Kahramanmaraş Depremi Sonrası Travmatik Belirtiler, Dini Başa Çıkma ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisi

Year 2024, Volume: 28 Issue: 2, 956 - 977, 15.12.2024

Muharrem Aka

https://doi.org/10.18505/cuid.1516317

Abstract

Depremler, ani ve beklenmedik doğası ile bireylerin hayatlarını derinden etkileyen travmatik olaylardır. Bu tür olaylar, bireylerde ciddi psikolojik sorunlara yol açabilir. Deprem sonrası travmatik stres bozukluğu en yaygın görülen sorunlardan biridir. Bu bağlamda, bireylerin dini başa çıkma stratejileri kullanarak bu stresle nasıl başa çıktıkları ve bu stratejilerin psikolojik iyi oluşlarına nasıl etki ettiği bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Araştırmanın kapsamı, deprem sonrası travmatik belirtilerin şiddetini belirlemek, dini başa çıkma stratejilerinin kullanımını değerlendirmek ve bu stratejilerin psikolojik iyi oluş üzerindeki etkilerini incelemekle sınırlıdır. Bu araştırmanın amacı, deprem sonrası travmaya maruz kalan bireylerin dini başa çıkma stratejilerini nasıl kullandıklarını anlamak ve bu stratejilerin psikolojik iyi oluşlarına olan etkilerini analiz etmektir. Ayrıca, ulaşılan sonuçlar doğrultusunda travma sonrası psikolojik destek ve müdahale programlarının geliştirilmesine katkı sağlanması hedeflenmektedir. Bu amaçla, travma düzeylerinin ölçülmesi ve dini başa çıkma stratejilerinin etkinliğinin incelenmesi, bireylerin iyileşme süreçlerinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Nicel araştırma desenlerinden korelasyonel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışma kapsamında, Kahramanmaraş merkezli bölgede depreme maruz kalmış 323 katılımcı üzerinden veriler toplanmıştır. Katılımcıların demografik bilgilerini, travmatik belirtilerini, dini başa çıkma stratejilerini ve genel psikolojik iyi oluş düzeylerini değerlendirmek için çeşitli ölçekler kullanılmıştır. Verilerin analizi sırasında ANOVA, korelasyon ve t testi gibi istatistiksel teknikler kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, deprem mağdurlarının travmatik belirtilerin şiddetinde kritik eşiği aştıklarını ortaya koymaktadır. Depremzedelerin psikolojik iyi oluş düzeyleri, genellikle orta seviyelerde seyretmektedir. Evlerin hasar durumu ile deprem sonrası yaşanan travmatik belirtiler arasında ise güçlü bir ilişki bulunmuştur; evleri ağır hasar gören bireylerin travma belirtileri daha yüksek düzeyde olup, bu durum depremden sonraki psikolojik etkileri artırmaktadır. Ancak, psikolojik iyi oluş ve dini başa çıkma stratejileri ile evlerin hasar durumu arasında belirgin bir ilişki bulunamamıştır. Bu bulgular, dini başa çıkma stratejilerinin bireylerin psikolojik iyi oluşu üzerindeki etkisinin sınırlı olduğunu ortaya koymaktadır. Araştırmada, pozitif dini başa çıkma stratejilerinin bireylerin psikolojik iyi oluş düzeylerini bir miktar artırdığı gözlemlenmiş olsa da, bu etkinin güçlü olmadığı anlaşılmaktadır. Özellikle pozitif dini başa çıkma yöntemlerinin, bireylerin travmatik belirtilerini azaltmada sınırlı bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Negatif dini başa çıkma stratejilerinin ise, bireylerin psikolojik iyi oluşunu olumsuz etkilediği ve travmatik belirtileri artırdığı belirlenmiştir. Bu bulgular, travma sonrası stres yönetiminde dini başa çıkma stratejilerinin sınırlı etkisini vurgulamakta ve psikolojik destek programlarının önemini ön plana çıkarmaktadır.

Keywords

Psikoloji, Deprem, Travma, Başa çıkma, İyi oluş

The Relationship between Traumatic Symptoms, Religious Coping and Psychological Well-Being after Kahramanmaraş Earthquake

Abstract

Earthquakes are traumatic events that deeply affect the lives of individuals with their sudden and unexpected nature. Such events can cause serious psychological problems in individuals. Post-earthquake traumatic stress disorder (PTSD) is one of the most common problems. In this context, how individuals cope with this stress by using religious coping strategies and how these strategies affect their psychological well-being constitute the main subject of this study. The scope of the study is to determine the severity of post-earthquake traumatic symptoms, to evaluate the use of religious coping strategies and to examine the effects of these strategies on psychological well-being. By analyzing the trauma levels, religious coping strategies and general psychological health status of individuals living in the regions affected by the earthquake, the study aims to provide important information on post-earthquake recovery processes. The research aims to contribute to the development of psychological support and intervention programs at both individual and social levels. Within the scope of the study, in which the correlational research method, one of the quantitative research designs, was used, data were collected from 323 participants who were exposed to earthquake in Kahramanmaraş. Scales measuring the participants' demographic information, traumatic symptoms, religious coping strategies and general psychological well-being levels were used. Statistical methods such as ANOVA test, correlation analysis and t-test analysis were used to analyze the data. The relationships between the traumatic stress levels, religious coping strategies and psychological well-being levels of the participants were examined through the analyses. The findings of the study show that the victims exceeded the threshold value of traumatic symptoms, religious coping strategies and psychological well-being of the participants were at a moderate level, and there was a strong relationship between the damage status of the houses and post-earthquake traumatic symptoms. Individuals living in heavily damaged houses exhibit higher levels of traumatic symptoms. PTSD symptoms were found to be especially prevalent among individuals living in severely damaged houses. However, no significant relationship was found between psychological well-being and religious coping strategies and the damage status of the houses. This suggests that the effect of religious coping strategies on psychological well-being is limited. Positive religious coping strategies were observed to increase individuals' psychological well-being levels. However, this effect was not strong and positive religious coping strategies played a limited role in reducing individuals' traumatic symptoms. Negative religious coping strategies, on the other hand, were found to negatively affect individuals' psychological well-being and increase traumatic symptoms. These findings emphasize the limited effect of religious coping strategies in posttraumatic stress management and highlight the importance of psychological support programs.

Keywords

Psychology, Earthquake, Trauma, Coping, Well-being

References

• Adhikari Baral, Ishwari - Bhagawati, K.C. “Post Traumatic Stress Disorder and Coping Strategies Among Adult Survivors of Earthquake, Nepal”. BMC Psychiatry 19/1 (Nisan2019), 118. https://doi.org/10.1186/s12888-019-2090- y
• AFAD. 06 Şubat 2023 Pazarcık-Elbistan-Kahramanmaraş (Mw:7.7-Mw:7.6) Depremleri Raporu. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, 02 Haziran 2023. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmara%C5%9F%20Depremi%20%20Raporu_02.06.2023.pdf
• Aka, Muharrem. “Deprem Afeti Sonrası Psikososyal Sorunların İyileştirilmesine Yönelik Manevi Müdahaleler”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (Aralık 2023), 407-434. https://doi.org/10.17859/pauifd.1327899
• Alkan, Neşe Üner. 1 Ekim 1995 Dinar Depremini Yaşayanların Stres Reaksiyonları: Stres ve Başaçıkmanın Bilişsel Teori Çerçevesinde Incelenmesi. Ankara: ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Alsamara, Kinda vd. “Exploring Women’s Religious Coping Strategies and Psychological Impact After the 2023 Earthquake in Syria”. Journal of Religion and Health 63/3 (Haziran 2024), 2314-2326. https://doi.org/10.1007/s10943-024-02005-8
• Alsubaie, Mohammed K. vd. “Religious Coping, Perceived Discrimination, and Posttraumatic Growth in an International Sample of Forcibly Displaced Muslims”. Mental health, religion & culture 24/9 (Şubat 2021), 976- 992. https://doi.org/10.1080/13674676.2021.1973978
• Ano, Gene G. - Vasconcelles, Erin B. “Religious Coping and Psychological Adjustment to Stress: A Meta- Analysis”. Journal of Clinical Psychology 61/4 (Nisan 2005), 461-480. https://doi.org/10.1002/jclp.20049
• APA. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Dsm-V. Washington, D.C: American Psychiatric Association, 5th ed., 2013. http://gen.lib.rus.ec/book/index.php?md5=1c0caed201279e639585adfd9d6378f1
• Aten, Jamie D. vd. “The Psychological Study of Religion and Spirituality in a Disaster Context: A Systematic Review”. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy 11/6 (Eylül 2019), 597-613. https://doi.org/10.1037/tra0000431
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak / Dini Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Azizzadeh Forouzi, Mansooreh vd. “Studying the Relationship of Posttraumatic Growth with Religious Coping and Social Support Among Earthquake Victims of Bam”. Health in Emergencies and Disasters Quarterly 4/1 (Ocak 2018), 55-61. https://doi.org/10.32598/hdq.4.1.55
• Bala, Merve Beyza. Deprem Yaşayan Bireylerde Dini Başa Çıkma (2011 Van Depremi Örneği). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Master’s, 2021.
• Başoğlu, Metin vd. “A Study of the Validity of a Screening Instrument for Traumatic Stress in Earthquake Survivors in Turkey”. Journal of Traumatic Stress 14/3 (Ağustos 2001), 491-509. https://doi.org/10.1023/A:1011156505957
• Brewin, Chris R. vd. “Meta-Analysis of Risk Factors for Posttraumatic Stress Disorder in Trauma-Exposed Adults”. Journal of Consulting and Clinical Psychology 68 (Ocak 2000), 748-766. https://doi.org/10.1037/0022- 006X.68.5.748
• Diener, Ed vd. “New Well-Being Measures: Short Scales to Assess Flourishing and Positive and Negative Feelings”. Social Indicators Research 97/2 (Mayıs 2010), 143-156. https://doi.org/10.1007/s11205-009-9493-y
• Dilmaç, Bülent vd. “Psikolojik Danışma Deneyimi Yaşayanların Dini Başa Çıkma, Psikolojik İyi Olma ve Affetme Düzeyleri Arasındaki Yordayıcı İlişkiler: Bir Model Önerisi”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 169-186. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
• Ekşi, Halil. Başaçıkma, Dini Başaçıkma ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma: Eğitim, İlahiyat ve Mühendislik Fakültesi Öğrencilerinin Karşılaştırılması. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Gören, Ayşe Burcu. “Afet Sonrası İkincil Travmatik Stres ve Dini Başa Çıkma: Kahramanmaraş Depremi Örneği”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 23/1 (Haziren 2023), 80-100. https://doi.org/10.33420/marife.1280604
• Hong, Chunlan - Efferth, Thomas. “Systematic Review on Post-Traumatic Stress Disorder Among Survivors of the Wenchuan Earthquake”. Trauma, Violence & Abuse 17/5 (Mayıs 2016), 542-561. https://doi.org/10.1177/1524838015585313
• Jin, Yuchang - Li, Junyi. “Prospective Study of Posttraumatic Stress in Adolescents 6 and 24 Months After the 2010 Yushu Earthquake in China”. The Journal of Nervous and Mental Disease 203/9 (Eylül 2015), 679-683. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000000351
• Kardaş, Ferhat. Van Depremi̇ni̇ Yaşayan Üni̇versi̇te Öğrenci̇leri̇ni̇n Travma Sonrasi Stres Travma Sonrasi Büyüme Ve Umutsuzluk Düzeyleri̇ni̇n Çeşi̇tli̇ Deği̇şkenler Açisindan İncelenmesi̇. Van: Van Yüzüncüyıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Khalaf, Dany R. vd. “A Critical Comprehensive Review of Religiosity and Anxiety Disorders in Adults”. Journal of Religion and Health 54/4 (Ağustos 2015), 1438-1450. https://doi.org/10.1007/s10943-014-9981-5
• Kleim, Birgit vd. “Cognitive Change Predicts Symptom Reduction with Cognitive Therapy for Posttraumatic Stress Disorder.” Journal of Consulting and Clinical Psychology 81/3 (Haziran 2013), 383-393. https://doi.org/10.1037/a0031290
• Korkmaz, Sezai vd. “Dini Başa Çıkma, Şükür, Takdir Etme, Endişe ve Anksiyete İlişkisi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (Eylül 2023), 738-766. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1305224
• Kula, Naci. “Deprem ve Di̇ni̇ Başa Çikma”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2002), 234-255.
• Küçükcan, Talip - Köse, Ali. Doğal Afetler ve Din (Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2000.
• Lucchetti, Giancarlo vd. “Spirituality, Religiousness, and Mental Health: A Review of the Current Scientific Evidence”. World Journal of Clinical Cases 9/26 (Eylül 2021), 7620-7631. https://doi.org/10.12998/wjcc.v9.i26.7620
• Mesidor, Jean Kesnold - Sly, Kaye F. “Religious Coping, General Coping Strategies, Perceived Social Support, Ptsd Symptoms, Resilience, and Posttraumatic Growth Among Survivors of the 2010 Earthquake in Haiti”. Mental Health, Religion & Culture 22/2 (Mayıs 2019), 130-143. https://doi.org/10.1080/13674676.2019.1580254
• Murat, Ayşe - Kızılgeçit, Muhammed. “Dini Başa Çıkma ve Psikopatoloji İlişkisi (Rize Örneği)”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Haziran 2017), 111-151.
• Norris, Fran H. vd. “60,000 Disaster Victims Speak: Part I. an Empirical Review of the Empirical Literature, 1981- 2001”. Psychiatry 65/3 (2002), 207-239. https://doi.org/10.1521/psyc.65.3.207.20173
• Pargament, Kenneth vd. “The Brief Rcope: Current Psychometric Status of a Short Measure of Religious Coping”. Religions 2/1 (Şubat 2011), 51-76. https://doi.org/10.3390/rel2010051
• Pargament, Kenneth I. vd. “Patterns of Positive and Negative Religious Coping with Major Life Stressors”. Journal for the Scientific Study of Religion 37/4 (Nisan 1998), 710-724. https://doi.org/10.2307/1388152
• Pargament, Kenneth I. vd. “Religious Coping Among the Religious: The Relationships Between Religious Coping and Well-Being in a National Sample of Presbyterian Clergy, Elders, and Members”. Journal for the Scientific Study of Religion 40/3 (Aralık 2002), 497-513. https://doi.org/10.1111/0021-8294.00073
• Tang, Bihan vd. “A Meta-Analysis of Risk Factors for Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) in Adults and Children after Earthquakes”. International Journal of Environmental Research and Public Health 14/12 (Aralık 2017), 1-20. https://doi.org/10.3390/ijerph14121537
• Tanhan, Fuat - Kayri̇, Murat. “Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Kuram Ve Uygulamada Eği̇ti̇m Bi̇li̇mleri̇ 13/2 (2013), 1013-1025.
• Telef, Bülent Baki. “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28/28-3 (Ekim 2013), 374-384.
• Yang, Yen Kuang vd. “Psychiatric Morbidity and Posttraumatic Symptoms Among Earthquake Victims in Primary Care Clinics”. General Hospital Psychiatry 25/4 (Temmuz 2003), 253-261. https://doi.org/10.1016/S0163-8343(03)00022-7
• Yılmaz, Sinan - Işıtan, İbrahim. “Doğal Afetleri̇n Psi̇ko-Sosyal Sonuçları: Van Depremi̇ Örneği̇”. Toplum Bilimleri Dergisi 6/11 (Kasım 2012), 7-29.
• Zhang, Wei vd. “A Cross-Sectional Study on Posttraumatic Stress Disorder and General Psychiatric Morbidity Among Adult Survivors 3 Years After the Wenchuan Earthquake, China”. Asia-Pacific Journal of Public Health 27/8 (Ağustos 2015), 860-870. https://doi.org/10.1177/1010539515602089