Mihne and Consequences of Mihne Regarding The Impacts of The Hadith Discipline

Year 2015, Volume: 19 Issue: 1, 7 - 32, 15.06.2015

Ali Kaya

https://doi.org/10.18505/cuifd.22558

Cited By: 3

Abstract

This article discusses that Mihne’s impact of Hadith discipline. Mihne was started by Me’mun who was an Abbasid Caliphate; continued by next caliphates; Caliph Mu’tasım and Caliph Vasik; and ended by Caliph Mutevekkil. It analyzes of the reason of starting to Mihne; its consequences; and impact of hadith discipline.

Keywords

Hadith, Mihna, Mu‘tazela, Halk al-Qoran

Mihne Hadisesi ve Hadis İlmine Etkileri Bakımından Mihne'nin Sonuçları

Abstract

Bu makalede, Mihne'nin hadis ilmine etkileri ele alınmaktadır. Mihne'nin Abbâsî Halifesi Me’mûn tarafından uygulamaya konulduğu, ondan sonra Mu‘tasım ve Vâsik tarafından devam ettirildiği ve Mütevekkil tarafından sona erdirildiği bilinmektedir. Burada Mihne'nin uygulamaya konuş amacı ve uygulama sonrası çıkan sonuçlar ile hadis ilmine etkisi incelenmektedir.

Keywords

Hadis, Mihne, Mu‘tezile, Halku'l-Kur’ân

References

• A‘zamî, M. Mustafa, "Buhârî, Muhammed b. İsmâil", DİA., VI, 368-372.
• Abdullah b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Ahmed, es-Sünne, thk. Muhammed b. Saîd b. Salim el-Kahtânî, Demmâm: Dârü İbn Kayyim, 1986.
• Abdülazîz el-Kinânî, Abdülazîz b. Yahya, el-Hayde ve'l-i‘tizâr fi'r-reddi alâ men kâle bi halki'l-Kur’ân, thk. Ali b. Muhammed), Mektebetü'l-Ulûm ve'l-Hikem, Medine, 2002.
• Abdülmecîd, Abdülmecîd Mahmûd, el-İtticâhâtü'l-fıkhiyye inde ashâbi'l-hadîs fi'l-karni's-sâlisi'l-hicrî, Kahire: Mektebetü'l-Hancı, 1979.
• Âcurrî, Ebû Bekir Muhammed b. Hüseyn b. Abdullah el-Âcurrî el-Bağdâdî, eş-Şerî‘a, thk. Abdullah b. Ömer b. Süleyman ed-Dumeyci, Riyad: Dârü'l-Vatan, 1999.
• Avnî, Hâtim b. Arif b. Nâsır eş-Şerîf el-Avnî, İcmâ‘u'l-muhaddisîn alâ ademi iştirâti'l-ilm bi's-semâ‘ fi'l-hadîsi'l-mu‘an‘an beyne'l-mu‘âsırîn, Mekke: Dârü Âlemi'l-Fevâid, 1421.
• Aydınlı, Osman, "Kur’ân'ın Yaratılmışlığı Meselesi ve Mu‘tezile'nin Tarihi Seyrindeki Yeri (II)" Dînî Araştırmalar, (2001), c. 4, sy. 10, s. 37-52.
• Bahşel, Ebü'l-Hasan Eslem b. Sehl b. Selm b. Habîb er-Rezzâz el-Vâsıtî, Târîhu Vâsıt, thk. Korkis Avvâd, Beyrût: Âlemü'l-Kütü b, 1406.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd, Şerhu's-sünne, thk. Şuayb el-Arnaût, Muhammed Züheyr eş-Şaviş, Beyrût: el-Mektebü'l-İslâmî, 1983.
• Berbehârî, Ebû Muhammed Hasen b. Alî b. Halef el-Berbehârî, Şerhu's-sünne, thk. Ebû Yâsir Hâlid b. Kâsım er-Redâdî, Medine: Mektebetü'l-Gurebâi'l-Eseriyye, 1993.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali, el-Esmâ’u ve's-sıfât, thk. Abdullah b. Muham-med el-Hâşidî, Cidde: Mektebetü's-Sevâdî, 1993.
• Bozkurt, Nahide, "Me’mûn", DİA, XXIX, 101-104.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrâhim b. el-Mugîre el-Buhârî, Halku ef‘âli'l-ibâd, thk. Abdurrahman Umeyre, Riyad: Dârü'l-Maârifi's-Suûdiyye, ts.
• Cemâleddin el-Kâsımî, Muhammed Cemâleddin b. Muhammed Saîd b. Kasım el-Hallâk, Târîhu'l-cehmiyye ve'l-mu‘tezile, Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 1979.
• Demîrî, Ebü'l-Bekâ Kemâlüddîn Muhammed b. Musa b. Îsâ el-Kahirî eş-Şâfiî, Hayâtü'l-hayevân, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1424.
• Ebû Gudde, Abdülfettâh, "Halk-ı Kur’ân Meselesi: Râviler, Muhaddisler, Cerh ve Ta‘dîl Kitap-larına Tesiri", çev. Mücteba Uğur, AÜİFD. s. 307-321.
• Mes‘eletü halki'l-Kur’ân ve eserühâ fî sufûfi'r-ruvât ve'l-muhaddisîn ve kütübi'l-cerh ve't-ta‘dîl, Haleb-Beyrût: Mektebü'l-Matbûâti'l-İslâmiyye, ts.
• Ebû Nasr es-Siczî, Ebû Nasr Ubeydullâh b. Saîd b. Hâtim es-Siczî, Risâletü's-Siczî ilâ ehli zebîd fi'r-red alâ men enkere'l-harf ve's-savt, thk. Muhammed Bâ Kerîm Bâ Abdullah, Medine: İmâdetü'l-Bahsi'l-İlmî el-Câmi‘atü'l-İslâmiyye, 2002.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. İshâk b. Musa b. Mihrân el-Isbehânî, Hilyetü'l-evliyâ ve tabakâtü'l-asfiyâ’, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrût, 1409.
• Ebû Zehv, Muhammed Muhammed, el-Hadîs ve'l-muhaddisûn, Dârü'l-Fikr, Kahire, 1378.
• Ebü'l-Arab, Muhammed b. Ahmed b. Temîm et-Temîmî, Kitâbü'l-Mihan, thk. Ömer Süleyman el-Ukaylî, Riyad: Dârü'l-Ulûm, 1984.
• Gazâlî, Hüccetü'l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazâlî et-Tûsî, İhyâu ulûmi'd-dîn, Beyrût: Dârü'l-Marife, ts.
• ….., Kavâ‘idü'l-akâid, thk. Musa Muhammed Ali, Lübnan: Âlemü'l-Kütüb, 1985.
• Güler, Zekeriya, "Yezîd b. Hârûn", DİA., XLIII, 521-522.
• Hacvî, Muhammed b. el-Hasan b. el-Arabî b. Muhammed b. es-Se‘âlibî el-Fâsî, el-Fikrü's-sâmî fî târîhi'l-fıkhi'l-İslâmî, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1995.
• Hansu, Hüseyin, Mu‘tezile ve Hadis, Ankara: Kitâbiyât, 2004.
• Harb el-Kirmânî, Ebû Muhammed Harb b. İsmail b. Halef el-Kirmânî, Mesâilü Harb, haz., Fâyiz b. Ahmed b. Hamid Habis, Mekke: Câmi‘atü Ümmi'l-Kurâ, 1442.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd ve züyûlüh, thk. Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1417.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah, et-İntikâ fî fezâili's-selâseti'l-eimmeti'l-fukahâ Mâlik ve'ş-Şâfiî ve Ebî Hanîfe, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî, el-Kâmil fî du‘afâi'r-ricâl, thk. Â.Ahmed Abdülmevcûd – A.Muhammed Muavviz – A. Ebû Sünne, Beyrût: el-Kütübü'l-İlmiyye, 1997.
• İbn Arrâk, Ebü'l-Hasen Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Alî ed-Dımaşkî, Tenzîhü'ş-şerî‘ati'l-merfû‘a ani'l-ahbâri'ş-şenî‘ati'l-mevzû‘a, thk. Abdülvehhâb Abdüllatif – Abdullah Muhammed Sıddîk el-Gumârî, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1981.
• İbn Asâkir, Ebü'l-Kâsım Ali b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, Tebyînu kezibi'l-müfterî fîmâ nüsibe ile'l-İmâm Ebi'l-Hasani'l-Eş‘arî, takdim ve ta‘lîk Zâhid Kevserî, Kahire: el-Mektebetü'l-Ezheriyyetü li't-Türâs, 1404.
• ….., Târîhu Dımaşk, thk. Amr b. Garâme el-Amravî, Dârü'l-Fikr, 1995.
• İbn Batta, Ebû Abdullah Ubeydullah, el-İbânetü'l-kübrâ, thk. Rıza Mu‘tî, Osman el-Etyûbî, Yusuf el-Vâbil, el-Velîd b. Seyfunnasr, Riyad: Dârü'r-Râye li'n-neşr ve't-tevzî, ts.
• İbn Ebû Ya‘lâ, Ebü'l-Hasan b. Ebû Ya‘lâ, Muhammed b. Muhammed, Tabakâtü'l-hanâbile, thk. Muhammed Hamid el-Fıkî, Beyrût: Dârü'l-Marife, ts.
• İbn Hacer, Ebü'l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Askalânî, Fethu'l-bârî şerhu Sahîhi'l-Buhârî, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Beyrût: Dârü'l-Marife, 1379.
• ….., Lisânü'l-mîzân, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrût: Darü'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, 2002.
• İbn Hacer, Ebü'l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Askalânî, Ref‘u'l-ısr an kudâti'l-Mısr, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire: Mektebetü'l-Hancı, 1998.
• ….., Telhîsü'l-habîr fî tahrîci ahâdîsi'r-Râfiiyyi'l-kebîr, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1989.
• İbn Hallikân, Ebü'l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed, Vefeyâtü'l-a‘yân ve enbâ’u ebnâ’i'z-zamân, thk. İhsân Abbâs, Beyrût: Dârü Sâdır, 1900-1994.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed, el-Mecrûhîn mine'l-muhaddisîn ve'd-du‘afâ ve'l-metrûkîn, thk. Mahmud İbrâhim Zâyid, Beyrût: Dârü'l-Marife, 1992.
• ….., es-Sikât, Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1973.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî el-Basrî ed-Dımaşkî, el-Bidâye ve'n-nihâye, thk. Ali Şîrî, Dârü İhyâi't-Türasi'l-Arabî, 1988.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî, Tahrîmu'n-nazar fî kütübi'l-kelâm, thk. Abdurrahman b. Muhammed Saîd Dımaşkiyye, Riyad: Âlemü'l-Kütüb, 1990.
• İbn Miskeveyh, Ebû Ali b. Muhammed b. Ya‘kûb Miskeveyh, Tecâribü'l-ümem ve te‘âkubü'l-himem, thk. Ebü'l-Kâsım Emâmî, Suruş, Tahran, 2000.
• İbn Nukta, Ebû Bekr Muînüddîn Muhammed b. Abdilganî b. Ebî Bekr b. Şücâ el-Bağdâdî, et-Takyîd li-ma‘rifeti ruvâti's-sünen ve'l-mesânîd, thk. Kemâl Yusuf el-Hût, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
• İbn Receb, Ebü'l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkî, Şerhu İleli't-Tirmizî, thk. Hemmâm Abdurrahman Saîd, Zerkâ: Mektebetü'l-Menâr, 1987.
• İbn Şâhîn, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed, Şerhu mezâhibi Ehli's-sünne ve ma‘rifetü şerâ’i‘i'd-dîn ve't-temessük bi's-sünen, thk. Adil b. Muhammed, Müessesetü Kurtuba, 1. baskı, 1995.
• İbn Tağrîberdî, Ebü'l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî el-Yeşbugavî ez-Zâhirî, en-Nücûmü'z-zâhire fî mülûki Mısr ve'l-Kâhire, Mısır: Dârü'l-Kütüb, ts.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Abdülhalîm b. Abdüsselam b. Abdullah b. Ebü'l-Kâsım b. Muhammed b. Teymiyye el-Harrânî el-Hanbelî ed-Dımaşkî, Mecmû‘u'l-fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Medine: Mecma‘u'l-Melik Fehd li-Tıbâ‘ati'l-Mushafi'ş-Şerîf, 1995.
• ….., Minhâcü's-sünneti'n-nebeviyye fî nakzi kelâmi'ş-şî‘iyye, thk. Muhammed Reşâd Sâlim, Câmi‘atü'l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1986.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî, el-Muntazam fî târîhi'l-ümem ve'l-mülûk, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ - Mustafa Abdulka-dir Atâ, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1992.
• ….., Menâkıbü'l-İmâm Ahmed, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, 1409.
• ….., Telbîsü İblîs, Beyrût: Dârü'l-Fikr, 2001.
• ….., el-Mevzû‘ât, thk. A. Muhammed Osman, Medine: Mektebetü's-Selefiyye, 1966-68.
• İbnü'l-Esîr, Ebü'l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî, el-Kâmil fi't-târîh, thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-Arabî, 1997.
• İbnü'l-Verdî, Ebû Hafs Ömer b. Muzaffer b. Ömer b. Muhammed b. Ebü'l-Fevâris Zeynuddin b. el-Verdî el-Kindî, Târîhu İbnü'l-Verdî, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1996.
• İbrâhim el-Harbî, Ebû İshâk İbrâhim b. İshâk b. İbrâhim b. Beşîr b. Abdullah el-Bağdâdî el-Harbî, Risâle fî enne'l-Kur’âne gayru mahlûk, thk. Ali b. Abdülaziz Ali eş-Şebl, Riyad: Dârü'l-Âsıme li'n-Neşr ve't-Tevzî, 1995.
• İclî, Ebü'l-Hasen Ahmed b. Abdillâh b. Sâlih el-İclî, Ma‘rifetü's-sikât min ricâli ehli'l-ilm ve'l-hadîs ve mine'd-du‘afâ ve zikri mezhebihim ve ahbârihim, thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî, Me-dine: Mektebetü'd-Dâr, 1985.
• İmrânî, Ebü'l-Hüseyn Yahya b. Ebi'l-Hayr b. Sâlim b. Es‘ad el-İmrânî el-Yemânî, el-İntisâr fi'r-reddi ale'l-Mu‘tezileti'l-kaderiyyeti'l-eşrâr, thk. Suûd b. Abdülazîz el-Halef, Riyad: Advâu's-Selef, 1. baskı, 1999.
• Kalkaşendî, Ebü'l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî, Me’âsirü'l-inâfe ve me‘âlimü'l-hilâfe, thk. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc, Küveyt: Matbaatü Hükûmeti'l-Küveyt, 1985.
• Kastallânî, Ebü'l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-Kastallânî, İrşâdü's-sârî li şerhi Sahîhi'l-Buhârî, Mısır: el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emîriyye, 1323.
• Kıvâmü's-Sünne, Ebü'l-Kâsım İsmail b. Muhammed b. el-Fadl b. Ali el-Kureşî et-Talîhî et-Teymî el-Isbehânî, el-Hücce fî beyâni'l-mehicce ve şerhi akîdeti ehli's-sünne, thk. Muhammed Rebî el-Medhalî - Muhammed Ebû Rahîm, Riyad: Dârü'r-Râye, 1999.
• ….., Siyeru's-selefi's-sâlihîn, thk. Kerem b. Hilmi b. Ferhat b. Ahmed, Riyad: Dârü'r-Râye, ts.
• Lâlekâî, Ebü'l-Kâsım (Ebü'l-Hüseyn) Hibetullâh b. el-Hasen b. Mansûr, Şerhu usûli i‘tikâdi ehli's-sünne ve'l-cemâ‘a, thk. Ahmed b. Sa‘d b. Hamdân, Riyad: Dârü Taybe, 2003.
• Makkarî, Ebü'l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî el-Makkarî et-Tilimsânî el-Fâsî, Nefhu't-tîb min gusni'l-Endelüsi'r-ratîb ve zikrü vezîrihâ Lisâ-niddîn b. el-Hatîb, thk. İhsân Abbâs, Beyrût: Dârü Sâdır, 1997.
• Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü'l-Abbâs) Takiyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muham-med el-Makrîzî, el-Hıtatü'l-Makrîziyye = el-Mevâ‘iz ve'l-i‘tibâr bi-zikri'l-hıtat ve'l-âsâr, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1418.
• Mezîd, Ali Abdülbâsit, Minhâcü'l-muhaddisîn fi'l-karni'l-evveli'l-hicrî ve hattâ asrine'l-hazır, el-Hey’etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, ts.
• Mizzî, Ebü'l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî, Tehzîbü'l-kemâl fî esmâ’i'r-ricâl, thk. Beşşâr Avvâd Marûf, Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 1980.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şeref, Tehzîbü'l-esmâ, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
• Nüveyrî, Ebü'l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb, Nihâyetü'l-ereb fî fünûni'l-edeb, Kahire, Dârü'l-Kütüb ve'l-Vesâ’iki'l-Kavmiyye, 1423.
• Osman ed-Dârimî, Ebû Saîd Osman b. Saîd b. Hâlid, Nakzu'd-Dârimî ale'l-Merîsî = Nakzu'l-İmâm Ebî Saîd Osman b. Saîd ale'l-Merîsiyyi'l-cehmiyyi'l-anîd fîme'fterâ alellâhi azze ve celle mine't-tevhîd, thk. Reşîd b. Hasan el-Elma‘î, Mektübetü'r-Rüşd,1998.
• ….., er-Red ale'l-cehmiyye, thk. Bedr b. Abdullah el-Bedr, Küveyt: Dârü İbni'l-Esîr, 1995.
• Özafşar, Mehmet Emin, "Zühlî", DİA., XLIV, 543-544.
• Özen, Şükrü, "Yahya b. Eksem", DİA., XLIII, 249-251.
• Polat, Salahattin, "İbn Uleyye", DİA., XX, 428-429.
• Safedî, Ebü's-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh es-Safedî, el-Vâfî bi'l-vefeyât, thk. Ahmed el-Arnaût - Türkî Mustafa, Beyrût: Dârü İhyâi't-Türâs, 2000.
• Sâlih b. Ahmed, Ebü'l-Fazl Sâlih b. Ahmed b. Muhammed, Sîretü'l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. Fuâd Abdülmün‘im Ahmed, İskenderiye: Dârü'd-Da‘ve, 1404.
• Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed, el-Ensâb, thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî el-Yemenî vdg. Haydarabad: Meclisü Dâireti'l-Me‘ârifi'l-Osmaniye, 1962.
• Sıbâî, Mustafa es-Sıbâî, es-Sünne ve mekânetühâ fi't-teşrîi'l-İslâmî, Dımaşk-Beyrût: el-Mektebü'l-İslâmî, 1982.
• Sönmez, M. Ali, "Ali b. Medînî", DİA, II, 411.
• Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-Le’âli'l-masnû‘a fi'l-ahbâri (ehâdîsi)'l-mevzû‘a, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1996.
• Şehristânî, Ebü'l-Feth Muhammed b. Abdülkerim b. Ebû Bekir Ahmed eş-Şehristânî, el-Milel ve'n-nihal, Müessesetü'l-Halebî, ts.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah eş-Şevkânî el-Yemenî, el-Fevâidü'l-mecmû‘a fi'l-ahâdîsi'l-mevzû‘a, thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
• …., İrşâdü'l-fuhûl ilâ tahkîki'l-hak min ilmi'l-usûl, thk. A. Azv İnâye, Dârü'l-Kütübi'l-Arabî, 1999.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr b. Gâlib et-Taberî, Târîhu’t-Taberî = Târîhu’r-rusül ve'l-mülûk, Beyrût: Dârü’t-Türâs, 1387.
• Ümit, Mehmet, "Mihne Sürecinde Hanefiler", Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010, cilt: 9, sayı: 17, s. 101-130.
• Vekî, Ebû Bekir Muhammed b. Halef b. Hayyân b. Sadaka ed-Dabbî el-Bağdâdî, Ahbârü'l-kudât, thk. Abdülaziz Mustafa el-Merâğî, Beyrût: Âlemü'l-Kütüb, 1947.
• Watt, W. Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• Yavuz, Yusuf Şevki, "Buhârî, Muhammed b. İsmâil", DİA, VI, 372-374.
• Yücesoy, Hayrettin, "Mihne", DİA, X, 26-28.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-Zehebî, el-Uluv li'l-aliyyi'l-gaffâr fî îzâhi's-sahîhi'l-ahbâr ve sakîmihâ, thk. Ebû Muhammed Eşref, Riyad: Mektebetü Advâi's-Selef, 1995.
• ….., Mîzânü'l-i‘tidâl fî nakdir-ricâl, thk. Ali Muhammed el-Buhârî, Dârü'l-Marife, 1963.
• ….., Siyeru a‘lâmi'n-nübelâ, thk. Heyet, bi işrâf Şu‘ayb el-Arnaût, Müessesetü'r-Risâle, 1985.
• ….., Târîhu'l-İslâm, thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî, Beyrût: Dârü'l-Kâtibi'l-Arabî, 1993.