TURİZM Ve C02 EMİSYONLARININ SAĞLIK HARCAMALARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: TÜRKİYE İÇİN ARDL SINIR TESTİ

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 767 - 788, 18.10.2023

Onur Yağış , Mustafa Torun

https://doi.org/10.35408/comuybd.1315381

Öz

Bu çalışmada Türkiye için 1975-2019 dönemi arasında turizm ve C02 emisyonlarının sağlık harcamaları üzerindeki etkilerini ARDL sınır testi yaklaşımıyla incelemek amaçlanmıştır. Türkiye her yıl çok sayıda turisti ağırlamakta, turizm döviz kazancını artırmakta ve ekonomik büyümeye olumlu katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda turizm, C02 emisyonları ve sağlık harcamalarına dair sınırlı sayıda çalışma bulunduğundan, araştırma konusunun Türkiye’de etkileri araştırılarak literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, gelen yabancı turist sayısı, çalışma çağındaki nüfus ve toplam nüfus ile sağlık harcamaları arasında pozitif istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. C02 emisyonları ile sağlık harcamaları arasında ise negatif istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

turizm, co2 emisyonları, sağlık harcamaları, Türkiye ARDL sınır testi

Kaynakça

• Akel, V. ve Gazel, S. (2014). Döviz Kurları İle BIST Sanayi Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 44, 23-41.
• Akdağ, İ. (2021). Türkiye’deki Turizm Sektörü İle Ekonomik Kalkınma Arasındaki İlişkinin ARDL Sınır Testi Yaklaşımıyla Analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20 (42) , 1043-1059. DOI: 10.46928/iticusbe.758603
• Al-Mulali, U, Hassan, G. F. ve Abdul, H. M. (2015) Turizm Gelişinin Ulaşım Sektöründen Kaynaklanan CO2 Emisyonlarına Etkisi, Anadolu, 26(2), 230-243, DOI: 10.1080/13032917.2014.934701
• Anger, A. (2010). Including Aviation in the European Emissions Trading Scheme: Impacts on the İndustry, CO2 Emissions and Macroeconomic Activity in the EU, Journal of Air Transport Management. 16(2), 100-105, https://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2009.10.009.
• Anser, M. K., Yousaf, Z. ve Nassani, A.A. (2020). Uluslararası Turizm, Sosyal Dağılım ve Çevresel Kuznets eğrisi: G-7 Ülkelerinden Oluşan Bir Panelden Elde Edilen Kanıtlar. Environ Sci Pollut Res. 27, 2707–2720, https://doi.org/10.1007/s11356-019-07196-2
• Apergis, N., Jebli, M. B. ve Youssef, S. B. (2018). Does Renewable Energy Consumption and Health Expenditures Decrease Carbon Dioxide Emissions? Evidence for Sub-Saharan, Renewable Energy, 127, 1011-1016.
• Atabey, S. , ve Yokaş İ. (2016). Küresel Isınmanın Artış Nedenlerinin Su Kaynakları ve Turist Sağlığı Üzerindeki Yansımaları, Akademik Bakış Dergisi, 54.
• Azam M, Alam MM ve Hafeez MH (2018). Effect of Tourism on Environmental Pollution: Further Evidence From Malaysia, Singapore and Thailand. J Clean Prod. 190, 330-338.
• Çağlayan, E. (2006). Enflasyon, Faiz Oranı ve Büyümenin Yurtiçi Tasarruflar Üzerindeki Etkileri. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. 1(21), 423438.
• Isaeva, A., Salahodjaev, R., ve Khachaturov, A. (2022). Turizm ve Finansal Gelişmenin Enerji Tüketimi ve Karbon Dioksit Emisyonu Üzerindeki Etkisi: Komünizm Sonrası Ülkelerden Kanıtlar. J Knowl Econ, 13, 773–786. https://doi.org/10.1007/s13132-021-00732-x
• Jones, C. ve Munday, M. (2007). Turizmin Çevresel Sonuçlarını Keşfetmek: Bir Uydu Hesabı Yaklaşımı. Seyahat Araştırmaları Dergisi, 46(2), 164-172. doi: 10.1177/0047287507299592
• Jung, W. L. (2013). Tantatape Brahmasrene, Investigating the İnfluence of Tourism on Economic Growth and Carbon Emissions: Evidence From Panel Analysis of the European Union. Tourism Management, 38, 69-76, https://doi.org/10.1016/j.tourman.2013.02.016.
• Karakurt, B., Şentürk, S. H. ve Ela, M. (2015). Çevre Vergilerinin Teknolojik İnovasyon Üzerinde Etkisi: Türkiye’nin Durumunun Değerlendirilmesi ve Öneriler. 30. Türkiye Maliye Sempozyumu Bildiri Kitabı, Antalya.
• Khalid, Z., Muhammad S., Nanthakumar, L, ve Syed, A. R. (2016).Tourism Development, Energy Consumption and Environmental Kuznets Curve: Trivariate Analysis in the Panel of Developed and Developing Countries. Tourism Management, 54, 275-283, ,https://doi.org/10.1016/j.tourman.2015.12.001.
• Künç, Y. G. (2022). Turizm Etkinliği Çevre Performansını Etkiliyor Mu? Veri Zarflama Analizi ile Etkinlik Skorlarının Hesaplanması. Alanya Akademik Bakış, 6 (1) , 1921-1940. DOI: 10.29023/alanyaakademik.887885
• Muhammad, I, Q., Mohamed, A., H, Sanil, S. H. ve Amran R. K. (2017). Zaman, Dynamic Linkages Between Sustainable Tourism, Energy, Health and Eealth: Evidence from top 80 İnternational Tourist Destination Cities in 37 countries. Journal of Cleaner Production, 158, 143-155, ,https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.05.001.
• Mutlu, A. (2006). Küresel Kamusal Mallar Bağlamında Sağlık Hizmetleri ve Çevre Kirlenmesi: Üretim, Finansman ve Yönetim Sorunları, Maliye Dergisi, 150.
• Narayan, P.K. ve Narayan, S. (2008). Does Environmental Quality Influence Health Expenditures? Empirical Evidence from A Panel of Selected OECD Countries. Ecological Economics, 65, 367-374.
• Öztürk, İ. (2016) Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Turizm Gelişimi, Enerji Talebi ve Büyüme Faktörleri Arasındaki İişkiler. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 23(2), 122-131, DOI: 10.1080/13504509.2015.1092000
• Polat, A. M. ve Ergun, S. (2018). Yapısal Kırılma Altında Türkiye’de Ekonomik Büyüme, CO2 Emisyonu ve Sağlık Harcamaları İlişkisi, Business and Economics Research Journal, 9 (3), 481-497.
• Schmieder, J. ve Neidell, M. (2008). Air Pollution and Infant Health: Lessons from New Jersey, National Bureau of Economic Research, Journal of Health Economics, 28(3), 688–703.
• Tapsoba, P. P. Y. (2017). Sustainable Health Financing for Progress Towards Universal Health Coverage in Low- and Middle-Income Countries, Economies and Finances Université Clermont Auvergne.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2021). Erişim: 15 Mayıs 2023, https://www.tuik.gov.tr/
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2022). Erişim: 15 Mayıs 2023, https://www.tuik.gov.tr/
• UNWTO (World Tourism Organization) (2020). Erişim: 15 Mayıs 2023, https://www.eunwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284421152
• Yahaya, A., Nor, M. N., Habibullah, M. S., Ghani, J.A. ve Noor, Z. M. (2016). How Relevant is Environmental Quality to Per Capita Health Expenditures? Empirical Evidence From Panel of Developing Countries, SpringerPlus, 5(925), 2-14.
• Yazdi, S. K.., Tahmasebi, Z. ve Mastorakis, N. (2014). Public Healthcare Expenditure and Environmental Quality in Iran. Recent Advances in Applied Economics, 126-134.
• Yılancı, V. (2012). Türkiye’de Para Talebi İstikrarlılığının Testi: Kayan Pencerelerde Sınır Testi Yaklaşımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 67-74.
• Zaidi, S. ve Saidi, K. (2018). Environmental Pollution, Health Expenditure and Economic Growth and in the Sub-Saharan Africa Countries: Panel ARDL Approach, Sustainable Cities and Society, 41, 833-840.
• Zhang, B., Wang, B. ve Wang, Z. (2017). Role of Renewable Energy and Nonrenewable Energy Consumption on EKC: Evidence from Pakistan, Journal of Cleaner Production, 156, 855– 864.
• Wang, Z., Asghar, M. M. ve Zaidi, S. A. H. (2019). CO2 emisyonları, sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki dinamik bağlantılar: Pakistan'dan ampirik kanıtlar. Environ Sci Pollut Res, 26, 15285–15299 https://doi.org/10.1007/s11356-019-04876-x
• World Health Organization (2010). WHO Guidelines for Indoor Air Quality: Selected Pollutants, Fact Sheet No. 187.
• World Bank (2023). Erişim: 1 Haziran 2023, https://data.worldbank.org/
• Qureshi, M. I., Khan, N. U. ve Rasli, A. M. (2015). Asya ülkelerinin çevresel kötülüklerle sağlık savaşı: tutmayı vaat ediyor. Environ Sci Pollut Res, 22, 11708–11715 (2015). https://doi.org/10.1007/s11356-015-4440-8