İLAHİYAT FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BEKLENEN KURTARICI (MEHDİ) ALGISI (HATAY MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ)

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 189 - 209, 22.06.2021

İlbey Dölek

https://doi.org/10.30627/cuilah.818535

Abstract

İnsanlık tarihinde neredeyse bütün toplumlarda bir dini inanışa rastlamak mümkündür. İnsanlar farklı nedenlerin etkisinde kalarak özellikle zor zamanlarda bir kurtarıcının geleceğine ve içinde bulundukları durumdan kendilerini kurtaracağına inanırlar. Her ne kadar kurtarıcı beklentisinde sosyo-psikolojik nedenler öne çıksa da dini/teolojik referanslar da etkili olmaktadır. Kurtarıcı beklentisi genelde din bilimleri alanındaki disiplinleri ilgilendirse de Dinler Tarihi alanını özel olarak ilgilendirmektedir. Kurtarıcı beklentisi insanlık tarihinin her döneminde görülmekle birlikte özellikle kıyamete yakın bir zamanda düzeni sağlayıcı bir figürün geleceğine dair beklentinin arttığı görülmektedir. Kurtarıcı beklentisinde tarihi, kültürel ve psikolojik nedenlerin dışında dini/teolojik nedenler de etkili olmaktadır. Dini referanslara dayalı olarak bir kurtarıcı beklemek soteriolojik anlamda kıyamet ile ilişkilendirilmektedir. Dinler Tarihi geleneğinde din kurucusunun vefatının ardından geride kalanların karizmatik bir lider arayışına girdikleri görülür. Neredeyse bütün dini ve kültürel gelenekte rastlanan beklenen kurtarıcı inanışı İslami gelenekte Mesih ya da Mehdinin ortaya çıkışı olarak tezahür etmiştir. Bu araştırmanın konusu İslami gelenekte görülen beklenen kurtarıcı (Mehdi) inanışını kapsamakta olup çalışma evreni, İlahiyat Fakültesinde okuyan öğrenciler ile sınırlandırılmıştır. Bu araştırmanın amacı, İlahiyat Fakültesinde okuyan öğrencilerin kurtarıcı Mehdi beklentisi ile İlahiyat eğitiminin öğrencilerin kurtarıcı beklentisi inanışı üzerinde etkili olup olmadığını tespit etmektir. Mehdi beklentisinde etkisi araştırılan bağımsız değişkenler arasında cinsiyet, sınıf kademesi, doğum yeri bölgesi, yerleşim yeri, ekonomik durum yer almaktadır. Araştırma nicel yönteme uygun olarak hazırlanmış olup kullanılan anket soruları Aktaş ve Sümer’den (2018) ve araştırmanın yapıldığı üniversitenin Etik kurulundan gerekli izinler alınarak uygulanmıştır. Hazırlanan ankette kurtarıcı Mehdi beklentisi inanışı, Mehdi’nin kimliği, Mehdilik düşüncesinin bilgi kaynakları, Mehdi düşüncesinin tarihsel ve toplumsal geçmişi ve diğer inançlarda görülen kurtarıcı beklentisi ile ilişkisini yönelik sorulara yer verilmiştir. Anket soruları ile İlahiyat Fakültesinde okuyan öğrencilerin kurtarıcı Mehdi beklentisine yönelik görüş ve tutumları incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, İlahiyat Fakültesinde okuyan öğrencilerin Mehdi beklentisi %25,2’dir. Beklenen kurtarıcı inanışında cinsiyete dayalı anlamlı bir fark görülmez iken sınıf kademesine göre farklılaşmanın olduğu tespit edilmiştir. İlahiyat Fakültesinde alınan eğitim kademesi arttıkça öğrencilerin beklenen kurtarıcı (Mehdi) inanışında bir azalma olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda önerimiz, kurtarıcı beklentisi inanışı bir inanç meselesi yerine insani bir arayışın ürünü olarak telakki edilmesi konunun anlaşılması adına daha sağlıklı olacaktır. Kurtarıcı beklentisi inanışı farklı dini ve kültürel geleneklere sahip toplumlarda yer alması nedeniyle farklı disiplinlerin bakış açısıyla kurtarıcı beklentisinin ortak nedenleri ve sonuçlarını mukayese edecek yeni araştırmalara ihtiyaç bulunmaktadır.

Keywords

mehdi, beklenen kurtarıcı, islam, kurtuluş, ilahiyat

Theology Faculty Students' Perception of the Expected Savior (Mahdi) (The Example of Hatay Mustafa Kemal University)

Abstract

In the history of humanity, a religious belief is found in nearly all societies. Under the influence of different reasons, people believe that a savior will come and save them from the situation they are in, especially in difficult times. Although socio-psychological reasons come to the fore in the expectation of the savior, religious/theological references are also effective. Although the expectation of the Savior generally concerns disciplines in the field of religious sciences, it is of particular interest to the History of Religions. While the expectation of a savior is seen in every period of human history, it is seen that the expectation for the future of an orderly figure is increasing, especially soon. Apart from historical, cultural, and psychological reasons, religious/theological reasons are also effective in the expectation of the Savior. Waiting for a savior based on religious references is associated with the apocalypse in a soteriological sense. In the History of Religions tradition, it is seen that those left behind after the death of the founder of the religion began to search for a charismatic leader. The expected savior belief found in all religious and cultural traditions has manifested as the Messiah or Mahdi in the Islamic tradition. The subject of this study includes the belief of the expected savior (Mahdi) seen in the Islamic tradition and is limited to the students of the Faculty of Theology as the universe of study. The purpose of this study is to determine the expectation of the savior Mahdi by students studying at the Faculty of Theology and whether or not theology education affects the savior belief. The independent variables whose effects on the expectation of the Mahdi are investigated include gender, class level, place of birth, place of residence, and economic status. The research was prepared by the quantitative method and the questionnaire questions used were applied with the necessary permission from Aktaş and Sümer (2018) and the Ethics Committee. According to the results, the Mahdi expectation of the students studying at the Faculty of Theology is 25.2%. While there is no significant gender-based difference in the expected savior belief, there is differentiation according to the grade level. It has been determined that as the education received in the Faculty of Theology increases, there is a decrease in the expected savior (Mahdi) belief of the students. As a suggestion, we can say that the belief of savior expectation is considered as the product of a humanitarian quest rather than a matter of belief, to understand the subject. Since the belief of a savior expectation exists in societies with different religious traditions, there is a need for new researches to compare the common causes and consequences of savior expectation from an interdisciplinary perspective from historical, cultural, and religious aspects.

References

• İzzetbegoviç, A. (2010). İslam Deklarasyonu, İstanbul: Fide Yayıncılık
• Ayğan, F. (2019). "Geleceğe Dönük Kurtarıcı Beklentisinin Apokaliptik Temelleri: Mesih/Mehdi Tasavvuruna İlişkin Bir Analiz". Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 / 2, 225-259.
• Sarıkçıoğlu, E. (1980). Buda Dininde Mehdi İnancı Ve Buda'dan Bir Rivayet. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0 (4), 0-0. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniilah/issue/2744/36581.
• Douglas, T. (2019). Redefining al-Mahdi: The Layennes of Senegal. Darulfunun İlahiyat, 30 (1),171-186.Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/darulfunun/issue/46747/586286.
• Yönem, A. (2011). "Kadiyânîlik Bağlamında Mehdilik". Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 / 24 (Aralık): 175-191.
• Harman, Ö. Faruk (2017). “Beklenen Kurtarıcı İnancının İslam Öncesi Dini Arka Planı”, Beklenen Kurtarıcı İnancı Çalıştay ve Sempozyum Kitabı, İstanbul: KURAMER Yayınları.
• Utku, N. Şahin (2017). “Beklenen Kurtarıcı İnancının Siyasi-Dini İdeoloji Olarak Ortaya Çıkışı”, Beklenen Kurtarıcı İnancı Çalıştay ve Sempozyum Kitabı, İstanbul: KURAMER Yayınları.
• Hakyemez, C. (2017). “Şia’da Beklenen Kurtarıcı İnancı ve Günümüzdeki Yansımaları”, Beklenen Kurtarıcı İnancı Çalıştay ve Sempozyum Kitabı, İstanbul: KURAMER Yayınları.
• Yücel, A. (2017). “Mehdi Hadislerinin Temel Hadis Kaynaklarındaki Anlamı”, Beklenen Kurtarıcı İnancı Çalıştay ve Sempozyum Kitabı, İstanbul: KURAMER Yayınları.
• Kutlu, S. (2017). “Beklenen Kurtarıcı İnanışına Dayalı Siyasi ve Dini Hareketlerde Mehdi Tipolojileri”, Beklenen Kurtarıcı İnancı Çalıştay ve Sempozyum Kitabı, İstanbul: KURAMER Yayınları.
• Sümer, N. & Aktaş, A. (2018). “ilahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Mehdi Algısı (Siirt Üniversitesi Örneği)”, Siirt İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt.5, Sayı.1, 73-96.
• Gündüz, Ş. (2007). “Sabiilik”, Yaşayan Dünya Dinleri, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Gündüz, Ş. (2017). “Mehdi” mad. Din ve İnanç Sözlüğü, İstanbul: Vadi Yayınları.
• Gündüz, Ş. (2017). “Mesih” mad. Din ve İnanç Sözlüğü, İstanbul: Vadi Yayınları.
• Batuk, C. (2003). Tarihin Sonunu Beklemek, Ortadoğu Dinlerinde Eskatoloji Mitosları, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Baybal, S. (2002). İbrahimi Dinlerde Mesih’in Dönüşü, Konya: Yediveren Kitap.
• Kirman, M A. (2016). Din Sosyolojisi Sözlüğü, Adana: Karahan Kitabevi.
• Adıbelli. R. (2016). “İsa’nın “Maşiah”a Dönüşümü: Mesihi Yahudilikte Mesihlik Fenomeni”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt.5, Sayı.2, 242-270.
• Şeriati, A. (1991). Bekleyiş-Karşı Tepki Dini, Ankara: Nüans Yayınevi.
• Ökten, A. İhsan (2017). Anadolu’nun Sırlı Aynası: Arap Alevileri (Nusayriler), Adana: Karahan Kitabevi.
• İbn-i Haldun (2004). Mukaddime, Cilt.1, Çeviren: Kandemir, H. Ankara, Yeni Şafak Yayıncılık.
• Fığlalı, E. R. (1982). “Mesih Ve Mehdi İnancı Üzerine (Mezhepler Tarihi Açısından Bir Bakış)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25 (1), 179-214. http://dergipark.gov.tr/auifd/issue/40701/490373.
• Rahman, F. (2004). İslam, Çev. Mehmet Dağ& Mehmet Aydın, (7. Basım) Ankara: Ankara Okulu.
• Özdemir, M. (1999). “Endülüs’te Bir Emevi Mehdisi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XXXIX, 115-135.
• İzmirli, İ. Hakkı (2010). “Mehdi Meselesi”, Sadeştirem: Ali Duman, Yıl.3, C.3, S.6, Temmuz-Aralık, 339-346.
• Wach, J. (2004). "Dinler Tarihinde Kurtarıcı" Çev: Ali Çoşkun, Dinler Tarihi, (Çev: Fuat Aydın), İstanbul.
• Weber, M. (1998). Sosyoloji Yazıları, Çev: Taha Parla, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelgin, G. (2018). Eski Yunanca Türkçe Sözlük, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Şahin, N. (2001). Zeus’un Anadolu Kültleri, İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayınları.