâl. Dâru’l-Ma’rife.
• Müslim, H. (1955). Câmiu’s-Sahîh. Matba‘atu ‘Îsâ el-Bâbi’l-Halebî ve Şurakâih.
• Nass, İ. (1973). el-Asabiyyetü’l-Kabeliyye ve Eseruhâ fi’Şi’iri’l Umeviyye. Dârü’l-Fikr.
• Orhanoğlu, C. (1987). Osmanlı Toplumunda Aşiretlerin İskânı. Eren Yayıncılık.
• Özçelik, A. (2020). “Cahiliye Toplumunun Sosyo-Kültürel Yapısı. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Özdemir, M. T. (2020). “Hadisler Işığında Hz. Peygamber’in Cahiliye’ye Bakışı”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Râzî, F. M. (1999). Mefâtîhu’l-Ğayb. Dâru İhyâi’t-Terâsi’l-Arabiyye.
• Sa’lebî, E. İ. (2015). el-Keşf ve’l-Beyân ‘an Tefsîri’l-Kur’ân. Dâru’t-Tefsîr.
• Suyûtî, C. A. (1993). ed-Dürrü’l-Mensûr. Dâru’l-Fikr.
• Şamlıoğlu, E. E. (2020). “Kur’an’ı Arap Tarihi Verileri Üzerinden Okumak: en-Necm 53/49 Bağalamında”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Şeybî, E. M. (1982). Timsâlü’l-Emsâl. Dar el-Massıra.
• Taberî, M. B. C. (2001). Câmiu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Dârü’l-Hicr.
• Tirmizî, E. Î. M. (1996). es-Sünen, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmiyye.
• Vâhidî, A. (1991). Esbâb-ı Nüzûl. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Vâhidî, A. (2009). el-Basît fî Tefsîri’l-Kur’ân. İmâdetü’l-Bahsi’l-İlm.
• Yavuz, Y. (2015). Modernizm Bağlamında Irkçılık ve Kavmiyetçilik Eleştirisi,” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi (19/2).
• Yıldırım, A. (2015). İslâm’da Birlik ve Kardeşlik. XZY Yayınları.
• Yıldırım, S. (2020). “Cahiliye Dönemi’nde Yesrib’in Siyasi Durumu”. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.
• Zebidî, E. F. A. (2001). Tâcü’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmus. Dârü’l-Hidâye. Cahiliye Dönemi Sempozyumu Bildirimleri. Samer Yayınları.