Türkiye’de Emeğin En Savunmasız Hali: Şanlıurfa’da Suriyeli Mülteci Çocuk İşçi Olmak

Year 2019, Volume: 2 Issue: 61, 917 - 940, 01.01.2019

Songül Sallan Gül Emine Türkmen Özlem Kahya Nizam

Abstract

Türkiye 1980’lerden itibaren uluslararası göç sürecinde hem hedef, hem de transit ülke konumundadır. Son yedi yıldır Suriye’de meydana gelen olaylar nedeniyle Suriye’den Türkiye’ye kitlesel bir mülteci göçü gerçekleşmiştir. Ancak Türkiye’de mülteci statüsü, sadece Avrupa kökenli olan kişilere verildiğinden, Avrupa ülkelerinden gelmeyen kişiler; “geçici koruma, ikincil koruma ve şartlı mülteci” statüsü adı altında tanımlanmaktadır. Türkiye’de Afganistan, Somali ve İran gibi ülkelerden gelen kişiler “şartlı mülteci” olarak tanımlarken, göçün kitlesel olma niteliği bağlamında Suriye’den gelen 3,5 milyon kişi “geçici koruma statüsü sahibi kişiler” olarak adlandırılmaktadır. Bu makalede Türkiye’de mülteci çocuk emeğinin sosyolojik görünümleri Şanlıurfa örneğinde ele alınmaktadır. Araştırmalar Türkiye’de bulunan Suriyelilerin yaklaşık yarısının çocuk olduğunu ve bu çocukların eğitim süreçlerinin dışında kalarak istihdamda yer aldıklarını ortaya koymaktadır. Suriye sınırında yer alan Şanlıurfa ise, İstanbul’dan sonra Türkiye’de Suriyeli mültecilerin en fazla yaşadığı ikinci kent iken, Suriyeli sayısının nüfusa oranı bakımından birinci sıradadır. Saha araştırması 2018 yılı OcakŞubat aylarında yapılan çalışma, sanayide ve hizmetler sektöründe çalışan ve yaşları 15-17 arasında değişen toplam 20 Suriyeli mülteci çocukla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada derinlemesine görüşmeler yoluyla mülteci çocuk işçiliğinin koşulları çocukların gözünden anlaşılmaya çalışılmıştır. Suriyeli çocukların çocuk olma ve çalışma arasındaki ilişkiyi nasıl anlamlandırdıkları ve çocuk emeğinin savunmasız halleri tartışılmıştır

Keywords

Uluslararası Göç, Çocuk İşçiliği, Mülteci Çocuk İşçiliği, Suriye, Türkiye, Şanlıurfa

Most Defenseless State of Labor in Turkey: Being Syrian Refugee Child Worker the Case of Şanlıurfa

Abstract

Turkey has been both a target and transit country in terms of international migration since 1980s. For the last 7 years, Turkey embraced an open door policy after Syrian civil war, and afterwards it has experienced an inflow of a massive number of immigrants. Yet, Turkey legally grants refugee status only to those of European origin. Yet, those of non-European origin are given either a “temporary protection status”, or “secondary protection status” or “conditional refugee status.” People of Afghanistan, Somali and Iran origin are called “conditional refugees” while 3.5 million Syrians are considered to be “people with a temporary protection” in Turkey. This study aims to review the state of refugee child labor in the case of Şanlıurfa. Research findings indicate that approximately of Syrians are children and a great majority of these children stay out of school to join the unsecure informal labor market. The province of Şanlıurfa at the Syria border the second highest number of Syrian refugees after İstanbul but it ranks first in terms of the ratio of the refugees to the population of the province. The field research was conducted with 20 Syrian refugee children between the ages of 15 and 17 and working in manufacturing and service sectors in January and February of 2018. The goal was to understand the conditions of refugee child labor from their standpoints by conducting in-depth interviews with them. The research attempts to explore the state of being child labor, the way how working refugee children interpret their conditions and defenseless state of being child labor

Keywords

International Migration, Child Labor, Refugee Child Labor, Syria, Turkey, Şanlıurfa

References

• Akbaş, S. ve Ünlütürk Ulutaş, Ç. (2018) “Küresel Fabrika Kentinin Görünmeyen İşçileri: Denizli İşgücü Piyasasında Suriyeli Göçmenler”, Çalışma ve Toplum, 2018/1, 167-192.
• Atasü-Topcuoğlu, R. (2015) “Göç ve Sermaye İlişkisi ve Türkiye’de Göçmen Çocuk Emeği”, DİSKAR Enstitüsü İşçi Sınıfı ve Göç Bülteni, Sayı:4, 116-126.
• Atasü-Topcuoğlu, R. vd., (2015) Türkiye’de Refakatsiz Çocuklara Erişim ve Çocuğun Yüksek Yararına Yönelik Hizmet Sunumunun Teşvik Edilmesi Projesi, https://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/uploads/pages/refakatsiz-cocuklara- yonelik-calismalar/proje-degerlendirme-raporu-tukce.pdf, (12.10.2018).
• Aydın, D., Şahin, N. ve Akay, B. (2017) “Göç Olayının Çocuk Sağlığı Üzerindeki Etkileri”, İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi, 7/1, 8-14.
• Bahadır, H. ve Uçku, R. (2016) “İzmir’in Bir Mahallesinde Yaşayan 6-17 Yaş Arasındaki Suriyeli Çocukların Çalışma Durumları ve Çalışma Durumlarını Etkileyen Etmenler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30/3, 117-124.
• Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, https://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23a.html, (11.20.2018).
• ÇSGB (2017) Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı 2017-2023, TC. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara: Ayrıntı Basımevi.
• Dedeoğlu, S. (2016) Türkiye’de Mevsimlik Tarımsal Üretimde Yabancı Göçmen İşçiler Mevcut Durum Raporu: Yoksulluk Nöbetinden Yoksulların Rekabetine, Mevsimlik Tarım Göçü Programı, Raporu Hazırlayan: Saniye Dedeoğlu, Katkı Verenler: Ertan Karabıyık ve Sinem Bayraktar, Ankara: Altan Matbaası, 1. Basım.
• DİE (1999) Çocuk İşgücü Anketi https://www.ilo.org/ankara/areas-of-work/child- labour/lang--tr/index.htm, (16.10.2018).
• DİSK-AR (2015) Türkiye’de Çocuk İşçiliği Gerçeği Raporu-2015, https://disk.org.tr/2015/04/disk-ar-turkiyede-cocuk-isciligi-gercegi-raporu- 2015/, (12.10.2018).
• Duyar, İ. (2017) “Çalışan Çocukların Bedensel Gelişimleri ve Sağlık Sorunları”, Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ekim 2016- Mart 2017, 65-73.
• Erder, S. (2007) “Yabancısız” Kurgulanan Ülkenin “Yabancıları” , Aylan Arı, F. (der.) Türkiye’de Yabancı İşçiler, Uluslararası Göç, İşgücü ve Nüfus Hareketleri içinde, İstanbul: Derin Yayınları.
• Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik, detaylı bilgi için bknz: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/01/20160115- 23.pdf (Erişim Tarihi: 26.02.2019).
• Gliner, Jeffery A. vd., (2015). Uygulamada Araştırma Yöntemleri: Desen ve Analizi Bütünleştiren Yaklaşım, çev. Selahattin Turan vd., Nobel Yayınları, Ankara
• Harunoğulları, M. (2016) “Suriyeli Sığınmacı Çocuk İşçiler ve Sorunları: Kilis Örneği”, Göç Dergisi, 3/1, 29-63.
• Heyse, K (2016) On the Brink of a Los Generation “I Can’t Read. I Can’t Write. I Want to Go School”, Challenges to the Education of Syrian Refugee Children and Youth in Turkey, The Open Society Foundation, http://aciktoplumvakfi.org.tr/pdf/On_the_Brink_of_a%20Lost_Generatio n.pdf, (16.10.2018).
• ILO (2013) Marking Progress Against Child Labour Global Estimates and Trends 2000- 2012, Geneva.
• ILO (2017) Global Estimates of Child Labour: Results and Trends 2012-2016, Geneva, September 2017.
• İçduygu, A. (2010) “Türkiye’ye Gelen Uluslararası Göçün Toplumsal ve Siyasi Koşulları”, Pucsh, B. ve Wilkoszewski, T. (der.) Türkiye’ye Uluslararası Göç Toplumsal Koşullar -Bireysel Yaşamlar (çev. Mutlu Çomak- Özbatır), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Kahya Nizam, Ö. (2016) “Uydu Kentlerden Sınır Kentlere Türkiye’de Kent Mültecileri ve Gündelik Yaşam Deneyimleri”, Tümtaş, M.S., Dericioğulları Ergun, A. ve Ergun, C. (der.) Kente Dair içinde, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kaya, A. ve Erdoğan, M. M. (2015) Türkiye’nin Göç Tarihi 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler, İstanbul: Bilgi İletişim Grubu Yayıncılık.
• Kireçdağ, N. (2017) “Antakya’da Bir Alan Araştırmasına Dayalı Gözlemler: Suriyeli Sığınmacı Çocuk İşçiler”, Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ekim 2016-Mart 2017, 29-35.
• Kirişçi, K. (2008) “Osmanlı ve Cumhuriyet Türkiye’sinde Göç ve Sığınma”, Düşünce Gündem Mültecilik Özel Sayısı, 44/ 4, 12–15.
• Küçükkaragöz, H. (2018) Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi, Eğitim Psikolojisi Gelişim-Öğrenme-Öğretim içinde, ed. Binnur Yeşilyaprak, 20. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Lordoğlu, K. ve Aslan, M. (2018) “Görünmeyen Göçmen Çocukların İşçiliği: Türkiye’deki Suriyeli Çocuklar”, Çalışma ve Toplum, 2018/2, 715-732.
• Mutlu vd., (2016) Bulanık Mekanlarda Gölgelerde Kalanlar: Suriyeli Mülteci Çocuklar ve Vatansızlık Riski Araştırma Raporu, İstanbul: Gündem Çocuk Derneği Yayını.
• Pagano M, G. (1993). Sampling Theory. Duxbury Press, 469- 72.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri, çev. Metin Bütün-Selçuk Beşir Demir, 3. Baskı, Pegem Akademi, Ankara.
• Soyalp, İ. O. (2016) “Suriye’den Gelen Göç ve Çocukların Mevcut Durumu” Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunu: Suriye’den Gelen Mülteciler Sonrası Mevcut Durum ve Çözüm Önerileri Konferans Raporu içinde Hayata Destek Derneği ve Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 11-14.
• Tarlan, K.V. (2016) “Suriyeli Mülteciler: Büyüyen Sorunlar, Daralan Zaman”, Birikim Dergisi, 328/329, 53-62.
• Toran, M. (2010) “Yoksul Çocukların Kaderi: Çalışmak”, İnal, K. (der.) Türkiye’de Çocuk Emeği içinde, Ankara: Ütopya Yayınları.
• Tuna, M., Ç. Özbek (2012) Yerlileşen Yabancılar-Güney Ege Bölgesi’nde Göç, Yurttaşlık ve Kimliğin Dönüşümü, Ankara: Detay Yayıncılık.
• TÜİK (2012). Türkiye Çocuk İşgücü Anketi Sonuçları, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13659, (11.10.2018).
• Türkmen, E. (2018) Türkiye’de Mülteci Çocuk Emeği: Şanlıurfa’da Çalışan Suriyeli Mülteci Çocuklar, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Songül Sallan Gül, Isparta.
• UNICEF. (2015). “Small Hands Heavy Burden How the Syria Conflict is Driving More Childiren into the Workforce”, 2 July 2015.
• UNICEF (2017) Türkiye’de “Kayıp Bir Kuşak” Oluşmasını Önlemek, Ocak 2017.
• Uyan Semerci, P. (2016) “Türkiye’de Çocuk İşçiliğini Masaya Yatırmak” içinde Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunu: Suriye’den Gelen Mülteciler Sonrası Mevcut Durum ve Çözüm Önerileri Konferans Raporu, İstanbul: Hayata Destek Derneği ve Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını.
• Yalçın, S. (2016) “Syrian Child Workers in Turkey”, Turkısh Policy, 15-3, 89-98, http://turkishpolicy.com/article/831/syrian-child-workers-in-turkey, (16.10.2018).