Türkiye’de Ana Dili Türkçe Olmayan Göçmen Topluluklara Yaklaşımlara Dair Bir Örnek: Girit Göçmenleri

Year 2010, Volume: 9 Issue: 20, 77 - 108, 01.06.2010

Tuncay Ercan Sepetcioğlu

Abstract

Anadolu, tarih boyunca eski Osmanlı topraklarından kendisine yönelik birçok göç olayına şahit olmuştur. Özellikle 19. yüzyılın sonlarından Cumhuriyet dönemine değin olanlar, günümüz Türkiye’sinin toplumsal yapısını şekillendirir mahiyettedir.Bu çalışmada, Girit’ten Anadolu’ya göç eden ve kendilerine göre yabancı bir kültürel, dilsel, ekonomik ve politik ortama gelen Girit göçmenlerini araştırmak amaçlanmaktadır. Bu Rumca konuşan topluluğun yeni çevreye uyum süreci hayli zaman almış ve bu süreç, eğitim sistemi örneğinde olduğu gibi bazı devlet politikalarından da etkilenmiştir. Bu çalışma aynı zamanda, bir göçmen topluluğun dil vasıtasıyla edindiği hatırayı ve kimliği keşfetmektedir

Keywords

Türkiye Cumhuriyeti, göçmen, ana dil, Giritliler

AN EXAMPLE FOR THE APPROACHES TO THE NON-TURKISH SPEAKING IMMIGRANT COMMUNITIES IN TURKEY: THE CASE OF CRETAN IMMIGRANTS

Abstract

Anatolia has witnessed lots of migrations from ex-Ottoman territories throughout history. Especially the ones happened from the end of the 19th Century to the Republican Period played an important role to shape the social structure in modern Turkey.It is aimed in this study to explore Cretan immigrants who migrated from the Island to Anatolia and came relatively to a foreign cultural, linguistic, economic and political environment. The adaptation process of this Greek-speaking community to the new environment took a long time and it was influenced by the some state policies like education system. This essay is also an exploration of an immigrant community’s memories and the identities they have experienced through language

Keywords

The Republic of Turkey, immigrant, native language, Cretans

References

• DEM, Mahmut, Atatürkçü Düşünce Işığında Eğitim Politikamız, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul, 2000.
• ADIYEKE, Ayşe Nükhet, “1881 Yılında Girit Vilayetinde Yapılan Nüfus Sayımı ve Tartışmalı Sonuçları”, Fethinden Kaybına Girit (Ayşe Nükhet Adıyeke, Nuri Adıyeke), Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul, 2006, s.s.63-170.
• AKDOĞAN, Nuran SAVAŞKAN, “‘Madamlar Yavaş Yavaş Ortadan Kayboluyorlar’:Erken Cumhuriyet Dönemi Kampanyaları ve Yahudi Kimliği”, KimliklerLütfen - Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültürel Kimlik Arayışı ve Temsili (Der. GönülPutlar), Ankara, 2009, ODTÜ Yayıncılık, s.s.148-177.
• AKGÜL, Mehmet, “Din Anlayışı ve Dinî Hayat”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü:Atatürk Dönemi (1920-1938) (Ed. Osman Horata vd.), Cilt: 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2009, s.s.423-450.
• AKTAR, Ayhan, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Uygulanan ‘Türkleştirme’ Politikaları”, Tarih ve Toplum, Cilt: 26, Sayı: 156, 1996, s.s.324-338.
• ALEXIOU, Margaret, After Antiquity: Greek Language, Myth, and Metephor, Cornell University Press, New York, 2002.
• ALKAN, Mehmet Ö., “İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Modernleşme ve Ulusçuluk Sürecinde Eğitim”, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si (Der. Kemal Karpat), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005, s.s.73-242.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele - Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• ARI, Kemal, “Göçmen ve Sığınmacı Eylemlerinin Kavramsal Tanımı Tarihsel Yönden Analizi”, Yalvaç Gelişim Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1-2, Haziran 2008/Aralık 2008, Isparta, 2008, s.s.39-50.
• ATSIZ, Nihal, Çanakkale’ye Yürüyüş, y.e.y., İstanbul, 1933.
• AYTAŞ, Süreyya, Bitmeyen Muhacirlik, Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları, İstanbul, 2007.
• BALTA, Evangalia - MILLAS, Herkül, “1923 Mübadelesinin Tarihsel Sorunları Üzerine Düşünceler - Bir Destan ve Sözlü Tarih”, Tarih ve Toplum, Cilt: 25, Sayı: 149, 1996, s.s.261-271.
• BEYOĞLU, Süleyman, “Girit Göçmenleri (1821-1924)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 2, 2000, s.s.123-138.
• BİLGİN, Nuri, Demokrasi, Kimlik ve Yurttaşlık Bağlamında Cumhuriyet, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1999.
• BROWNING, Robert, Medieval and Modern Greek (2. Baskı), Cambridge UnversityPress, Cambridge, 1983.
• CAYMAZ, Birol, Türkiye Vatandaşlık, Resmi İdeoloji ve Yansımaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
• CLARK, Bruce, İki kere Yabancı - Kitlesel İnsan İhracı Modern Türkiye’yi ve Yunanistan’ı Nasıl Biçimlendirdi? (Çev. Müfide Pekin), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• COPEAUX, Etienne, Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine (Çev. Ali Berktay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
• COULON, Alain, Etnometodoloji (Çev. Ümit Tatlıcan), Küre Yayınları, İstanbul, 2010.
• ÇAĞAPTAY, Soner, Türkiye’de İslâm, Laiklik ve Milliyetçilik - Türk Kimdir? (Çev. Özgür Bircan), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• ÇAPA, Mesut, “Ders Kitapları”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938) (Ed. Osman Horata vd.), Cilt: 2, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2009, s.s.685- 692.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, “Kültür, Millî Kültür ve Kültür Tarihi Kavramsallaştırmaları Bağlamında Kültür Tarihi Araştırmaları”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938) (Ed. Osman Horata, vd.), Cilt: 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2009, s.s.43-48.
• DOĞAN, İsmail, “Atatürk’ün Eğitim Vizyonu”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938) (Ed. Osman Horata vd.), Cilt: 2, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2009, s.s.667-674.
• DOĞAN, Nuri, Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876-1918), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1994.
• DRAGONAS, Thalia - ERSANLI, Büşra - FRANGOUDAKI, Anna, “Greek and Turkish Students’ Views on History, the Nation and Democracy”, Citizanship and the Nation-State in Greece and Turkey: Social and Historical Studies on Greece and Turkey Series, (Ed. Faruk Birtek, Thalia Dragonas), Routledge Taylor&Francis Group, New York, USA, 2005, s.s.161-189.
• ELMACI, M. Emin, “Türk Vatandaşı Yaratma Sürecinde İzmirli Museviler ve Türkçe Konuşma”, İzmirli Olmak Sempozyum Bildiri Kitabı (22-24 Ekim 2009), İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir, 2010, s.s.317-352.
• ERKAL, Ali Ekrem, Geleneksel Kültürüyle Türk Girit - Üçüncü Kitap: Toplum, Grafmat Basım ve Reklam San. Tic. Ltd. Şti., İzmir, 2008.
• GIDDENS, Anthony, Sosyal Teorilerin Temel Problemleri - Sosyal Analizde Eylem, Yapı ve Çelişki (Çev. Ümit Tatlıcan), Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• GÖKALP, Ziya, Türkleşmek-İslamlaşmak-Muasırlaşmak (Sadeleştiren: Ferhat Tamir), Türk Kültür Yayınları, İstanbul, 1974.
• GÜNEŞ, Günver, “Türk Devrimi ve İzmir Türk Ocağı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 8, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir, 1999, s.s.115-135.
• HATİPLER, Mustafa, Selanik’ten Edirne’ye İnsan Ziyanlığı, Assos Yayınları, İstanbul, 2003.
• HAVILAND, William A. - PRINS, Harald E. L., vd., Kültürel Antropoloji (Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu), Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2008.
• İPEK, Nedim, “Mübadil Deyimine Dair”, Mübadele ve Balkan Türk Kültürü Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı (8-9.12.2007), Samsun Mübadele ve Balkan Türk Kültürü Araştırmaları Derneği Yayınları, Samsun, 2008, s.s.157-160.
• KAPLAN, Mehmet, Kültür ve Dil, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1992.
• KARAKOÇ, Fulya DÜVENCİ - TUNÇDÖKEN, Funda DÜVENCİ, Mudanya’nın Akdenizli Konukları Giritliler, Gaye Kitabevi, Bursa,2008. KARPAT, Kemal H., The Ottoman State and Its Place in World History, E.J. Brill Press, Leiden, The Netherlands, 1974.
• KARPAT, Kemal H.,Osmanlı Nüfusu (1830-1914) - Demografik ve Sosyal Özellikleri, (Çev. Bahar Tırnakcı), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• KARPAT, Kemal H., “Türkler Osmanlı Atalarını Hatırlıyorlar”, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si (Der. Kemal Karpat), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
• KARPAT, Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji (Çev. Güneş Ayas), Timaş Yayınları, İstanbul, 2009.
• KAYA, Ayhan, “Göç: Güvenlik ve Korkunun İktidarı”, Uluslararası Göç Sempozyumu Bildiri Kitabı (8-11 Aralık 2005), Zeytinburnu Belediyesi, İstanbul, 2006, s.s.23-28.
• KHELLA, Karam, Üniversalist Tarih (Çev. İsmail Kaygusuz), Su Yayınevi, İstanbul, 2005.
• KILIÇ, Aylin - ÖZER, Utku, “Ulusçuluk Literatürü ve Türkiye’de Ulusal Kimlik İnşası”, Bilgi ve Bellek - İstanbul Üniversitesi Türk Devrim Tarihi Çalışmaları Dergisi, Yıl:3, Sayı:6, İstanbul, 2006, s.s.16-45.
• KOÇDEMİR, Kadir, “Eğitim-Kültür Politikaları (1920-1938): Islahâttan İnkılaba”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938) (Ed. Osman Horata vd.), Cilt: 2, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2009, s.s.679-684.
• KOLOĞLU, Orhan, “Arap Harflerini Kullanmayan “Millet”lerdeki Dil Sorunlarının Osmanlı’nın Son Yüzyıldaki İç Gerginliklere Katkısı”, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar” I. Uluslararası Tarih Kongresi (24-26 Mayıs 1993) Kongre Kitabı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara, 1998, s.s.72-90.
• KORKMAZ, Zeynep, Atatürk ve Türk Dili - Belgeler, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
• KORKMAZ, Zeynep, “Cumhuriyet Dönemi Kültür Politikasında Türk Dilinin Yeri”, Cumhuriyet ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi - Cumhuriyetin 85. YılınaArmağan Uluslararası Sempozyum Bildirileri (14-16 Mayıs 2008, Ankara) (HazRemzi Demir, Doğan Atılgan), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2008,s.s.39-47.
• MAALOUF, Amin, Ölümcül Kimlikler (19. Baskı) (Çev. Aysel Bora), Yapı KrediYayınları, İstanbul, 2004.
• MARANTZIDIS, Nikos, “Yunanistan’da Türkçe Konuşan Pontuslular ve Uyum Sorunları”, Yeniden Kurulan Yaşamlar - 1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi (Der. Müfide Pekin), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005, s.s.97-109.
• MARDİN, Şerif, “Adlarla Oynamak”, Kültür Fragmanları - Türkiye’de Günlük Hayat (Der. Ayşe Saktanber, Deniz Kandiyoti), Metis Yayınları, İstanbul, 2003, s.s.127-140.
• MARDİN, Şerif, “Kimlik ve Söylemlerde Katmanlar”, Kimlikler Lütfen - Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültürel Kimlik Arayışı ve Temsili (Der. Gönül Putlar), ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2009, s.s.61-66.
• MATOSSIAN, Mary KILBOURNE - VILLA, Susie HOOGASIAN, 1914 Öncesi Ermeni Köy Hayatı (Çev. Altuğ Yılmaz), Aras Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• MAVROMATIS, Yorgos, “Yunanistan’da Hıristiyan Göçmenler ve Müslüman Azınlıklar - Eğitimin Millî Homojenleşmedeki Rolü”, Yeniden Kurulan Yaşamlar - 1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi (Der. Müfide Pekin), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005, s.357-364.
• MEMİŞOĞLU, Hüseyin, Balkanlarda Pomak Türkleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005.
• MENGÜ, Güven, “Dil, Kültür ve Düşünce İlişkisine Antropolojik Bir Bakış”, Antropoloji, Sayı: 14/2002, Ankara, 2002, s.s.67-80.
• MERAY, Seha L. (Çev.), Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar-Belgeler, İkinci Takım, Cilt: 2 (3. Baskı), Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, (t.y.).
• ORAN, Baskın, “Önsöz”, Türkiye Rumları: Ulus-Devlet Çağından Küreselleşme Çağına Bir Azınlığın Yok Oluş Süreci (Haz. Samim Akgönül, Çev. Ceylan Gürman), İletişim Yayınları, İstanbul, 2007, s.s.11-15.
• ÖZBUDUN, Ergun, “Millî Mücadele ve Cumhuriyetin Resmî Belgelerinde Yurttaşlık ve Kimlik Sorunu”, Demokrasi ve Kimlik (Haz. Nuri Bilgin), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1997, s.s.63-70.
• ÖZER, İnan, Kentleşme Kentlileşme ve Kentsel Değişme, Ekin Kitabevi, Bursa, 2004.
• PAMUK, Akif - ALABAŞ, Ramazan, “Tarih Eğitimi ve Vatandaşlık Algısı: Trabzon Örneği”, 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi (Ed. Mustafa Safran, Dursun Dilek), Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2008, s.s.23-37.
• PELLER, Gary, “Race Consciousness”, After Identity (Ed. Dan Danielsen, Karen Engle), New York, USA 1995, Routledge Press, s.s.67-82. SADOĞLU, Hüseyin, Türkiye’de Ulusçuluk ve Dil Politikaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
• SAFRAN, Mustafa, “Türkiye’de Tarih Eğitimi ve Öğretimi”, 21. Yüzyılda Kimlik, Vatandaşlık ve Tarih Eğitimi (Ed. Mustafa Safran, Dursun Dilek), Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2008, s.s.13-20.
• SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912-1931), Ötüken Yayınları, İstanbul, 1994.
• SOMEL, Selçuk Akşin, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Kimliği”, Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik (Haz. Nuri Bilgin), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1997, s.s.71-83.
• TAYLOR, Charles, “Tanınma Politikası” (Çev. Yurdanur Salman), Çokkültürcülük - Tanınma Politikası (Haz. Amy Gutmann), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010, s.s.46-93.
• TUNÇDÖKEN, Funda DÜVENCİ, “Mudanya’da Girit Kültürü”, Mudanya’nın Akdenizli Konukları Giritliler (Haz. Fulya Düvenci Karakoç, Funda Düvenci Tunçdöken), Gaye Kitabevi, Bursa, 2008, s.s.87-188.
• TURAN, Çimen - PEKİN, Müfide - GÜVENÇ, Sefer (Ed.), Belleklerdeki GüzellikMübadele Türküleri, Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları, İstanbul, 2007.
• USLAN, Servet, “Cumhuriyet Dönemindeki Kültür Politikaları”, Antropoloji, Sayı: 13, 1997, s.s.257-270.
• ÜSTEL, Füsun, Yurttaşlık ve Demokrasi, Dost Kitapevi, Ankara, 1999. ÜSTEL, Füsun, İmparatorluk’tan Ulus-Devlet’e Türk Milliyetçiliği (1912-1931) (2. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
• ÜSTEL, Füsun, “Makbul Vatandaş”ın Peşinde - II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi (4. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• YALÇIN, Durmuş - AKBIYIK, Yaşar - ÖZKAYA, Yücel, vd. (Haz.), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2010.
• YİĞİT, Ali Ata, “Atatürk Dönemi Kültür Politikası”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938) (Ed. Osman Horata vd.), Cilt: 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2009, s.s.73-84.
• ZÜRCHER, Erik Jan, “Jön Türkler, Müslüman Osmanlılar ve Türk Milliyetçileri: Kimlik Politikaları, 1908-1938”, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si (Der. Kemal Karpat), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005, s.s.261- 292.