KÖY ENSTİTÜLERİNDE KIZ ÖĞRENCİLER (ALINMA SÜREÇLERİ, EĞİTİMLERİ VE MESLEK HAYATLARI)

Year 2021, Volume: 21 Issue: 43, 807 - 847, 17.12.2021

Seher Esen Osman Akandere

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında eğitimin köylülere ulaştırılabilme sorununu
çözmek için girişimlerde bulunulmuştur. Bu amaçla, 17 Nisan 1940 yılında “Köy Enstitüleri”
resmen kurulmuştur. Köy kökenli çocuklar, köylere öğretmen yetiştirmek amacıyla Enstitülere
alınmış ve eğitilmiştir. Enstitülerde karma eğitim uygulanması ve burada gerçekleştiği iddia
edilen kız ve erkek öğrenciler arasındaki ahlak dışı ilişkilere dair söylentiler, Enstitülere kız
öğrencilerin bulunmasını zorlaştırmıştır. Bütün bu olumsuzluklara rağmen, Enstitülere alınan
kız öğrencilerin sayısının zamanla arttığı görülmüştür. Enstitülerde eğitim, iş ve üretim odaklı
olarak öğrencilerin kümelere ayrılmasıyla ve imece usulüyle yürütülmüştür. Dersler, “kültür
dersleri”, “teknik ders ve çalışmaları” ve “tarım dersleri” şeklinde 44 saat olarak veriliyordu.
Kültür ve tarım dersleri kız ve erkek öğrencilerin hep birlikte ortaklaşa yürüttükleri derslerdi.
Teknik ders ve çalışmaları ise öğrencilerin yetenekleri ve ilgi alanlarına göre ayrılarak
verilmekteydi. Kız öğrencilerin teknik dersleri “köy ev ve el sanatları” kapsamında üç
grup şeklinde ayrılmıştır. Bu gruplar; “biçki-dikiş”, “örgü-dokuma” ve “ziraat sanatları”
şeklindedir. Köy Enstitülerinden mezun olan kadın öğretmenlerin köylerdeki kadınlara yol
gösterdiği, hastalıklara çareler bulmaya çalıştığı, cehaletin neden olduğu her türlü yanlışa
karşı durduğu anlatılmıştır. Köy Enstitülerinden mezun olan çoğu kız çocuğu, burada
sunulan eğitim olanağı sayesinde bilgili, kendi ayakları üstünde duran, özgür ve aydın Türk
kadınları olmuş ve topluma ışık tutmuştur.

Keywords

Köy Enstitüleri, Kama Eğitim, Kız Öğrenciler, İmece Usulü, Köy Ev ve El Sanatları

FEMALE STUDENTS IN VILLAGE INSTITUTES (THEIR PROCESSES OF ADMISSION, EDUCATION AND PROFESSIONAL LIFE)

Abstract

In the first years of the Republic of Turkey, attempts were made to solve the problem
of delivering education to the villagers. For this purpose, “Village Institutes” were officially
established on April 17, 1940. Girls of village origin were enrolled and trained in institutes
to be cultivated as teachers for villages. The implementation of coeducation in the institutes
and the rumors of the immoral relationships between male and female students allegedly
taking place there made it difficult to find female students to train in the institutes. Despite all
these negativities, it was observed that the number of female students admitted to institutes
increased over time. Education in the institutes was carried out with a focus on work and
production, by dividing the students into groups and by collaborating. The courses were given
in the form of “cultural courses”, “technical courses and studies” and “agricultural courses”
for 44 hours. Cultural and agricultural courses were conducted by male and female students
together. Technical courses and studies were given by dividing the students according to
their abilities and interests. The technical courses of female students were divided into three
groups within the scope of “village, home and handicrafts”. These groups were “tailoring”,
“knitting-weaving” and “agricultural arts”. It was explained that the female teachers assigned
to the villages after graduating from the institute guided the women in the villages tried to
find remedies for diseases, and stood against all kinds of improprieties caused by ignorance.
Most of the girls who graduated from village institutes became knowledgeable, self-standing,
free and enlightened Turkish women, and shed light on society, thanks to the education
opportunity offered by the village institutes.

Keywords

Village Institutes, Coeducation, Female Students, Collaboration Method, Village Home and Handicrafts

References

• ADA, Sefer - BAYSAL, Z. Nurdan. Pedagojik-Androgojik Formasyon ve Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 1. Baskı., 2013.
• AKAY, Melis. Köy Enstitülerinde Yetişen Kadın Öğretmenlerin Türk Toplumuna Etkileri, Adnan Menderes Üniversitesi, 2017.
• AKKUTAY, Ülker. Milli Eğitimde Yabancı Uzman Raporları. Ankara: Avni Akyol Kültür ve Eğitim Ümit Vakfı, 1996.
• AKYÜZ, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 33. Baskı., 2020.
• APAYDIN, Talip. Köy Enstitüsü Yılları. Literatür Yayınları, 5. Basım., 2020.
• ATILGAN, Şebnem. Nahide-Yarım Kalan Mucize. İstanbul: Kafekültür Yayıncılık, 2012.
• AYDIN, Baha Mutlu. Köy Enstitüleri ve Toplum Kalkınması. Ankara: Anı Yayıncılık, 2. Baskı., 2013.
• BAŞARAN, Mehmet. Devrimci Eğitim Köy Enstitüleri (Tonguç Yolu). İstanbul: Papirüs Yayınları, 1. Basım., 1999.
• BAŞARAN, Mehmet. Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri. İstanbul: Literatür Yayınları, 6. Basım., 2020.
• BAŞGÖZ, İlhan. Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı., 1995.
• ÇIKAR, Mustafa. Hasan-Âli Yücel ve Türk Kültür Reformu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Baskı., 1997.
• DÜNDAR, Can. Köy Enstitüleri. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2. Baskı., 2001.
• ERÇELEBİ, Hasan. Köy Enstitülerinin Çağdaş Eğitim Yönetimine Katkıları. İzmir: Dikili Belediyesi Kültür Yayınları, 1. Baskı., 1993.
• GÜMÜŞOĞLU, Firdevs. Sözlü ve Yazılı Belgeler Işığında Cılavuz Köy Enstitüsü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Basım., 2019.
• GÜVEN, İsmail. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 7. Baskı., 2018.
• KAPLAN, Mevlüt. Aydınlanma Devrimi ve Köy Enstitüleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı., 2002.
• KİRBY, Fay. Türkiye’de Köy Enstitüleri. İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 6. Baskı., 2015.
• KOÇ, Nurgün. Türk Kültür Tarihi İçerisinde Köy Enstitüleri. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 1. Baskı., 2013.
• MAKAL, Mahmut. Köy Enstitüleri ve Ötesi. İstanbul: Literatür Yayınları, 8. Basım., 2020.
• ÖNDER, Mustafa. Toplumsal Değişim Sürecinde Düziçi Köy Enstitüsü. Selçuk Üniversitesi, 2012.
• ÖZKAN, Salih. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2. Baskı., 2002.
• ÖZTÜRK, Cemil. Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar. ed. İsa Eşme. İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, 1. Baskı., 1998.
• ŞAHHÜSEYİNOĞLU, H. Nedim. Akçadağ Köy Enstitüsü ve Şerif Tekben. Ankara: Ürün Yayınları, 2. Basım., 2015.
• TAN, Oya. Köy Enstitülerinde Demokrasi Eğitimi ve Liderlik: Nitel Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi, 2010.
• TBMM Tutanak Dergisi. TBMM, TBMM. (1952).
• TONGUÇ, İsmail Hakkı. Canlandırılacak Köy. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı., 2020.
• TÜREN, Ahmet Özgür. Köy Enstitüleri Dosyası-Türk Rönesansı. İstanbul: Destek Yayınları, 16. Baskı., 2020.
• TÜRKOĞLU, Pakize. Kısa Süren Hasat-Köy Enstitülerinde Öğrenci Olmak. ed. Şengün Kılıç Hıristidis. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Basım., 2017.
• TÜRKOĞLU, Pakize. Tonguç ve Enstitüleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Baskı., 2020.
• YEŞİLYAPRAK, Binnur. Arifiye Köy Enstitülü Annemle Damla Söyleşiler. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 3. Basım., 2016.
• AKANDERE, Osman. “Türkiye’de Uygulamalı Tarım Eğitimine Bir Model: Köy Enstitülerinde Okutulan Ziraat Dersleri ve Uygulamaları”. Türkiye’de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu (12-14 Nisan 2018-Şanlıurfa) Bildirileri Kitabı. 409–429. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2019.
• AKANDERE, Osman - Yıldız Yılmaz, Nihal. “Köy Enstitülerine Alınacak Talebe Hakkında Maarif Vekâletince Yayınlanan 18 Ağustos 1941 Tarihli Genelge’nin Esasları ve Uygulanması”. Atatürk Dergisi 6/2 (2017), 1–17.
• ALTUNYA, Niyazi. “Köy Enstitüsü Sistemine Genel Bir Bakış”. Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu. 343–368. Kastamonu, 2010.
• AYKAÇ, Murtaza vd. “Bir Modernleşme Öyküsü: Köy Enstitüleri”. Turkish Studies 13/27/ (2018), 183–201.
• AYSAL, Necdet. “Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri”. Atatürk Yolu Dergisi 35–36/ (2005), 267–282.
• BAYSAL, Ayşe. “Prof. Dr. Ayşe Baysal Yaşam Öyküsü (Kendi Kaleminden)”. Beslenme ve Diyet Dergisi 45/ (2017), 2–24. https://beslenmevediyetdergisi. org/index.php/bdd/article/view/1126
• ÇAKMAK, Fevzi. “Kuruluşundan Kapatılışına Kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi İçerisinde Köy Enstitülerin Yönelik Muhalefet”. ÇTTAD VI/15 (2007), 221–250.
• KARTAL, Sadık. “Toplum Kalkınmasında Farklı Bir Eğitim Kurumu: Köy Enstitüleri”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/1 (2008), 23–36.
• KILIÇ, Fahri. “Atatürk Dönemi Eğitim Tarihi”. Türk Eğitim Tarihi. ed. Mustafa Kılınç - Songül Keçeci Kurt. 193–214. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 1. Baskı., 2019.
• KOCABAŞ, Ayfer. “Süreç Temelli Öğrenme ve Köy Enstitüleri”. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10–11/ (2015), 50–61.
• PEKTAŞ, Hasip. “Prof. Dr. Ayşe Baysal ile bir söyleşi”. Öğretmen Dünyası Dergisi 254/ (2001), 19–22. https://www.ercevvakfi.com/ntrfiles/Ayse_ Baysal_Soylesi.pdf
• SALLAN GÜL, Songül vd. “Cumhuriyetin Aydınlanma Sembolleri: Kadınlar ve Köy Enstitüleri”. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10–11/ (2015), 89–114.
• TUNA, Semiha. “Köy Enstitüleri’nde Kadın Olmak”. Fe Dergi 1/1 (2009), 20–29.
• ÜLKÜ, Candan. “Sanat Eğitimi, Sanat ve Köy Enstitüleri”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/1 (2008), 37–45.
• YILDIZ, Nihal - Akandere, Osman. “Köy Enstitülerinin İdeolojik Yapısı”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi XVII/35/ (2017), 275–316.
• BAYSAL, Ayşe. “Prof. Dr. Ayşe Baysal Yaşam Öyküsü (Kendi Kaleminden)”. Beslenme ve Diyet Dergisi 45/ (2017), 2–24. https://beslenmevediyetdergisi. org/index.php/bdd/article/view/1126.
• PEKTAŞ, Hasip. “Prof. Dr. Ayşe Baysal ile bir söyleşi”. Öğretmen Dünyası Dergisi 254/ (2001), 19–22. https://www.ercevvakfi.com/ntrfiles/Ayse_ Baysal_Soylesi.pdf