AKP Döneminde Sendikal Alanın Yeniden Yapılanması ve Kutuplaşma: Hak-İş ve Ötekiler

Year 2014, Volume: 2 Issue: 41, 155 - 174, 01.01.2014

Işıl Erdinç

Abstract

Türkiye’de son 10 yıldır neoliberal politikaların hakim olduğu, işsizliğin ve güvencesiz çalışma koşullarının, sendikal hak ihlallerinin, tutuklama ve gözaltıların, toplumsal hareketlere ve toplumsal muhalefet aktörlerine yönelik baskı ve şiddetin arttığı bir dönem yaşanmakta. Gerek taşeron işçilerinin örgütlenme çalışmaları gerek sendikalı oldukları için işten çıkartılan işçilerin eylemleri sendikaların yeni strateji arayışlarını daha da merkezi bir yere getirmektedir. AKP dönemi boyunca sendikalar kanunu, toplu sözleşme kanunu ve iş kanunu başta olmak üzere pek çok hukuksal değişikliğe gidilmiş, sendikasızlaştırma ve taşeron yaygınlaşmıştır. Bu bağlamda biz de çalışmamızda yapılandırılmaya çalışılmasını ve bu durumun sendikaların ulaşabildiği kaynaklar ile eylem ve örgütlenme stratejilerini nasıl etkilediğini anlamaya çalıştık. AKP’nin başta Hak-İş, Memur-Sen ve DİSK, KESK olmak üzere sendika konfederasyonları ile kurduğu ilişkiyi analiz ederek, nasıl farklı söylemler kullandığını ve sendikal alanda devletin gözünde uzlaşmacı sendikacılık modelini avantajlı duruma getirirken mücadeleci sendikacılığı marjinalize ederek ötekileştirme yoluna gittiğini inceledik. Birinci bölümümüzde Fransız sosyolog Pierre Bourdieu’nün “alan teorisi”nden kısaca bahsederek kavramsal çerçevemizi açıklayarak daha sonra AKP döneminde hem hukuksal düzlemde hem de söylemde nasıl bir sendikal alan inşası yapıldığını anlattık. İkinci bölümümüzde ise Hak-İş’teki sendikacılık anlayışı ve uygulamalarını, DİSK’in konumlanmalarını analiz ederek, Türk-İş’in stratejilerine de kısaca değindik. Bu sayede sendikal alan-siyasal alan ve devlet ilişkilerinin AKP dönemi boyunca ulusal, yerel ve bireysel düzeylerde nasıl kurulduğunu anlamaya çalıştık. Analizimizin temelini 2012 ve 2013 yıllarında İstanbul ve Ankara’da Hak-İş, DİSK ve Türkİş bünyesinde gerçekleştirdiğimiz doksan derinlemesine görüşme ve gözlemler ile basın taramasından oluşan saha çalışmamız oluşturmuştur

The Reconstruction of the Trade Union Field under the AKP Rule and the Bipolarization Process: Hak-İş, Memur-Sen and the Others

Abstract

For the last ten years, Turkey has been passing through a process during which neoliberal policies have been ruling, unemployment and precariousness have been rising with trade union rights being violated and activists being arrested due to the violent oppression against social protest actors and social movements. The mobilizations of workers under sub-contractors or workers being fired because of their union affiliations make the quest of trade unions to produce new strategies more vital. During the AKP government, many legal changes have been realized including the labour code, the collective bargaining code and the trade unions’ code and subcontracting and de-unionization have been expanded. In this context, throughout our research, we are going to analyse the reconstruction of the trade union field under the AKP government and the impact of this reconstruction process on the resources and the organization and mobilization strategies of trade unions. By an analysis of the relations between the AKP and different trade union confederations such as Hak-İş, Memur-Sen and DİSK, KESK, we examined how the government is privileging a trade unionism based on consensus and marginalizing a trade unionism based on conflict. In our first chapter, in order to make clear our theoretical framework, we explained shortly the “field theory” of French sociologist Pierre Bourdieu and then analysed the reconstruction of the trade unionism field by the legal system and by the political discourse. In the second chapter, we studied the trade unionism of Hak-İş, the stand of DİSK and the strategies of Türk-İş. Thus, we aimed to understand the construction of the relations between trade union field-political field and the State on national, local and individual levels during the AKP government period. Our paper is based on the fieldwork during which we have conducted ninety interviews and made observations in Hak-İş, DİSK and Türk-İş in Istanbul and Ankara and the press analysis that we have realized during 2012 and 2013

References

• Akdemir, Nevra, Odman, Aslı (2008), “Tuzla'da örülen ve üstü örtülen sınıfsallıklar”, Toplum ve Bilim, 113, s.49-89.
• “Ankara'da Mısır halkının iradesine saygı eylemi” (05.07.2013), http://www.aa.com.tr/tr/rss/200755--misir-halkinin-iradesine-saygi-eylemi, 03.02.2014.
• Bourdieu, P. (1994), Raisons Pratiques, Paris: Seuil.
• Bourdieu, P. (1984), Questions de Sociologie, Paris: Minuit,
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2013), 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Gereğince; İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2013 Ocak Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ, Ocak.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2013), 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Gereğince; İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2013 Temmuz Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ, Temmuz.
• Çelik, A. (2010), Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık, İstanbul: İletişim.
• Çelik, A. (2012), “Sendikal Ayrımcılık Ve Yasaklar Manzumesi”, Birgün Gazetesi, 26.10.
• Çelik, Z. (2012), “Sendikal Mücadelede Yeni Bir Sayfa: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşme Yasası, http://www.sendika.org/2012/10/sendikal-mucadelede- yeni-bir-sayfa-sendikalar-ve-toplu-is-sozlesme-yasasi-zeynep-celik/, 21.10.
• Çelik, A. (2013), “Sendikal “Destan” Yazıyorlar”, URL: http://www.sendika.org/2013/07/sendikal-destan-yaziyorlar-aziz-celik- birgun/, 12.07.
• DİSK (12.01.2014), “Gazetelerde 11 Ocak Mitingi”, http://www.disk.org.tr/2014/01/gazetelerde-11-ocak-mitingi/, 03.02.2014.
• DİSK Araştırma Enstitüsü (2013), Sendikalar ve Yetki Sorunu Raporu, İstanbul, 04.08.
• Göztepe, Ö. (ed.) (2012), Güvencesizleştirme. Süreç, Yanılgı, Olanak, Istanbul: Nota Bene.
• Foucault, M. (1982), “The Subject and Power”, Critical Inquiry, Vol. 8, No. 4 (Summer), s. 777-795. (17.01.2014), Hak-İş “STK’lardan Türkiye Hepimizin Çağrısı”, http://www.hakis.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id =658:stklardan-tuerkye-hepmzn-carisi&catid=11:haber&Itemid=10, 03.02.2014.
• Hak-İş (23.12.2013), “Uluslararası Operasyona Karşı Toplumu Uyanık Ve Sağduyulu Olmaya Çağırıyoruz”, http://www.hakis.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id =639:hak--uluslararasi-operasyona-kari-toplumu-uyanik-ve-saduyulu- olmaya-cairiyoruz&catid=9:basn-acklamas&Itemid=21, 03.02.2014.
• Hak-İş (2014), “Yeni Sendikalar Ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası Hakkında Bir Değerlendirme”, http://www.hakis.org.tr/yenisendikalaryasasihakkindadegerlendirmeler.pdf, 03.02.2014.
• Işık, Y. (1996), Siyasal İslam ve Sendikalar, Ankara: Öteki.
• Işıklı, A. (2005), Sendikacılık ve Siyaset, İstanbul: İmge.
• KESK (2013), Güncel Tutuklu Listesi, URL: http://www.kesk.org.tr/, 24.09.
• Koç, Y. (2010), Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi Osmanlı’dan 2010’a, Ankara: Epos Yayınları.
• Mahiroğulları, A. (2003), « Türkiye'de Sendika-Siyasi Parti İlişkileri », Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, N.46.
• “Sendika İstatistikleri Açıklandı: AKP Taşeron İşçilere Sendika Hakkı Tanımadı” (26 Ocak 2013), http://www.sendika.org/2013/01/sendika-istatistikleri- yayimlandi-akp-taseron-iscilere-sendika-hakki-tanimadi/, 24.09.2013.
• “Türk-İş’in yeni genel başkanı Ergün Atalay” (03.09.2013), http://www.ntvmsnbc.com/id/25464209/, 03.02.2014.
• “Bize marjinaller değil millet hesap sorar” (10.06.2013), http://www.sabah.com.tr/Gundem/2013/06/10/bize-marjinaller-degil- millet-hesap-sorar, 03.02.2014.